بیروت در محاصره دو پروژه ناتمام

فرشاد گلزاری

 این روزها اکثر اخباری که منتشر می‌شود یا به انتخابات ریاست جمهوری سوم نوامبر آمریکا مربوط است یا اینکه یک سر تحولات به اسرائیل می‌رسد. از ابعاد جدید عادی‌سازی روابط امارات متحده عربی و بحرین با اسرائیل گرفته تا داد و ستدهای اقتصادی میان آنها و همچنین اعمال فشار بر سودان برای پیوستن به این کارزار. از سوی دیگر بخشی از اخبار مربوط به اسرائیل متوجة مسائل داخلی است که طیف عظیمی از معترضان به عملکرد و سیاست‌های نتانیاهو را پوشش می‌دهد. به هر ترتیب این روزها، هر چه به انتخابات ایالات متحده نزدیک‌تر می‌شویم شاهد آن هستیم که نتانیاهو و ترامپ در راستای یکدیگر تحرک‌های خود در مسائل سیاست خارجی را افزایش داده‌اند. ترامپ به دنبال آن است تا در پشت مرزهای ایالات متحده از یک سورپرایز درست و حسابی رونمایی کند و نتانیاهو هم نگران  این است که اگر ترامپ در انتخابات 13 آبان رای نیاورد، چه سرنوشتی برای حیات سیاسی او رقم خواهد خورد. بر این اساس تل‌آویو هم مسائل سیاست خارجی را در دستور کار گذاشته تا بتواند افکار عمومی خود را به سمت و سویی دیگر هدایت کند. اگرچه یکی از مهمترین پروژه‌های اخیرِ اسرائیل، بحث عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی منطقه خلیج فارس و شمال آفریقا بوده، اما یکی دیگر از پرونده‌هایی که این روزها اسرائیل با بازیگری آمریکا آن‌را مفتوح کرده، «ترسیم مرزهای آبی لبنان و رژیم صهیونیستی» است. این مذاکرات روز گذشته (چهارشنبه) در مقر یونیفل در الناقوره در جنوب لبنان آغاز شد. منابع خبری لبنان اعلام کردند که با گذشت چند سال از میانجیگری آمریکا، این مذاکرات در مقر نیروهای حافظ صلح سازمان ملل(یونیفل) آغاز شد که اولین جلسه این مذاکرات به حساب می‌آید و بیش از یک ساعت طول کشیده است. در این مذاکرات، هماهنگ کننده سازمان ملل متحد در لبنان، دستیار وزیر خارجه ایالات متحده در امور خاور نزدیک، رئیس هیئت لبنان و رئیس هیئت اسرائیلی حضور داشتند اما هیچ رسانه‌ای برای انعکاس اخبار این مذاکرات در مقر یونیفل حضور نداشت. این نشست تحت نظارت سازمان ملل و با میانجیگری آمریکا برگزار شد و لبنان با گرفتن هرگونه عکس یادگاری از این جلسه مخالفت کرد؛ موضوعی که از منظر رسانه‌های غرب نشانگر وجود اختلاف و دیواره‌های تضاد میان دو طرف است. اوایل ماه میلادی کنونی اعلام شد که بیروت و تل‌آویو به توافقی درباره آغاز مذاکرات با نظارت سازمان ملل دست یافتند و در همانموقع واشنگتن این توافق را یک توافق تاریخی میان دو دولتی دانست که در وضعیت جنگ با هم هستند اما مساله مهمتر این است که مذاکرات مذکور با گذشت چند هفته از اعلام خبر توافق عادی‌سازی میان رژیم صهیونیستی با امارات و بحرین برگزار می‌شود. همین مساله باعث شده تا بسیاری از تحلیلگران غربی و عربی به این نتیجه برسند که مذاکرات ترسیم مرزهای آبی اسرائیل و لبنان قرار است به عادی‌سازی روابط دو طرف ختم شود اما به نظر می‌آید این تحلیل با توجه به داده‌های کنونی بسیار بعید و دور از ذهن است. یکی از این مولفه‌ها مدل مذاکره میان دو طرف بوده است؛ به گونه‌ای که هیئت‌های لبنانی و اسرائیلی از طریق نماینده سازمان ملل با هم مذاکره کردند و مذاکره به صورت غیرمستقیم صورت گرفته است. با این وجود باز هم تل‌آویو مذاکرات را مستقیم می‌داند اما لبنان این مسئله را تکذیب می‌کند؛ چراکه لبنانی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که اسرائیل به دنبال بهره‌برداری سیاسی از این مذاکراتِ مهم است. مساله دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که هیئت لبنان شامل چهار عضو (دو نظامی و دو غیرنظامی) بوده است که دو عضو غیر نظامی به عنوان کارشناس فنی و عضو هیئت بخش نفت در این مذاکرات حضور داشتند. در مقابل  هیئت اسرائیلی شش عضو داشت که سه تن از آنها مدیرکل وزارت انرژی، مشاور بنیامین نتانیاهو در امور دیپلماتیک و رئیس اداره امور استراتژیک در ارتش بودند. تعیین سیاستمداران از سوی اسرائیل برای شرکت در مذاکرات، باعث ایجاد جنجال در لبنان شد؛ چراکه بیروت بر مذاکرات فنی تاکید دارد. در همین راستا میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان سه‌شنبه اعلام کرد که مذاکرات فنی است و گفتگوها باید صرفاً در این زمینه باشد.در مقابل منابعی در وزارت انرژی اسرائیل اعلام کردند که اگر موانعی نباشد، ترسیم مرزهای آبی تنها به چند ماه زمان نیاز دارد و ما هدفمان ایجاد نوعی عادی‌سازی یا روند صلح نیست!

رونمایی از حریری در آستانه انتخابات 2020

اینکه مذاکرات مذکور به چه دلیل در حال برگزاری است، نکته‌ای است که در منافع ملی دو طرف نهفته شده است. لبنانی‌ها معتقدند که اسرائیل دست به اکتشافات مشکوک در بستر مرزهای دریایی آنها زده و به منابع گازی و نفتی لبنان دست‌درازی کرده است. به همین دلیل برای آنکه درگیری  میان دو طرف به وجود نیاید، آمریکایی‌ها سریعاً کانال‌های خود برای شروع مذاکره میان دو طرف را فعال کردند و قرار بر این است تا دور دوم مذاکرات، 28 ماه اکتبر و چند تنها دو هفته قبل از انتخابات آمریکا برگزار شود اما نکته اینجاست که حزب‌الله لبنان و جنبش أمل همچنان با آرایش ساختار هیأت  مذاکره کننده اسرائیل مخالف است. شک نکنید که منافع اسرائیل در حوزه انرژی در گرو این مذاکرات است اما آنها دنبال موضوع مهمتری هستند.

یکی دیگر از پرونده‌هایی که این روزها اسرائیل با بازیگری آمریکا آن‌را مفتوح کرده، «ترسیم مرزهای آبی لبنان و رژیم صهیونیستی» است. این مذاکرات روز گذشته (چهارشنبه) در مقر یونیفل در الناقوره در جنوب لبنان آغاز شد

کارشناسان معتقدند که آمریکایی‌ها قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری فشار می‌آورند تا دستاورد جدیدی در سیاست خارجی خود محقق کنند و کی از آنها می‌تواند همین مذاکره باشد اما اگر این روند گفت‌وگوها را یک پرونده مجزا بدانیم، حالا باید نگاهمان را به یک پرونده دیگر یعنی ورود یکباره «سعد الحریری» به صحنه سیاسی لبنان بدانیم. او چند روز پیش اعلام کرد که می‌‌خواهد برای نخست‌وزیری کشورش نامزد شود و حتی با میشل عون هم دیدارهایی را داشت و حالا حزب المستقبل به رهبری حریری در حال رایزنی با احزاب و جریان‌های اصلی لبنان است تا از پایبندی کامل آن‌ها به بندهای طرح اصلاحی که امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه با آن توافق کرده بود، اطمینان حاصل کنند. در این میان جبران باسیل، رهبر جریان آزاد ملی لبنان و داماد میشل عون رئیس از طریقه راینی جریان المستقبل انتقاد کرده و از سوی دیگر سمیر جعجع رئیس حزب القوات اللبنانیه اعلام کرد که علیرغم دوستی نزدیک با حریری، فراکسیون پارلمانی این حزب او را به عنوان نخست وزیر جدید این کشور معرفی نخواهد کرد.

مخالفت‌ها با نامزدی حریری تا حدودی ادامه دارد اما مساله اینجاست که مذاکرات ترسیم مرزهای لبنان دقیقاً در زمانی برگزار شده که  افکار عمومی به مسائل داخلی، بی‌دولتی، مشکلات معیشت و بحران حاصل از انفجار بندر بیروت متمرکز است

مخالفت‌ها با حریری تا حدودی ادامه دارد اما مساله اینجاست که مذاکرات ترسیم مرزهای لبنان دقیقاً در زمانی برگزار شده که  تمام هوش و حواس افکار عمومی به مسائل داخلی، بی‌دولتی، مشکلات معیشت و بحران حاصل از انفجار بندر بیروت جلب شده است. از این منظر آمدن حریری همانند مذاکرات ترسیم مرزها فعلاً یک پروژه ناتمامی است که خروجی آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، اما کاملاً مشخص است که رونمایی از او صرفاً یک اقدام سیاسی نیست؛ بلکه پشت‌پرده‌های آن آرام آرام ظاهر خواهد شد.