ادامه حمایت ترکیه از جمهوری آذربایجان و تبعات آن برای منطقه؛
تحریک بنیادگرایی در قفقاز شمالی
فرشاد گلزاری
علیرغم اینکه ارمنستان روز جمعه اعلام کرد که حاضر است در همراهی با سازمان امنیت و همکاری اروپا، در مناقشه قره‌باغ آتش‌بس برقرار کند، همچنان صدای سوت خمپاره‌ها و توپ‌های دوربُرد از این ناحیه به گوش می‌رسد. خبرگزاری روسی اینترفاکس روسیه در گزارشی نوشته است که وزارت دفاع منطقه خودمختار ناگورنو-قره‌باغ وابسته به ارمنستان اعلام کرده که با کشته شدن ۵۴ سرباز دیگر آنها، تعداد تلفات در مجموع به ۱۵۸ تن رسیده است.
این آماری است که تاکنون طی یک دهه گذشته بی‌سابقه بوده و از سوی دیگر نشان می‌دهد که حجم تبادل آتش میان دو طرف بسیار زیادتر از آن است که بتوانیم فکرش را بکنیم. مقامات جمهوری آذربایجان هم گفته‌اند که نیروهای ارمنستان از شهر «گوریس» اقدام به گلوله باران کرده‌اند و همچنین گفته‌اند که اگر ارمنستان آتشباری خود را متوقف نکند، دست به تلافی خواهد زد. همچنین گزارش شده است نیروهای آذربایجان حمله‌ای را علیه «استپاناکرت» مرکز قره‌باغ ترتیب داده‌اند. وزارت دفاع ارمنستان با اعلام این خبر به نوع حمله و اینکه دقیقاً چه مکانی هدف قرار گرفته، اشاره‌ای نکرده است. این اظهارنظرها و خط و نشان کشیدن‌ها در حالی انجام می‌شود که بسیاری از کارشناسان معتقدند که جنگ در قره‌باغ، بزرگترین هدیة به تاجران سلاح و مافیای تسلیحات ترکیه، روسیه و اسرائیل بود.
گفت می‌شود حدود سه هزار نفر از تیپ سلطان‌مراد (متعلق به جبهه النصره/ شاخه القاعده در سوریه) به قفقاز و آذربایجان منتقل شده‌اند که این می‌تواند یک تهدید بالقوه برای کشورهای منطقه و خصوصاً ایران باشد
دلیل این موضوع هم کاملاً مشخص است؛ تاکنون چنین درگیری آن هم با این حجم آتش در منطقه قره‌باغ سابقه نداشته است و حالا که کار به اینجا کشیده، طرفی پیروز میدان خواهد بود که بیشترین و مدرنترین تسلیحات نظامی را در اختیار داشته باشد؛ چراکه «در جنگ، بر سر ضرباتی که قرار است فرود بیاید، توافق نمی‌کنند»!
در این راستا وبسایت آکسیوس با انتشار گزارشی درباره تسلیحاتی که در جنگ قره‌باغ مورد استفاده قرار می‌گیرد نوشته است که حکمت حاجی‌اف، مشاور امور بین‌المللی الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان با تائید استفاده ارتش این کشور از پهپادهای انتحاری هاروپ اعلام کرده که مهندسان اسرائیلی باید برای چنین تولیدی به خود افتخار کنند. شاید این سخنان وی برای بسیاری از مخاطبان ما موجب تعجب باشد اما باید متوجه باشید که حدود ۶۰ درصد تسلیحات ارتش آذربایجان محصول اسرائیل است و در مقابل، آذربایجان سهم بزرگی در تامین نفت اسرائیل دارد. در روزهای گذشته انتشار تصاویر انهدام ادوات جنگی ارتش ارمنستان و کشتار سربازان این کشور با استفاده از پهپاد، عملاً به یکی از ابزار تبلیغات سیاسی- نظامی جمهوری آذربایجان تبدیل شده است تا به ایروان بفهمانند که باید از منطقه قره‌باغ خارج شوند.
در این میان روزهای گذشته و همزمان با دور اخیر درگیری‌های نظامی در قره‌باغ اخبار متعددی از افزایش بی‌سابقه پروازهای باری از فرودگاه‌های نظامی اسرائیل به آذربایجان منتشر شده است که مشاور امور بین‌المللی الهام علی‌اف، با وجود تلاش برای پاسخ ندادن به پرسش‌ها در این خصوص گفته است که «شاید محموله هواپیماها میوه و سبزی باشد، به هر حال این پروازها در چارچوب روابط بلند مدت دو طرف انجام می‌شوند!» در مقابل اسرائیل هم با وجود روابط بسیار نزدیک نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک با آذربایجان هرگز درباره جنگ اخیر در منطقه قره‌باغ موضعی اتخاذ نکرده است اما کارشناسانِ آذربایجان سعی دارند این انفعال سیاسی را کاملاً طبیعی و بخشی از راهبرد دو طرف اعلام کنند.
با وجود حمایت‌های اسرائیل از آذربایجان این روند اما یک بازیگر دیگر به غیر از الهامباکو و تل‌آویو هم دارد؛ او رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه است اما سوال اینجاست که او چرا و چگونه از باکو حمایت می‌کند و در این راه از چه ابزارهایی بهره‌برداری می‌کند؟
قمار خطرناک در قفقاز!
چند روز پیش سه کشور روسیه، آمریکا و فرانسه موضع جمهوری آذربایجان در مورد حمله به قره‌باغ را به چالش کشیدند.
به عنوان مثال دفتر رئیس جمهوری فرانسه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد، در تماس تلفنی با نخست‌وزیر ارمنستان و رئیس جمهوری آذربایجان درباره اوضاع پیش آمده در قره باغ، روش جدیدی را برای از سرگیری گفت‌وگوها در چارچوب گروه مینسک پیشنهاد کرده است. هنوز چند ساعتی از اظهارات او نگذشته بود که رئیس‌جمهوری ترکیه در سخنرانی خود در پارلمان این کشور پس از بیانیه مشترک آمریکا، روسیه و فرانسه درباره مساله قره‌باغ اعلام کرد که مخالف دخالت این کشورها در این پرونده است.
حمایت ترکیه برای بازپس‌گیری قره‌باغ، اگر وارد بن‌بست شود می‌تواند به سقوط الهام علی‌اف در باکو منجر شود؛ چراکه همچنان تعداد سربازان کشته شده از سمت باکو مشخص نیست
اردوغان صاحتاً و به صورت مستقیم اعلام کرد که با توجه به بی‌اعتنایی آمریکا، روسیه و فرانسه به این مساله در ۳۰ سال گذشته، دخالت آنها غیرقابل قبول است و این سه کشور حق ندارند در مورد آتش‌بس در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ دخالت کنند. سخنان اردوغان به اینجا هم ختم نشد بلکه او باز هم بر مواضعش پافشاری کرد. او عصر جمعه طی سخنانی در مراسم افتتاحیه بیمارستان شهر قونیه، بر ادامه مبارزه جمهوری آذربایجان تا آزادسازی کامل قره‌باغ از اشغال ارمنستان تاکید کرد و علناً به تمام طرف‌های ذینفع در این پرونده فهماند که دخالت آنها در این موضوع کاملاً بی‌جا است و آنکارا سرتاپا به دنبال حمایت از باکو علیه ارمنستان است.
شکی وجود ندارد که تشدید تنش میان ترکیه و کشورهای غربی و هچنین مواضعش علیه مسکو می‌تواند روابط این کشور با اعضا ناتو و همچنین روسیه را با مشکلاتی روبرو کند اما مساله اینجاست که اخبار متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد ترکیه اقدام به انتقال طیف عظیمی از تروریست‌های مستقر در سوریه به آذربایجان و قفقاز شمالی کرده است.
گفته شده که حدود 1500 تا 3000 نفر از تیپ سلطان‌مراد (متعلق به جبهه النصره/ شاخه القاعده در سوریه) و حتی داعشی‌های مستقر در اردوگاه اورفای ترکیه به قفقاز و آذربایجان منتقل شده‌اند که این می‌تواند یک تهدید بالقوه برای کشورهای منطقه و خصوصاً ایران باشد.
به عنوان مثال احمد المسماری، سخنگوی ارتش ملی لیبی اعلام کرده که تروریست‌های تحت حمایت ترکیه در طول هفته گذشته با پروازهای شرکت هواپیمایی ترکیش ایرلاین به جمهوری آذربایجان منتقل شده‌اند. اگر این اخبار صحت داشته باشد و این جماعت درشمال رودارس مستقر شده باشند، بدون تردید خطر جدی و آنی برای مصالح و منافع ملی ایران و بسیاری از کشورهای منطقه خصوصاً روسیه به شمار می‌رود؛ این طیف حدود هشت سال است که در سوریه حضور دارند و وحشیانه‌ترین جنایت‌های خود را در طول این سال‌ها به صورت رسمی، عملیاتی کرده‌اند و می‌تواند باعث تحریک مجدد امارت قفقاز (داعشی‌ها و اعضای القاعده در چچن) شوند. از سوی دیگر باید توجه داشت که این مدل از حمایت ترکیه برای بازپس‌گیری قره‌باغ، اگر وارد بن‌بست شود می‌تواند به سقوط الهام علی‌اف در باکو منجر شود؛ چراکه همچنان تعداد سربازان کشته شده از سمت باکو مشخص نیست و اگر علی‌اف با این همه هزینه نتواند قره‌باغ را پس بگیرد، بحران داخلی او را محاصره می‌کند که می‌تواند وی را به از قدرت ساقط کند.
دیدگاه تان را بنویسید