تکرار هیروشیما با ۵ میلیارد دلار خسارت!

فرشاد گلزاری

عصر روز سه‌شنبه انفجارها و آتش‌سوزی عظیمی در یک انبار حاوی نیترات آمونیوم و بنزین در بندر بیروت روی داد. خبرنگار المیادین در همان لحظات اول از ده‌ها کشته و صدها زخمی در این حادثه خبر داد اما اعلام کرد منابع امنیتی تروریستی بودن حادثه را رد کرده‌اند. در همان ساعات اولیه منابع امدادی و مدیریت بحران لبنان اعلام کرد که به دلیل شدت انفجار و آتش‌سوزی، تعداد مصدومان و زخمی‌ها بسیار بالاست و صدها تن به بیمارستان‌های اطراف منتقل شدند. حمد حسن، وزیر بهداشت لبنان در بدو حادثه اعلام کرده بود که در پی این انفجار، آمارهای اولیه حکایت از این دارد که تعداد کشته شدگان از مرز ۶۳ تن گذشته و بیش از ۳۰۰۰ تن زخمی شده‌اند، اما با گذشت کمتر از 24 ساعت مشخص شد که بیش از 100 نفر کشته و بالای 4500 نفر زخمی در این حادثه به ثبت رسیده است. شدت انفجار به حدی بوده که بسیاری از شیشه‌های ساختمان‌های منطقه و خودروها فروریخت و میزان خسارات مالی بسیار بالا برآورد شده است. بر اساس گفته‌های منابع امنیتی لبنان شدت انفجار حاصل از اشتعال انبار شماره ۱۲ بندر تجاری بیروت بوده است که اتفاقاً این انفجار در نزدیکی خانه سعد حریری، نخست وزیر سابق لبنان در مرکز بیروت رخ داد.

اینکه میشل عون، رئیس‌جمهوری لبنان از مجازات عاملان این حادثه سخن می‌گوید، نشان می‌دهد که علاوه بر بی‌موالاتی و بی‌مسئولیتی، رگه‌های مشکوک در این پرونده وجود دارد که بخشی اعظم آن به داخل لبنان مربوط است

خبرگزاری آناتولی دقایقی پس از انفجار اعلام کرد که حال سعد الحریری خوب است و ولید جنبلاط، رهبر حزب سوسیال پیشرو و پسرش تیمور برای اطمینان از سلامتی حریری به دیدارش رفتند. شدت انفجار به حدی بالا بوده که مشاور سفارت روسیه در بیروت کمی بعد از انفجار در توئیتر خود اعلام کرد که ساختمان سفارت خسارت دیده و یکی از کارمندانش در اثر انفجار زخمی شده است. همه فکر می‌کردند که این یک فاجعه بسیار عادی و ساده است اما زمانی که گرد و غبارها فرو نشست، و تصاویر اولیه از محل و اطراف حادثه منتشر شد به یکباره همه جای دنیا در حیرت تمام با انگشتان خود، لبنان و اخبار منعکس شده از آنجا را به یکدیگر نشان دادند. حجم تخریب به حدی بالا بود که مروان عبود، استاندار بیروت پس از بازدید از محل حادثه اعلام کرد میزان خسارت‌های وارده حدود سه تا پنج میلیارد دلار و چه بسا بیشتر است و علاوه بر این صدها تن از ساکنان بیروت اکنون مسکن ندارند. نکته عجیب و غریب و تاسف‌بار این است که منابع امدادی و درمانی اعلام کرده‌اند که بیش از 50 نفر بر اثر این انفجار مفقود شده‌اند. مجموع این داده‌ها نه تنها باعث شد که شورای امنیت سازمان ملل متحد به درخواست گروه عربی، جلسه‌ای برای بررسی این حادثه معین کند بلکه سیل عظیمی از اظهارنظر سرازیر شد. علاوه بر مقامات ایران، سیاستمداران و مقامات دولتی کشورهایی مانند آلمان، آمریکا، چین، روسیه، ترکیه، فرانسه، بریتانیا، مصر، قطر، کویت، بحرین، امارات متحده عربی، عمان، الجزایر، تونس، عراق، سوریه و همچنین نایف الحجرف، دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس ضمن اعلام همدردی با مردم و دولت لبنان اعلام کردند که آماده ارسال کمک‌های خود به بیروت هستند. بر این اساس قرار است، پنج هواپیما حامل کمک‌های انسانی روسیه به لبنان فرستاده شود. این هواپیماها، متعلق به وزارت وضعیت اضطراری روسیه است که شامل یک بیمارستان سیار به همراه گروهی از پزشکان و نیروهای وضعیت اضطراری خواهد بود. ترکیه، قطر و عراق هم قرار است بیمارستان‌های صحرایی و سیار خود را طی 48 ساعت آینده در لبنان راه‌اندازی کنند. در داخل، حزب‌‌الله لبنان طرح اهدای خون را در تمامی مراکز درمانی و بیمارستان‌های این کشور در همبستگی با زخمی‌های انفجار بندر بیروت کلید زده است. مشکل اصلی در اینجاست که حادثه بندر بیروت در حالی اتفاق افتاد که نیم بیشتری از بیمارستان‌های لبنان درگیر بیماران مبتلا به کرونا هستند و به همین دلیل برخی از این بیمارستان‌ها در پی ورود صدها نفر از مجروحان انفجار به بخش اورژانس، ناگزیر به تخلیه بیماران کرونایی‌شان شده‌اند. به موازات این وضعیت باید متوجه بود که لبنان توسط ایالات متحده همچنان تحریم است و منابع مالی برای خرید دارو به اندازه نیاز وجود ندارد. در این میان آنچه که برای بسیاری از تحلیلگران تعجب‌آور بود، میدان‌داری رسانه‌های عربستان سعودی در این بحران بود. تمام دنیا بر این اتفاق نظر هستند که انفجار مذکور یک حادثه بوده اما شبکه‌ العربیه با اصرارهای عجیب و غریب خود معتقد است که این انفجار در انبار مهمات حزب‌الله لبنان صورت گرفته است.

منشا انفجار چه بود؟

مهمترین و اصلی‌ترین سوالی که همچنان برای تمام دنیا بی‌سوال باقی‌مانده این است که این حجم از انفجار چگونه پدید آمد؟ بر اساس اطلاعات موجود منشا این حجم از انفجار و قدرت تخریب بالای آن، دپوی 2750 تُن نیترات آمونیوم در انبار شماره 12 بندر بیوت بوده است، اما این تمام ماجرا نیست. بر اساس آنچه که استاندار بیروت گفته است، این محموله در سال 2014 میلادی توقیف شده و بدون رعایت اصل ایمنی، توسط مقامات قضایی انبار شده بودند. این موضوع درست است اما استاندار بیروت همه‌چیز را به صورت شفاف بیان نکرده است. حدود 6سال پیش (2014) یک کشتی اوکراینی محموله نیترات آمونیوم را به سفارش دولت وقت لبنان که سعدالحریری نخست‌وزیرش بود، وارد بندر بیروت می‌کند.

حادثه بندر بیروت در حالی اتفاق افتاد که نیم بیشتری از بیمارستان‌های لبنان درگیر بیماران مبتلا به کرونا هستند و به همین دلیل برخی از این بیمارستان‌ها در پی ورود صدها نفر از مجروحان انفجار به بخش اورژانس، ناگزیر به تخلیه بیماران کرونایی‌شان شده‌اند

گفته می‌شود که این محموله توسط دولت لبنان و برای ارسال به مخالفان سوری سفارش داده شده بود اما گویا در بحث پرداختِ هزینه آن میان دولت لبنان و یک طرف دیگر اختلاف پیش می‌آید و به هر ترتیب این محموله به مخالفان دولت سوریه تحویل داده نمی‌شود و در انبار شماره 12 بندر بیروت ذخیره می‌‌شود. دپوی نیترات در حالی رخ داده بود که در آن زمان بر اساس پیمان‌های طایفه‌ای که در ساختار سیاسی -   اقتصادی لبنان منعقد شده بود، مدیریت بندر بیروت به «حزب المستقبل» که جریان نزدیک به سعد الحریری است، تحویل داده شده بود. به این دلیل بسیاری از مقامات دولت لبنان معتقدند عملاً انتصاب این انفجار به حزب‌الله نادرست است؛ چراکه جریان المستقبل که مخالف حزب‌الله به حساب می‌آید، نمی‌گذارد پای این جریان به قطب اقتصادی لبنان یعنی «بندر بیروت» باز شود. همین موضوع باعث شده تا گمانه‌زنی‌های زیادی در این خصوص صورت بگیرد، مانند اینکه چرا در زمان انفجار، هیچکدام از مقامات ارشد بندر بیروت در این موقعیت حضور نداشته‌اند! مشکل دیگر این است که سعد الحریری، به جای آرام کردن اوضاع، با تاختن بر نخست‌وزیرِ پس از خود، دولت او را مسئول و مقصر اصلی انفجار مذکور دانسته است.

اینکه میشل عون، رئیس جمهوری لبنان از مجازات عاملان این حادثه سخن می‌گوید، نشان می‌دهد که علاوه بر بی‌موالاتی و بی‌مسئولیتی، رگه‌های مشکوک در این پرونده وجود دارد که بخشی اعظم آن به داخل لبنان مربوط است. به هر حال تنها نگرانی فعلی، پیوند خوردن تبعات منفی این حادثه به مشکلات اقتصادی و داخلی لبنان است که اگر خوب مدیریت نشود می‌تواند با تحریک از خارج، باعث سقوط دولتِ «حسان دَیاب» شود.