نگاهی بر دلایل حمایت سیاسی - نظامی ترکیه از دولت فائزالسراج
افزایش گستره نفوذ یا فروش تسلیحات تولیدی؟
فرشاد گلزاری
به طور متوسط، یک روز در میان اخبار جنجالی از لیبی مخابره می‌شود که دو بخش دارد. بخش اول مربوط به پیشروی‌های میدانی از سوی نیروهای ارتش ملی لیبی به فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر و نیروهای دولت وفاق ملی لیبی به رهبری فائز السراج است؛ و بخش دوم، اظهارات و موضع‌گیری‌های مقامات دولت مستقر در طرابلس و دولت حاکم بر طُبرق است که البته واکنش‌های بین‌المللی هم باید به آن اضافه شود. مجموع این اظهارات و وقایع به خوبی نشان می‌دهد که لیبی همچنان آبستن تحولات ریز و درشتی است که آینده آن بسیار مبهم است. گزارش‌هایی که توسط رسانه‌ها و منابع خبری در این کشور منتشر می‌شود به خوبی نشان می‌دهد که ما شاهد یک درگیری ملی در دو جناح نیستیم. بسیاری بر این عقیده‌اند که وقایع فعلی در لیبی و درگیری دو دولت غربی و شرقی این کشور یک مساله داخلی است؛ اما واقعیت این است که بازیگران حاضر در لیبی، تنها به این دو جناح محدود نمی‌شوند. اینکه یکباره خبری مبنی بر حضور 9 هزار تروریست ارتش آزاد سوریه در طرابلس منتشر می‌شود و چندی بعد مشخص می‌شود که ترکیه با تمام توان خود، خیل عظیمی از تروریست‌های سوری و چندملیتی را از سرزمین شام به لیبی منتقل کرده، نشان می‌دهد که منازعه فعلی در لیبی، یک مناقشه ملی نیست. ترکیه به عنوان حامی دولت وفاق ملی لیبی به رهبری فائز السراج، به دلیل وجود ریشه‌های ایدئولوژیکِ مبتنی بر تفکر اخوان‌المسلمین، اقدام به حمایت بی‌قید و شرط از نظامی سیاسی حاکم بر طرابلس کرده است که در این مسیر قطر هم با او همراه است. شک نکنید که ورود ترکیه به پرونده لیبی و حمایت از طرابلس، صرفاً جنبه ایدئولوژیک ندارد؛ بلکه اردوغان و تیمش به دو هدف مهمتر فکر می‌کنند. ترکیه در وهله اول به عنوان عضو مهم و کلیدی ناتو در منطقه خاورمیانه، به دنبال آن است تا گستره نفوذش را تا آفریقا پیش ببرد و از سوی دیگر تسلیحات تولیدی خود و شرکایش در ناتو را به لیبی (دولت فائزالسراج) بفروشد. اردوغان در وهله دوم، بهره‌برداری از منابع انرژی مدیترانه که در زیر سطح سواحل لیبی انباشت شده است را در نظر دارد؛ به‌گونه‌ای‌که حدود دو هفته پیش، ترکیه رسماً اعلام کرد که حفاری‌های خود در سواحل لیبی برای اکتشاف منابع نفت و گاز را شروع کرده که تمام این روند با دولت طرابلس هماهنگ شده است!
ترکیه به عنوان عضو مهم و کلیدی ناتو در منطقه خاورمیانه، به دنبال آن است تا گستره نفوذ خود را تا آفریقا پیش ببرد و از سوی دیگر تسلیحات تولیدی خود و شرکایش را در ناتو به دولت فائزالسراج بفروشد
مانور ترکیه در لیبی بدون تردید مخالفانی دارد؛ اما منافع ماجراجویی‌های آنکارا در طرابلس و شمال آفریقا به حدی است که این کشور همچنان بر حمایت سیاسی و نظامی از دولت وفاق ملی لیبی تاکید دارد. نمونه این مساله را می‌توانید در کنفرانس خبری مشترک اخیرِ رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، و فائز السراج، نخست‌وزیر دولت وفاق ملی لیبی، مشاهده کنید. روز پنجشنبه دیداری میان اردوغان و فائز السراج در آنکارا انجام شد که روز گذشته (جمعه)، جمع‌بندی این دیدار در قالب یک کنفرانس خبری مشترک با حضور دو طرف به سمع و نظر تمام دنیا و بالاخص طرفین درگیر در پرونده لیبی، رسید. در این کنفرانس خبری، فائز السراج ضمن تشکر از حمایت ترکیه، این پشتیبانی‌ها را تاریخی و شجاعانه قلمداد کرد و در مقابل نیروهای ارتش ملی لیبی که تحت فرمان خلیفه حفتر هستند را به باد انتقاد گرفت. اردوغان هم به موازات اظهارات فائز السراج، بار دیگر خلیفه حفتر و حامیان آن را مورد انتقاد شدید قرار داد و حتی آنها را به سرقت نفت لیبی متهم کرد! هر دو (اردوغان و السراج) نیروهای خلیفه حفتر را کودتاگر و ناقض حقوق بشردوستانه خطاب کردند و در ادامه اعلام کردند که این جریان در حال ارتکاب جنایت جنگی در لیبی است. این مدل از اظهارات، بدون تردید تکراری است، اما نکته اصلی و مطلب کلیدی را باید در اظهارات اردوغان جست‌وجو کرد.
ضاحی خلفان، معاون رئیس پلیس و امنیت کل دبی در حساب کاربری توئیتر خود مدعی شده که مساله اصلی در مناقشه لیبی، تقسیم ثروت‌ها است و قطر و ترکیه، نایبان اسرائیل در اجرای این طرح هستند
چه کسی سرنوشت لیبی را مشخص می‌کند؟
اردوغان در کنفرانس خبری خود با فائزالسراج، رو به خبرنگاران و دوربین رسانه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی می‌کند و با اعتماد به نفس کامل می‌گوید: «هرگز اجازه نخواهیم داد که سرنوشت خواهران و برادران لیبیایی‌مان توسط کودتاگران تعیین شود». همین یک عبارت کوچک به خوبی نشان می‌دهد که آنکارا تا زمانی که همه‌چیز به نفعش تمام نشود و دولت تحت حمایتش بر تمام خاک لیبی حاکم نشود، دست از اقداماتش بر نخواهد داشت. در مقابل ما شاهد آن هستیم که مسکو به دنبال پاسخگو کردن طرابلس نیست، بلکه در حال تامین منافع خود بر اساس قدرت نظامی و سیاسی است که از سالیان گذشته به صورت سنتی در لیبی (خصوصاً در زمان حیات معمر قذافی) ایجاد کرده است. در این رابطه روز پنجشنبه و همزمان با سفر فائز السراج به ترکیه، شاهد حضور احمد معیتیق، معاون نخست‌وزیر دولت وفاق ملی لیبی در مسکو بودیم. او علاوه بر دیدار با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، ملاقات‌هایی با نمایندگان وزارت دفاع روسیه و سیستم‌های امنیتی روسیه داشت که درنهایت مشخص شد، روس‌ها به دنبال آزادی دو شهروند بازداشت شده خود هستند که گویا برای صندوق حمایت از ارزش‌های ملی کار می‌کردند و در ماه می در لیبی دستگیر شده‌اند. احمد معیتیق پس از دیدار با مقامات روسیه صریحا اعلام کرد که روسیه شریک مهمی در ثبات لیبی به حساب می‌آید؛ اظهاراتی که تا حد زیادی نسبت به گذشته تغییرات اساسی کرده است! در راستای این تحولات و پس از اعلامِ ادامة حمایت اردوغان از دولت حاکم بر طرابلس، پیتر سنتانو، سخنگوی نماینده عالی امنیتی در بخش سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کرد که ما مجدداً به تکرار درخواستمان برای آتش‌بس فراگیر و دعوت کردن طرف‌ها برای بازگشت به مذاکرات تاکید می‌کنیم؛ امری که نشان می‌دهد شعله نزاع در لیبی همچنان روشن است. واکنش‌ها به سخنان اردوغان به همین جا ختم نشد بلکه احمد المسماری، سخنگوی ارتش ملی لیبی که تحت امر خلیفه حفتر کار می‌کنند، هم پاسخ اردوغان را در گفت‌وگو با العربیه داد. او به صراحت اعلام کرد که نبرد با ترکیه فقط در طرابلس نخواهد بود و مردم لیبی، ترکیه را از کشور خارج خواهند کرد. این مواضع هم پیامی جز ادامه درگیری در لیبی را مخابره نمی‌کند. نکته دیگر این است که اماراتی‌ها هم به طرفیت از خیلفه حفتر، لب به سخن گشودند اما خطابشان به قطر است، نه ترکیه. در این خصوص، ضاحی خلفان، معاون رئیس پلیس و امنیت کل دبی در توئیتر خود نوشت که اطلاعاتی در دست دارد که نشان می‌دهد موساد در حال حمایت از قطر در پرونده لیبی است. خلفان در توئیتی دیگر مدعی شده که مساله اصلی در لیبی، تقسیم ثروت‌ها است و قطر و ترکیه، نایبان اسرائیل در اجرای این طرح هستند. این حد از اتهام‌ها در مورد پرونده لیبی، نمایانگر این است که تعدد منافع و برخورد منافع بازیگران با یکدیگر در لیبی به بالاترین حد ممکن رسیده است. اینکه روز گذشته (جمعه) سخنگوی نیروهای دولت وفاق ملی لیبی از کنترل کامل این نیروها بر شهر ترهونه خبر می‌دهد و اعلام می‌کند که چند صد نفر از نیروهای حفتر بازداشت یا کشته شده‌اند، بیانگر این است که گره کور لیبی به این زودی باز نخواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید