یادداشت

ضرورت تقویت جایگاه شورای امنیت 

امیرساعدی داریان،‌  عضو هیات علمی دانشگاه

اگرچه شورای امنیت سازمان ملل، تشکیلاتی مستقل قلمداد نمی‌شود، اما باید گفت که این شورا قدرتمندترین نهاد امنیتی در جهان معاصر است. این ادعا در ماده بیست‌ویکم منشور سازمان ملل نیز مورد تاکید قرار گرفته که وظیفه اصلی شورای امنیت را برقراری صلح و امنیت بین‌المللی می‌داند. این منشور طرفین یک مخاصمه را به فیصله صلح‌آمیز موضوع اختلاف دعوت می‌کند و ابزار تحریم اقتصادی و حتی برخورد نظامی را در اختیار شورای امنیت می‌گذارد تا با خاطیان در سطح بین‌المللی برخورد کند. شورای امنیت در طول دوران جنگ سرد به دلیل استفاده نابجای اعضای دائم از حق وتوی تصمیمات این شورا، در عمل کارآیی خود را از دست داد، اما پس از پایان این دوره شاهد احیای جایگاه این نهاد در سطح بین‌المللی به ویژه به خاطر کاهش چشمگیر استفاده از حق وتو از سوی اعضای دائم بودیم. با این وجود عملکرد شورای امنیت طی سال‌های اخیر مورد انتقاد نیز قرار گرفته است. همراهی با آمریکا در نبرد علیه عراق، مهم‌ترین نمونه از زیر پا گذاشته شدن وظیفه اصلی این شورا یعنی حمایت از کشورهای ضعیف در مقابل ابرقدرت‌ها بوده است. صاحبنظران روابط بین‌الملل دلیلی اصلی ناکامی شورای امنیت در انجام وظایف محوله را سوءاستفاده کشورها بخصوص اعضای دائم از تمامی ابزارها به نفع مصالح خود می‌دانند. به عنوان مثال در قضیه کشتار مسلمانان روهینگیا که یک مورد آشکار از ژنوسید است، چین و روسیه با در نظر گرفتن منافع ملی خود، مانع اجرایی شدن قطعنامه صادره شدند. در قضیه ناآرامی‌های اخیر سوریه نیز جبهه‌گیری چین و روسیه در برابر سه عضو غربی شورای امنیت، مانع از اتخاذ تصمیمات اثرگذار توسط این شورا شد. یکجانبه‌گرایی آمریکا در عرصه روابط بین‌الملل، دلیل دیگر تضعیف موقعیت شورای امنیت است. آمریکا تامین‌کننده 28 درصد از بودجه عملیات‌های حفظ صلح سازمان ملل است، اما این کشور در سال 2018، به میزان 285 میلیون دلار کمک‌های خود به این سازمان را قطع کرد. هرچند به دلیل حضور کشورهای عضو دائم شورا، شورای امنیت هیچ‌گاه نمی‌تواند نقشی بی‌طرف در مخاصمات بین‌المللی داشته باشد، فقدان چنین نهادی نیز به هرج‌ومرج در جهان دامن خواهد زد. بدون امنیت، توسعه محال خواهد بود. بنابراین تنها راه پیش‌رو، حفظ جایگاه شورا و تقویت نقش آن در معادلات بین‌المللی بوده و به این منظور پیاده‌سازی اصلاحات در ساختار این نهاد با مطالبه فراگیر جهانی، امری الزامی است. دستگاه دیپلماسی ایران می‌تواند با توجه به تحولات اخیر در روابط خود با ابرقدرت‌های جهانی بخصوص در مساله هسته‌ای، پرچم‌دار این مطالبه جهانی بوده و نقش رهبری سایر کشورهای هم‌نظر را بپذیرد.