میخ ترامپ بر تابوت توافق هسته‌ای با مسکو

سیدمحمد میرزامحمدزاده

روزنامه انگلیسی گاردین نوشت: دونالد ترامپ خروج ایالات متحده از توافقی با روسیه مربوط به دوران جنگ سرد را اعلام کرد. بر مبنای این توافق، موشک‌های هسته‌ای برای سه دهه از اروپا به دور بود.

ترامپ در کمپین انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا در ایالت نوادا، به خبرنگاران در این‌باره گفت:‌ باید چنین سلاح‌هایی تولید کنیم. ما قصد تعلیق این معاهده و خروج از آن را داریم.

در واقع اشاره صحبت‌های ترامپ به پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد مربوط به سال 1987، موسوم به INF‌ بود که مانع تولید و استفاده از موشک‌های هسته‌ای با برد 500 تا 5 هزار و 500 کیلومتر می‌شد.

این توافق که بین رونالد ریگان و میخائیل گورباچف به امضا رسیده بود، منجر به نابودی نزدیک به 2700 موشک کوتاه و میان‌برد شد و در واقع پایانی برای شاخ و شانه‌کشی بین موشک‌های پرشینگ و کروز آمریکا و 20-SS شوروی در اروپا بود.

روز جمعه (27 مهر) گاردین گزارش کرد که جان بولتون، سومین مشاور امنیت ملی ترامپ که ید طولایی در زمینه مخالفت با توافقات منع گسترش سلاح دارد، برای خروج از این معاهده پافشاری می‌کند. ایالات متحده مدعی است، روسیه با تولید و استفاده از یک موشک کروز جدید این معاهده را نقض کرده است. بر اساس مفاد این معاهده، پس از خروج، اجرایی شدن لغو آن، برای ایالات متحده 6 ماه زمان می‌برد.

جنگ‌طلبان آمریکا بر این باورند که معاهده INF دست آمریکا را در رویارویی استراتژیک با چین در اقیانوس آرام می‌بندد و آمریکا هیچ گزینه‌ای به منظور واکنش به تهدید موشک‌های میان برد چینی برای پایگاه‌های آمریکا، متحدین و کشتی‌های عبوری، در دست ندارد. 

همچنین بولتون و تیم موریسون، مشاور ارشد در شورای امنیت ملی، مخالف تمدید یک معاهده مهم دیگر در زمینه کنترل سلاح، موسوم به معاهده شروع جدید 2010 با روسیه هستند که به واسطه آن تعداد کلاهک‌های استراتژیک مورد استفاده در هر دو طرف به 1550 عدد محدود شدند. این توافق که بین باراک اوباما و دیمیتری مدودف، روسای جمهوری پیشین آمریکا و روسیه به امضا رسید، تا سال 2021 منقضی می‌شود.

مالکوم چالمرز، معاون مدیرکل موسسه خدمات رویال یونایتد در این‌باره گفت: این اتفاق بحرانی‌ترین رویداد در حوزه کنترل سلاح‌های هسته‌ای از دهه 1980 است. اگر معاهده INF از بین برود و معاهده شروع جدید درباره سلاح‌های استراتژیک در سال 2021 منقضی شود، برای اولین بار از سال 1972، هیچ محدودیتی در جهان برای کشورهای هسته‌ای باقی

 نمی‌ماند.

ترامپ در ایالت نوادا به خبرنگاران گفت: روسیه معاهده را نقض کرده است. آنها سال‌ها است که این معاهده را نقض می‌کنند و نمی‌دانم چرا باراک اوباما با آنها مذاکره نکرده یا از این توافق بیرون نیامده است. قصد نداریم به آنها اجازه دهیم که از توافق هسته‌ای تعدی کنند و از این سلاح‌ها بهره ببرند و اصلا اجازه چنین کاری را نداریم. ما کسی بودیم که به این توافق پایبند بودیم و به آن احترام گذاشتیم اما متاسفانه روسیه به این توافق احترام نگذاشت و قصد داریم آن را به تعلیق در آوریم و از آن خارج شویم.

ترامپ در تشریح صحبت‌های خود گفت:‌ مگر آنکه روسیه بیاید، چین بیاید و همه بیایند و بگویند که همه عاقل باشیم و به کسی اجازه توسعه این سلاح‌ها را ندهیم، (توافق ادامه می‌یابد) اما اگر روسیه خودش سلاح داشته باشد، چین داشته باشد و فقط ما به توافق بچسبیم، این پذیرفتنی نیست. ما کلی پول داریم که با آن بازی جنگی کنیم.

جفری لوییس، مدیر برنامه منع گسترش شرق آسیا در موسسه میدلبری وابسته به مطالعات بین الملل مونتری، گفت: این اقدام یک اشتباه بزرگ است. با این کار روسیه معاهده را نقض می‌کند و ترامپ مورد سرزنش قرار می‌گیرد. بعید می‌دانم آمریکا فرای معاهده بتواند سلاح به دست بیاورد و در مقابل روسیه بهره بسیار می‌برد.

خبرگزاری‌های دولتی روسیه روز شنبه (28 مهر) به نقل از یک منبع در وزارت امور خارجه این کشور گفتند اقدام واشنگتن برای خروج از معاهده از رویای ابر قدرت بلامنازع جهانی نشأت می‌گیرد. این منبع وزارت امور خارجه به خبرگزاری ریانووستی روسیه گفت: انگیزه اصلی این اقدام، رویای جهان تک قطبی است. آیا این رویا به حقیقت می‌پیوندد؟ خیر.

این مقام روس به رسانه‌ها گفت که روسیه بارها به صورت عمومی سیاست آمریکا به منظور لغو معاهده هسته‌ای را محکوم کرده است. واشنگتن در طول سالیان، قدم به قدم برای تخریب پایه‌های این توافق گام برداشته است. این تصمیم بخشی از سیاست بلند مدت آمریکا برای خروج از توافقات قانونی بین‌المللی است که منجر به برابری مسئولیت‌های آمریکا و دیگر شرکایش می‌شود و در واقع آسیب به حالت خود مستثنی بینی آمریکا به شمار می‌رود. صحبت‌های این مقام روس در 3 خبرگزاری اصلی روسیه خط به خط نقل شده بود.

الکسیس پوشکوف، سناتور روس نیز در توئیتر خود نوشت که این اقدام دومین ضربه قدرتمند علیه کل سیستم استراتژیک ثبات در دنیا است و اولین ضربه خروج واشنگتن از معاهده ضد موشک‌های بالستیک در سال 2001 بود.

وی نوشت: و باز هم دوباره آمریکا آغازگر لغو یک معاهده است.

پنتاگون عموما حامی معاهده INF بوده است، اما جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا اوایل ماه جاری میلادی (اواسط مهر)، به وزیران ناتو هشدار داد که اگر روسیه موشک‌های زمینی موسوم به نواتور خود را کنار نگذارد، دیگر این معاهده قابل اعتماد نیست. آمریکا چهار سال مدعی نقض ماده برد موشکی INF از سوی روسیه به واسطه استفاده از این موشک‌ها بوده است.

وزیران ناتو در دیدار خود بیانیه مشترکی منتشر کردند و در آن تأکید کردند که معاهده INF برای امنیت اروپا – آتلانتیک حیاتی است و عنوان کردند که ما به طور کامل به این معاهده برای حفظ منافع کنترل سلاح پایبند می‌مانیم. اما آنها به روسیه هشدار دادند در مورد توانایی موشک‌های جدید خود شفاف باشد.

انبار چینی‌ها نیز محل نگرانی فرماندهی اقیانوس آرام آمریکا است. آدام هری هریس، فرمانده پیشین آمریکا در ماه مارس (فروردین 97) به مجلس سنا گفت: به دلیل پایبندی سفت و سخت و صادقانه ما به توافق INF در کنار عوامل دیگر، ما هیچ توانایی زمینی که بتواند تهدیدی برای چین باشد، در اختیار نداریم.

با این حال لوئیس این ادعا که معاهده INF ایالات متحده را در معرض ضعف در اقیانوس آرام قرار می‌دهد، رد کرد.

او گفت: مطرح کردن موضوع چین در این‌باره بی‌معنا است. معاهده INF موشک‌های هوایی و دریایی را ممنوع نمی‌کند، حتی کره جنوبی و ژاپن نیز از توسعه موشک‌های زمینی منع نشده‌اند. اگر چین واقعا یک معضل به شمار می‌رفت، آمریکا و متحدانش می‌توانستند خیلی پیش‌تر اقدام کنند.

الکساندر بل، یک مقام ارشد پیشین در وزارت امور خارجه آمریکا که هم اکنون به عنوان مدیر سیاسی در مرکز کنترل و منع گسترش سلاح فعالیت می‌کند، گفت:‌ هنگامی که مشکلات در کنترل تسلیحات بوجود می‌آیند، باید برای حل آن تلاش کرد. چیزی که من را شگفت‌زده می‌کند، این است که رئیس‌جمهوری که دائما از مهارت خود در توافق سخن می‌گوید، کاملا در حفظ میراث هسته‌ای ریگان شکست خورده است. راهکارهایی برای ترمیم این معاهده وجود داشت اما او فقط از آن خارج شد.

بل افزود: چه دلیلی وجود دارد که کره شمالی به هرگونه توافقی با رئیس‌جمهور ما باور داشته باشد، رئیس‌جمهوری که بولتون همواره دم گوشش پچ پچ می‌کند.