واشنگتن هنوز از مزایای برجام سود می برد

موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک در گزارشی نوشت: در حالیکه آمریکا از برجام خارج شده اماهنوز از مزایای پایبندی ایران به آن استفاده می کند. لذا واشنگتن باید با ارائه معافیت ها، به حفظ منافع بدست آمده از این توافق در راستای جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته ای اقدام کند.

مارک فیتزپاتریک مدیر اجرایی این اندیشکده در یادداشتی با عنوان «واشنگتن هنوز برای اتخاذ سیاست درست در قبال ایران زمان دارد» افزود: در حالی‌که دونالد ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل خواستار انزوای ایران شد، تنها کسی بود که در نیویورک منزوی شد. دیگر 14 عضو شورای امنیت همه از برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) حمایت کردند و اکثر کسانی که در این مجمع سخنرانی کردند، جانب ایران را گرفتند و حتی کویت که از اعضاء مهم شورای همکاری خلیج فارس بشمار می‌رود، به نفع ایران سخنرانی کرد.

در ادامه یادداشت مدیر اجرایی این اندیشکده بریتانیایی آمده است: در صورتی که اگر ترامپ سخنرانی خود را محدود به فعالیت‌های منطقه‌ای ایران می کرد، می توانست پشتیبانی بین‌المللی بیشتری کسب کند. او همچنین می‌توانست موافقت جهانی را در خصوص عدم اجازه ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای کسب کند اما این تنها در صورتی امکانپذیر بود که او برجام را ترک نکرده بود. حال آنکه خروج وی از این توافق بین المللی تضمینی برای انزوای ایالات متحده در عرصه جهانی شد.

یک روز پیش از سخنرانی ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل،  فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که این اتحادیه تصمیم به ایجاد راهی(SPV) برای ادامه مراودات بانکی قانونی با ایران در برابر تحریم های مالی آمریکا گرفته است. این تصمیم توسط دیگر طرف های برجام (چین، فرانسه، آلمان، ایران، روسیه و انگلیس) نیز حمایت و به طور مشترک توسط موگرینی و محمد جواد ظریف،وزیر امور خارجه ایران، اعلام شد.

اما باید خاطرنشان کرد مزایای اقتصادی SPV برای ایران هنوز جای پرسش دارد و نه تنها مکانیسمی برای آن بکار گرفته نشده بلکه تاثیر مثبتی نخواهد داشت، مگر اینکه شرکت‌های خصوصی اروپایی تصمیم به استفاده از آن بگیرند و خطر تحریم های وزارت خزانه داری ایالات متحده را بپذیرند و به طور بالقوه استفاده دلار در تبادلات تجاری خود را محدود کنند. از سوی دیگر فراموش نکنیم هرچند مزایای اصلی این اقدام محدود است اما پاداش نمادینی که با این راهکار به ایران داده شد، تاثیر خود را گذاشته و برخلاف آمریکای منزوی، ایران نشان داد که در هماهنگی کامل با جامعه جهانی قرار دارد. واکنش خشمگین «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا به این اقدام اتحادیه اروپا این بود که گفت: حقیقتا آشفته و ناامید شده ام. این ناامیدی وزیر امور خارجه ایالات متحده در واقع منعکس کننده تهدیدی است که در کوتاه مدت متوجه خط مشی ترامپ در قبال ایران می شود و در بلندمدت به سلطه مالی آمریکا و تأثیر ابزار تحریم آن آسیب وارد می کند. از سویی ایران با ماندن در برجام علیرغم بازگشت تحریم های آمریکا، به نگرانی ها و پشتیبانی سیاسی بسیاری از کشورهای دیگر پاسخ داده است. روز 30 اوت (شهریور ماه) نیز آژانس بین المللی انرژی اتمی بار دیگر پایبندی ایران به برجام را تائید کرد.

تا چه مدت می توان

به یک توافق یک جانبه پایبند بود؟

مقامات ایران هشدار داده اند در صورتی که اروپا نتواند فشارهای آمریکا را جبران کند، نمی‌تواند به برجام متعهد بماند. ظریف در مصاحبه اخیر خود با اشاره به پاراگراف 36 برجام که اجازه می دهد تا یکی از طرف ها در صورتی که طرف دیگر به تعهدات خود عمل نکند، تمام یا بخشی از انجام تعهدات خود را متوقف کند، اعلام کرد ایران در صورت ادامه روند انفعالی اروپا، به توافق هسته‌ای پایبند نمی ماند. با این وجود، این مورد قانونی در مورد عدم انطباق با ایالات متحده صدق نمی کند چراکه آمریکا دیگر یکی از طرف‌های مذاکره نیست.

از سوی دیگر مقامات ایران می دانند هر گونه نقض تعهد به برجام هر چند جزئی، خطرات دیپلماتیک و اقتصادی به همراه خواهد داشت. شرکای اروپایی نیز به ایران هشدار داده اند که حتی به خروج از برجام هم نیندیشد. چراکه در آن صورت طرف های اروپایی هم مجبور خواهند شد مجازات های خود را به ایران تحمیل کنند و تلاش برای محافظت از تجارت با اروپا در برابر تحریم های ثانویه آمریکا را متوقف کنند.

در این میان ادعاهای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل (رژیم صهیونیستی) در مجمع عمومی سازمان ملل مبنی بر اینکه تهران در حال ذخیره تجهیزات و مواد هسته‌ای است توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. در عین حال و به گزارش رویترز، دو مقام آمریکایی ناشناس اعلام کردند این محل برای آرشیو و بایگانی در نظر گرفته شده و جایی برای تجهیزات غنی سازی نیست. یکی از این افراد افزود: چیزی در این محل وجود ندارد که نقض عهد ایران در برجام بشمار رود.

آژانس بین المللی انرژی اتمی هم در حال بررسی اهمیت این محل است. اما ادعاهای نتانیاهو تنها سبب پیچیده شدن این اقدامات شده است و وی باید بداند آژانس نمی تواند براساس خواسته اسرائیل اقدام کند.

مقامات آژانس بین المللی انرژی اتمی، برخلاف ادعاهای بی اساس برخی منتقدان برجام معتقدند، تعهد ایران به برجام پابرجا بوده و اگرچه رفتارهای ایران در بسیاری از موارد مبهم بوده اما در عین حال، همکاری در حوزه های دیگر را گسترش داده است، از قبیل اجازه به نصب دوربین های بیشتری در مکان های حساس. به نظر می رسد ایران می خواهد هیچ کس بهانه ای برای اتهام عدم انطباق نداشته باشد.