قطر می‌تواند تا ابد منتظر بماند

مریم جهانی

برای نخستین بار از زمان ائتلاف محاصره قطر از سال 2017 میلادی،‌ نمایندگان 6 کشور عربی شورای همکاری خلیج فارس به علاوه نمایندگان کشورهای مصر و اردن در نیویورک دیدار کردند. دیداری که اولین حضور قطر را پس از منازعات قطر و ائتلاف به رهبری عربستان سعودی به خود دید.

هرچند که کنفرانس‌های خبری پس از این دیدار شامل طعنه‌های وزرای خارجه عربستان سعودی و قطر به یکدیگر بود،‌ اما مساله مهم در مورد صحبت‌های محمد بن عبدالرحمان الثانی،‌ وزیر خارجه قطر این بود که نوعی از تمایل برای بازگشت به ائتلاف در این سخنان به چشم می‌خورد. پیش‌تر در سال 2017 زمانی که مقامات سعودی و قطری در مساله جنگ با یمن با یکدیگر به مشکل خوردند، عربستان سعودی عجولانه، با تشکیل ائتلافی جداگانه قطر را کنار گذاشت و برای تنبیه این کشور،‌ روابط سیاسی و اقتصادی کشورهای عضو این ائتلاف را با قطر قطع کرد. قطر نیز بدون کوتاه آمدن از مواضع خود، مقابل این ائتلاف ایستادگی کرد. اگرچه هنوز هم دوحه بر مواضع خود پافشاری می‌کند،‌ اما تمایل دارد ائتلاف با در نظر قراردادن مواضع این کشور،‌ حضورش را در شورای همکاری خلیج فارس بپذیرد،‌ اقدامی که هنوز زود است از سوی سعودی‌ها پذیرفته شود.

با این وجود بن‌بست جنگ یمن برای سعودی‌ها و اماراتی‌ها هزینه‌های بسیار سیاسی و اقتصادی در جامعه بین‌الملل داشته است و این عامل می‌تواند محرکی برای کوتاه آمدن ائتلاف سعودی علیه قطر باشد. محمد بن عبدالرحمان الثانی، وزیر خارجه قطر در حاشیه دیدار نمایندگان شورای همکاری خلیج‌فارس با بیان اینکه بحران خلیج فارس همچنان پابرجاست و شورا به بن‌بست رسیده است گفت: شورای همکاری خلیج فارس در حال حاضر فلج شده است.

بن عبدالرحمان روز جمعه (6 مهر 1397) به دنبال دیدار وزرای خارجه 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس، مصر و اردن در نیویورک به خبرنگاران گفت: تا زمانی که مساله ائتلاف به رهبری عربستان سعودی حل نشود، هرگونه اتحادی که از سوی ایالات متحده پیشنهاد شود،‌ بی‌تأثیر است.  وی که به زبان عربی و انگلیسی با خبرنگاران صحبت می‌کرد گفت: هر چند که این دیدار اهمیت دارد، اما ما باید ابتدا چالش‌ها را بین همین کشورها بر طرف کنیم تا اعتبار این اتحاد ثابت شود. بن عبدالرحمان افزود: امروز شورای همکاری خلیج فارس کاملا دچار عجز و ناتوانی شده است، هرچند که رئیس جمهور ترامپ تلاش خود را می‌کند، اما کشورهای حاضر در ائتلاف محاصره قطر هیچ سینگال مثبتی ارائه نکردند.

دیدار روز جمعه نمایندگان شورای همکاری خلیج فارس که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار شد، اولین گردهمایی این شورا از زمانی بود که عربستان سعودی،‌ امارات متحده عربی،‌ بحرین و مصر تحریم‌های تجاری و سیاسی را علیه قطر در 5 ژوئن 2017 (15 خرداد 1396) اعمال کردند.

ائتلاف چهارگانه علیه قطر، این کشور را به روابط نزدیک با دشمن منطقه‌ای، ایران، و پناه دادن به تروریسم متهم کرد،‌ اتهاماتی که دوحه قویاً آنها را رد کرد. هاشم اهلبرا، خبرنگار الجزیره که از نیویورک این نشست را پوشش می‌داد، با بیان اینکه این دیدار اولین جلسه رو‌در‌روی اعضا با یکدیگر بود، آن را بسیار قابل توجه ارزیابی کرد.

وی در تشریح اهمیت این دیدار گفت: ایده اصلی برگزاری این دیدار، تلاش آمریکا برای ایجاد یک اتحاد منطقه‌ای یا یک ناتو عربی بود تا اتحادی علیه ایران ، کشوری که تأثیر گذاری‌اش در منطقه موجب نگرانی شده است را تشکیل دهد.

دستور این جلسه تقویت روابط نظامی، اقتصادی و روابط دیپلماتیک بود. پمپئو ابتدای امسال در دیداری با مقامات عربستان سعودی عنوان کرد که اتحاد خلیج فارس حیاتی است و ما باید به آن دست یابیم.

دیدار سازنده!

محمد بن عبدالرحمان الثانی، در مصاحبه‌ای از آمریکا به دلیل رهبری این جلسه تقدیر کرد. عادل الجبیر،‌ وزیر خارجه عربستان سعودی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد هفته گذشته عنوان کرده بود که ائتلاف محاصره قطر می‌تواند ده‌ها سال منتظر دوحه بماند تا انتظارات بحث برانگیزی که از آنها می‌رود را پوشش دهند.

محمد بن عبدالرحمان در واکنش به حرف‌های الجبیر گفت: ما باید چالش‌ها را در منطقه‌ خودمان مد نظر قرار دهیم. هیچکس نمی‌داند تا سال آینده چه اتفاقاتی برای کشورها می‌افتد، قطر هم می‌تواند تا ابد منتظر بماند. دیپلماسی به معنای روابط و همکاری است و قطر اینگونه است.

بن عبدالرحمان، در کنفرانس خبری خود از ایده ایجاد ائتلاف بر مبنای استراتژی‌های روشن و نقشه راه برای اجرای جامع ابتکار عمل، حمایت کرد. وی با اشاره به اهمیت برنامه ابتکار عمل گفت: این برنامه باید شاخص‌های خاصی داشته باشد و راهکاری برای بحران شورای همکاری خلیج فارس ارائه دهد. چنین برنامه‌ای می‌تواند فرایندهای غیرقانونی اعمال شده علیه مردم قطر را متوقف کند. ما همواره شفاف و مشتاق به همکاری بوده‌ایم. نیازی به یک برنامه ناپایدار نیست. ما به یک برنامه قوی،‌ محکم و پایدار نیاز داریم.

وزیر خارجه قطر در تقدیر از دونالد ترامپ،‌ رئیس جمهور آمریکا برای تلاش به‌منظور حل بحران شورای خلیج فارس گفت: آمریکا تعهدش به شورای خلیج فارس را ثابت کرده و نشان داده که شورایی برای همکاری‌های موثر می‌خواهد.

پیچیدگی در خاورمیانه

آمریکا با توجه به چالش‌هایی که در خاورمیانه با آنها روبرو است، به دنبال توافق کشورهای عرب شورای خلیج فارس بر سر موضوعات مختلف همچون سوریه و یمن است.

آهلبرا با اشاره به این موضوع در گزارش خود گفت: چطور می‌توانید همه این مردم را گرد‌ هم آورید در حالیکه در هر منازعه منطقه‌ای با یکدیگر اختلاف نظر دارند؟ دورنمایی برای ایجاد اتحاد منطقه‌ای که بتواند همه مسائل منطقه را پوشش دهد نمی‌بینم مگر آنکه بتوان همه اعضا را بر سر همه مسائل یک نظر کرد.

وزیر خارجه آمریکا البته در مورد این دیدار عنوان کرد که وزرای شورا بر سر نیاز مقابله با تهدید ایران و نیز مذاکرات سازنده برای ایجاد اتحاد استراتژیک خاورمیانه به‌منظور ارتقا امنیت و ثبات منطقه به توافق رسیدند.

شورای همکاری خلیج فارس یک اتحاد سیاسی،‌ اقتصادی متشکل از 6 کشور شبه جزیره عربی شامل بحرین، کویت،‌ عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی است.

پیش از بحران، شهروندان این شورا می‌توانستند بدون نیاز به ویزا در بین 6 کشور رفت و آمد کنند که این توافق پس از محاصره قطر از بین رفت.