اتـحاد اردوغان و مرکل

سیدمحمد میرزامحمدزاده

پس از آنکه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، سال گذشته آلمان‌ها را به استفاده از روش‌های نازی محکوم کرد، حالا آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان،‌ از حضور اردوغان در ترکیه استقبال می‌کند.

رجب طیب اردوغان که کشورش به دلیل فشار آمریکا، دچار بحران اقتصادی شده، به دنبال ترمیم روابط خود با آنگلا مرکل است که به عقیده او کلید اتحادیه اروپا به شمار می‌رود. مرکل که روز جمعه (6 مهر 1397) پذیرای اردوغان برای مذاکرات و همچنین کنفرانس خبری پس از ضیافت شام بود، عنوان کرد که به دنبال افزایش همکاری‌های اقتصادی با ترکیه است.

این دیدار در واقع بازگشتی از مواضع خصمانه ترکیه ـ  اروپا علیه یکدیگر در طول سال گذشته بود و از طرفی تلافی رویارویی اردوغان و دونالد ترامپ در نیویورک در جریان گردهم‌آیی اعضای ناتو به شمار می‌رود؛ رجب طیب اردوغان در این دیدار، رئیس‌جمهوری ایالات متحده را متهم به جنگ اقتصادی علیه ترکیه کرد. دیدار مقامات آلمان و ترکیه همچنین نشانه دیگری از ائتلاف جهانی به منظور کنار گذاشتن کشمکش‌ها و مقابله با سیاست‌های نامعقول رئیس‌جمهوری آمریکا با ایجاد یک ائتلاف جهانی است.

مرکل روز پنجشنبه (5 مهر 97) در جلسه‌ای در آوگزبرگ آلمان به خبرنگاران گفت: من به دنبال ترکیه باثبات هستم. هرچند که تفاوت در نظام‌های سیاسی وجود دارد که شایسته انتقاد است و من قطعا به آنها انتقاد دارم.

هرچند که نارضایتی‌ها و تقاضاهایی در هر دو طرف وجود دارد،‌ اما حتی گام‌های کوچک برای همکاری نیز پیشرفت به شمار می‌رود. مرکل که هرگونه کمک مستقیم به ترکیه را ممنوع کرده است، از سقوط اقتصاد ترکیه اظهار نگرانی می‌کند. وی در جلسه روز پنجشنبه گفت: من به دنبال کمک اقتصادی نیستم، اما باید همکاری اقتصادی داشته باشیم و برای این منظور باید به توافقاتی دست پیدا کنیم.

چالش‌های ترکیه در آلمان

آلمان همچون آمریکا و دیگر کشورها، خواستار آزادی افرادی است که در جریان اعتراضات ترکیه به دلایل سیاسی بازداشت شدند. پنج تن از شهروندان آلمان با وجود رفع حالت اضطراری در ترکیه همچنان در بازداشت هستند. به گفته یک مقام وزارت خارجه آلمان در برلین که خواسته نامش عنوان نشود، رفع حالت اضطراری همچنان، نتوانسته بازیابی نهادهای دموکراتیک را در ترکیه به دنبال داشته باشد.

اردوغان از آلمان تقاضا دارد تا با مخالفان ترکیه در آلمان که او از آنها به عنوان تروریست یاد می‌کند، برخورد کند. همچنین انتظار دارد اروپا مسئولیت بیشتری در قبال پناهجویان سوری بر‌عهده بگیرد. اردوغان در یادداشتی که برای یک روزنامه آلمانی نوشته بود اظهار کرد: بیایید روی سلایق مشترک تمرکز کنیم، چالش‌ها و تهدیدهای مشترک.

کار برای اردوغان با حجم گسترده خواسته‌ها در برلین بسیار سخت است، جایی که مخالفت‌هایی با تمرکز قدرت در دست اردوغان و فرسایش ساختارهای دموکراتیک در بین طیف‌های سیاسی ترکیه، وجود دارد.

ترکیه در نگاه اروپا

بسیاری از رهبران اپوزوسیون آلمان ضیافت شام فرانک والتر اشتاین مایر، رئیس‌جمهوری آلمان، به مناسبت حضور اردوغان را در روز جمعه تحریم کردند. مرکل نیز در این شام حضور نداشت. اما مقامات مجلس آلمان بر این باورند که حضور مرکل در این ضیافت ضرورتی ندارد، چرا که او زمان کافی برای دیدار با اردوغان در ضیافت صبحانه در مجلس ترکیه در روز شنبه (7 مهر 1397) داشته است.

یکسال پس از آنکه اردوغان،‌ کشورهای اروپایی ازجمله آلمان را مسئول تنش‌های ترکیه با استفاده از روش‌های نازی خواند، حالا مجبور به تغییر مواضع شده است و برای عبور از بحران اقتصادی که ارزش لیر ترکیه را از ابتدای سال جاری میلادی 40 درصد کاهش داده، به دنبال ایجاد ثبات در سیستم بانکی است.

اوزگور اونلوهیسارکیکلی، رئیس صندوق مارشال آلمان (اتاق فکر توسعه همکاری آمریکای شمالی و اروپا)، در این رابطه گفت: ترکیه قصد دارد در حالی‌که روابط خود را با آمریکا بهبود می‌بخشد، آلمان را در کنار خود داشته باشد و چرخ اقتصادش را به مسیر اصلی خود بازگرداند.

دیدگاه‌های مشترک منطقه‌ای و همچنین حضور نزدیک به هفت هزار کسب و کار آلمانی در ترکیه، از فروپاشی روابط دو کشور جلوگیری کرده است.

آلمان همچنین از توافق اردوغان و ولادیمیر پوتین،‌ رئیس‌جمهوری روسیه به منظور توقف حمله به منطقه ادلب که آخرین استان در دست شورشیان سوریه به شمار می‌رود، تقدیر کرد؛ حمله‌ای که می‌توانست منجر به فاجعه انسانی در این منطقه و همچنین موج جدیدی از پناهجویان شود.

مناقشات ترکیه - آلمان

مرکل همچنین به دلیل حفظ توافق نگهداری از پناهجویان در ترکیه به اردوغان وابسته است. توافقی که بر اساس آن ترکیه موظف است در ازای دریافت هفت میلیارد دلار کمک‌های مالی اتحادیه اروپا، میزبانی بیش از یک میلیون پناهجویی که از سال 2015 به اروپا مهاجرت کرده‌اند را تقبل کند.

همچنین اردوغان در مراسم افتتاح مسجدی در شهر کلن نیز حضور یافت. گفتنی است، آلمان پذیرای 2.8 میلیون ترک‌تبار است که بزرگ‌ترین اقلیت این کشور را تشکیل می‌دهند.

البته انتظار نمی‌رود گشایش‌های گسترده‌ای در مناقشات طرفین از جمله ابطال ویزای مردم ترکیه، توسعه اتحادیه گمرکی اروپا-ترکیه و احیای عضویت اتحادیه اروپا ایجاد شود.

میخائیل روث، معاون وزیر امور خارجه آلمان، که یک سوسیال دموکرات است، در شبکه ZDF آلمان در مورد ترکیه گفت: من طرفدار یک ترکیه با ثبات هستم؛ اما آنها با مشکلات خودساخته دست و پنجه نرم می‌کنند. اگر ترکیه مشی قانون و دموکراسی را پیش بگیرد، حس می‌کنم که شرکت‌های آلمانی بیشتری مایل به سرمایه‌گذاری در ترکیه باشند.