۲۰۲۴؛ سال جنگ، سقوط و مذاکرات ناکام

رامین پرتو

سال 2024 امروز (سه‌شنبه) آخرین روز خود را از سر می‌گذراند و به تاریخ می‌پیوندد و آنچه در این میان به یاد خواهد ماند، تحولات، وقایع و رخدادهایی است که شاید در هیچ برهه‌ای شاهد آن نبوده و نباشیم. 

روند جنگ غزه در 2024 به این منطقه خلاصه نشد، بلکه دامنه این درگیری‌ها به لبنان کشیده شد و تلفات بسیار زیادی از غیرنظامیان را رقم زد و علاوه بر آن شاهد بودیم که بسیاری از اعضای حزب‌الله لبنان مانند سیدحسن نصرالله هم در این راستا ترور شدند

اوکراین و روسیه 

جنگ اوکراین که شروع کننده آنرا باید روسیه دانست، اساساً و عملاً یک سناریوی به شدت پیچیده است که در سال 2024 میلادی این پیچیدگی بیش از 2023 و 2022 بود. دلیل اصلی آنرا هم باید تقابل های لایه به لایه در این پرونده دانست. در جنگ اوکراین و محور نظامی آن ما شاهد بودیم که به نوعی یک جبهه‌بندی جدید در محور نظامی و میدانی رخ داد. در یک سوی آن بسیاری از سربازان روسی همانند سربازان اوکراینی خسته و ناامید از پایان این منازعه خونین به پیشروی خود در خاک یکیدیگر ادامه دادند اما نکته اینجاست که در این میان ایالات متحده به رهبری جو بایدن به نوعی سعی کرد تا از هر طریق ممکن بتواند حمایت خود از اوکراین را بیش از هر زمان دیگر تعمیق ببخشد.  به عنوان مثال بایدن در مقاطع مختلف میلیاردها دلار به اوکراین کمک مالی و تسلیحاتی کرد تا بتواند روسیه را تحت فشار قرار دهد اما آخرین نمونه ان دیروز (دوشنبه) بود. بر اساس اعلام رویترز، رئیس‌جمهور آمریکا (دوشنبه) بسته کمکی به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار به اوکراین را اعلام کرد و وزیر خزانه‌داری آمریکا هم از کمک ۳.۴ میلیارد دلاری از محل بودجه کمک‌ها به اوکراین خبر داد. به این ترتیب مجموع آخرین بسته کمکی دولت بایدن به اوکراین حدود ۶ میلیارد دلار می‌شود که نشان از می دهد بایدن تا آخرین دقیقه حاضر نیست که دست از حمایت این کشور در مقابل روسیه بردارد. 

آنچه در این میان نباید از ذهن برود این است که اعطای مجوز به اوکراین از سوی آمریکا برای هدف قرار دادن عمق خاک روسیه باعث شد تا سال 2024 برای روس‌ها بسار خونین و ترسناک شود. این در حالیست که اوکراینی‌ها با هماهنگی آمریکا و ناتو وارد خاک روسیه شدند و مناطقی مانند کورسک را اشغال کردند که در نوع خود یک اقدام نظامی کم‌نظیر علیه مسکو به شمار می‌رود.  این در حالیست که روس‌ها هم در طول سال گذشته میلادی دو راهبرد کلی را در قبال اوکراین در دستور کار قرار دادند. نخست حمله به عمق این کشور با موشک و پهپاد بود و دومف اشغال مناطق بیشتر از اوکراین و شرق آن بود. در محور سیاسی هم بارها و بارها مقامات روسیه و آمریکا بر مذاکره میان دو طرف برای اتمام این پرونده تاکید کردند اما تا به این لحظه هیچ اتفاقی در این خصوص رخ نداد. 

سقوط اسد و آینده مبهم دمشق

بدون تردید سقوط بشار اسد در دمشق و پایان یافتن حیات 50 ساله حکومت بعث در سوریه را باید یکی از مهمترین و البته عجیب‌ترین تحولات سال 2024 با محوریت خاورمیانه دانست. اینکه یکباره تحریرالشام شهر به شهر از حلب تا درعا را فتح کردند و سپس ابو محمدالجولانی به عنوان رئیس دولت انتقالی به جای بشار اسد بر کرسی قدرت تکیه زد، بدون شک نه تنها از حیث سیاسی بلکه از منظر نظامی و امنیتی هم مهم به حساب می‌آید. آینده سوریه در سال 2024 منهای اسد رقم خورد و خیلی‌ از کشورهای منطقه حالا پس از 13 سال سفارتخانه‌های خود را در دمشق بازگشایی کردند اما واقعیت این است که هنوز مشخص نیست چه بلایی قرار است سر این کشور بیاید؛ چراکه جولانی اخیراً در گفت‌وگو با العربیه اعلام کرده که تدوین قانون اساسی این کشور 3 سال و برگزاری انتخابات در آن 4 سال به طول خواهد انجامید و همین موضوع نشان از ابهام در این کشور دارد. 

سقوط بشار اسد در دمشق و پایان یافتن حیات 50 ساله حکومت بعث در سوریه را باید یکی از مهمترین و البته عجیب‌ترین تحولات سال 2024 با محوریت خاورمیانه دانست. اینکه یکباره تحریرالشام شهر به شهر از حلب تا درعا را فتح کردند و سپس ابو محمدالجولانی به عنوان رئیس دولت انتقالی به جای بشار اسد بر کرسی قدرت تکیه زد، بدون شک نه تنها از حیث سیاسی بلکه از منظر نظامی و امنیتی مهم است

غزه و لبنان آماج حملات

جنگ در غزه در سال 2024 بیش از یکسال ادامه داشت و هنوز هم ادامه دارد. بدون شک اقدامات اسرائیل در این باریکه نه تنها باعث شد تا شنیع‌ترین جنایات جنگی در این جغرافیا علیه غیرنظامیان رخ دهد بلکه حماس هم در این راستا حملات خود به شهرک‌های صهیونیست نشین را افزایش داد. ترور رهبران حماس توسط اسرائیل مانند اسماعیل هنیه در تهران و یحیی سنوار در غزه و مابقی فرماندهان شاخص این جنبش، باعث شد تا بسیاری فکر کنند که قرار است جنگ در این باریکه به زودی پایان می‌یابد اما اینکونه نبود و همین حالا هم جنگ ادامه دارد و ابعاد بشاردوستانه ان به شدت ضد انسانی شده است؛ به گونه‌ای که اخیراً تدروس ادهانوم، مدیر سازمان جهانی بهداشت در صفحه کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشت: بیمارستان‌ها در غزه بار دیگر به میدان جنگ تبدیل شده‌اند و سیستم بهداشتی در معرض خطر و تهدید شدید قرار دارد. ما بار دیگر درخواست خود مبنی‌ بر توقف حملات به بیمارستان‌ها را مطرح می‌کنیم. 

روند جنگ در غزه البته به این منطزقه خلاصه نشد، بلکه دامنه این درگیری‌ها به لبنان هم کشیده شد و تلفات بسیار زیادی از غیرنظامیان را رقم زد. در این بین باید توجه شود که بیش از سه ماه ارتش اسرائیل مناطق مختلفی از لبنان را مورد هدف قرار داد و نه تنها غیرنظامیان، بلکه بسیاری از اعضای حزب‌الله لبنان مانند سیدحسن نصرالله و مابقی سران رده اول این جنبش را ترور کرد که این هم یکی از مهمترین تحولات جهان به حساب آمد و در نهایت منجر به انعقاد آتش‌بس میان لبنان و اسرائیل شد. 

پیروزی ترامپ و باخت دموکرات‌ها 

بدون تردید ایالات متحده در سال 2024 در عرصه داخلی و خارجی با مهمترین و عجیب‌ترین تحولات خود روبرو شد و آنها را تجربه کرد. دموکرات‌ها در حوزه داخلی با به هم‌ریختگی روبه‌رو شدند و اساساً مشکلاتی هم که در این راستا به وجود آمد با محوریت اقتصاد بود. توجه داشته باشید که برای مردم ایالات متحده عموماً اقتصاد و مسائل داخلی کشورشان بیش از موضوعات خارجی مریکا ارزش دارد اما در سال گذشته میلادی دموکرات‌ها نتوانستند به صورت مشخص و کامل ایالات متحده را مدیریت کنند. این مسئله باعث شد که سطح اشتغال کاهش پیدا کند و تورم بالا برود و گرانی‌ها بیش از گذشته ملموس شود. رشد اقتصادی آمریکا در این شرایط کاهش پیدا کرد و این در حالیست که پرونده اوکراین و مداخله واشنگتن در منطقه هزینه‌های گزافی را بر ساختار اقتصادی و همچنین مردم ایالات متحده تحمیل کرد. از منظر دیگر جو بایدن به عنوان رئیس‌جمهوری ایالات متحده سعی کرد تا بتواند پرونده غزه را با صلح میان حماس و اسرائیل ببندد اما تا به امروز هیچ اتفاقی در این خصوص رخ نداده است. 

یکی دیگر از موضوعات بسیار مهمی که در عرصه سیاست داخلی آمریکا باید مورد نظر قرار بگیرد انتخابات ریاست جمهوری نوامبر بود. اگر به آرای رأی‌دهندگان توجه کنیم به صورت واضح می‌بینیم که یک به هم ریختگی مشخص در سبد آرای دموکرات‌ها به وجود آمد و در این راستا دونالد ترامپ همانند سال ۲۰۱۶ میلادی مجدداً به همه ثابت کرد که آرای الکترال باز هم ارزش ذاتی خود را خواهند داشت و می‌تواند او را به پیروزی برساند. بر همین اساس باید گفت که دموکرات‌ها در وضعیت داخلی ایالات متحده چندان موفق نبودند اما به این موضوع باید توجه شود که فضای منطقه و جهان نسبت به دور اول ریاست جمهوری ترامپ کاملاً تغییر پیدا کرده و بر همین اساس مشاورین وی باید به او گوشزد کنند که رویکردهای رئیس‌جمهوری منتخب ایالات متحده باید بر اساس همین تغییرات بنیادین باشد.

در حوزه سیاست خارجی هم ایالات متحده بدون شک رویارویی با چین، کره‌شمالی و روسیه را یکی از تلخ‌ترین و هزینه‌زاترین تحولات خود در سال 2024 می‌داند که حالا باید دید چگونه آنها را مدیریت خواهد کرد.