یک پژوهشگر حوزه محیط‌زیست:
ادامه روند تخریب محیط‌زیست صنعت را نیز به نابودی می‌کشاند
یک پژوهشگر حوزه محیط‌زیست درباره مهمترین خطرات این حوزه عنوان کرد: گرمایش جهانی و تغییر اقلیم از مهمترین مسائل زیست‌محیطی جهان هستند که ایران را نیز بی‌نصیب نگذاشته‌اند. از طرفی شاید بتوان گفت که مهمترین تهدید زیست‌محیطی در ایران بحران آب است. ایران در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. کمبود آب آشامیدنی، کاهش منابع آب زیرزمینی و فرونشست زمین، تولید پساب صنعتی و انتشار آلودگی و از بین رفتن زیستگاه‌ها از جمله موارد مرتبط با مسئله آب در ایران هستند.
شیما کبیری در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، افزود: در واقع کمبود آب یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی و اجتماعی در جهان است. ایران نیز به دلیل شرایط جغرافیایی و اقلیمی، مدیریت نادرست منابع آب، افزایش جمعیت و به تبع آن افزایش تقاضا برای آب، بارگذاری نادرست صنایع آب‌بر، رعایت نکردن الگوی کشت متناسب، استفاده از شیوه‌های سنتی آبیاری و کشاورزی و عدم استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر با این بحران مواجه است.
او درباره تهدیدات بحران آب اظهار کرد: بحران آب تهدیدی برای کشاورزی، صنعت، اقتصاد و زندگی روزمره مردم محسوب می‌شود. گزاره‌ای که بیان می‌کند “به ورشکستگی آبی رسیده‌ایم و کشاورزی و صنایع آب‌بر باید محدود شوند” درست است. بخش فابل‌توجهی از آب کشور در بخش کشاورزی با تلفات بالا مصرف می‌شود. البته در صورت اعمال محدودیت قطعاً باید جایگزینی برای شغل و درآمد مردم در نظر گرفته شود.
این کارشناس درباره اثر بحران‌های زیست‌محیطی بر اقتصاد مطرح کرد: یک اصل ویژه در قانون اساسی کشور ایران به محیط‌زیست اختصاص دارد. اصل 50 قانون اساسی بیان می‌کند که در جمهوری اسلامی ایران حفاظت محیط‌زیست، که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی روبه‌رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. بنابراین، فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و... که موجب آلودگی محیط‌زیست یا تخریب غیرقابل‌جبران آن می‌شوند، ممنوع هستند. البته اکثر متولیان این فعالیت‌ها بدون توجه به قانون و محیط‌زیست فقط به درآمد خود فکر می‌کنند. غافل از این‌که این فعالیت‌ها در درازمدت موجب آسیب بسیار به محیط‌زیست می‌شوند. در حقیقت علاوه‌بر قانون‌شکنی و آسیب به محیط‌زیست، صنعت و فعالیت خود را به نابودی می‌کشانند. بعضاً قوانینی در خصوص پرداخت خسارت صنایع و واحدهای مخرب محیط‌زیست مطرح می‌شوند. تجربه نشان می‌دهد که این قوانین قدرت بازدارندگی نداشته‌اند.
کبیری درباره ادامه‌دار بودن بحران‌های زیست‌محیطی ایران توضیح داد: مشکلات موجود در حوزه محیط‌زیست، کیفیت زندگی روزمره و سلامت مردم را تحت‌تاثیر قرار داده است. وضعیت کنونی هم‌چنین تهدیدی برای تنوع زیستی و منابع طبیعی کشور به‌شمار می‌رود. حل بحران‌های زیست‌محیطی در ایران به اراده و همت جمعی نیاز دارد. اقدامات اجرایی و تصمیم‌گیری در حوزه محیط‌زیست چندبعدی است. باید انتخاب‌های موجود را کنار هم قرار دهیم و هر کدام را از چندین جنبه بررسی کنیم. متاسفانه در کشور ما اغلب تصمیمات و اقدامات نقش داروی مسکن دارند و درمانی نیستند. این مسئله تبعات جبران‌ناپذیری در درازمدت دارد.
او درباره راهکارهای رفع این مشکلات بیان داشت: باید عزم بر آن باشد که با اعمال تصمیمات اساسی و بنیادین راه‌حل‌های بادوام‌تر و کاراتری اخذ کنیم. علاوه‌براین، باید فرهنگ‌سازی و تقویت روحیه مطالبه‌گری و عزم فردی برای حفاظت از محیط‌زیست پررنگ شود. شاید بتوان گفت مسائل معیشتی و وضعیت مالی عموم مردم در ایران بر مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی سایه انداخته‌اند. حفاظت از محیط زندگی‌مان و کره زمین باید دغدغه تک‌تک ما باشد. به‌قول حضرت مولانا تو یکی نه‌ای هزاری، تو چراغ خود برافروز.
این فعال حوزه محیط‌زیست درباره پیشبینی خود از وضعیت زیست‌محیطی ایران در سال 1404 اذعان کرد: در سال 1402 سند “برنامه ارتقای فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست” در جلسه شورای فرهنگ عمومی کشور مصوب و توسط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت ابلاغ شد. در این سند راهبردهای کلان محیط‌زیستی را با محوریت سازمان محیط‌زیست تهیه و نهایی کرده‌اند. این سند به موضوع مشارکت مردم در حکمرانی شایسته و فرهنگ‌سازی اشاره کرده است. هم‌چنین مسئولیت اجتماعی را در سه سطح تعریف کرده است. منظور از این سه سطح، اول حاکمیت و دولت، دوم گروه‌های اجتماعی، بخش خصوصی و عمومی و تشکل‌ها و سوم افراد حقیقی و عامه مردم است.
کبیری تصریح کرد که در تعریف توسعه پایدار سه ستون اصلی مسائل اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی مطرح می‌شوند. تا زمانی که نگاه به این مسائل زنجیروار نباشد، نباید انتظار هیچ‌گونه اصلاح و بهبودی در حوزه محیط‌زیست داشته باشیم.
به اعتقاد او، با راهبری شجاعانه از بالا بهبود شرایط ممکن است. سازمان ملل متحد در حال انجام کارهای فراوانی با کلیه کشورها (از جمله ایران) است. بهتر است که این همکاری‌ها ادامه‌دار باشند. هم‌چنین می‌توان از تجربیات این سازمان و کشورهای دیگر در حل مشکلات محیط‌زیستی بهره برد.
دیدگاه تان را بنویسید