نیازمند بازگشت به چرخه تجارت جهانی هستیم

رامتین موثق

با شروع فعالیت ایران در صنعت انرژی هسته‌ای، تحریم‌های اقتصادی ایران نیز آغاز شد. در ابتدا دولتمردان سعی بر این داشتند که تاثیر این تحریم‌ها را بی‌اهمیت جلوه دهند و آن را بی‌تاثیر بدانند. نعمت دانستن تحریم و تشبیه قطعنامه‌های سازمان ملل به کاغذ پاره من جمله این تلاش‌های دولت مردان بود.

اما تحریم‌های اقتصادی به زودی تاثیر خود را در تمامی حوزه‌ها و به خصوص اقتصاد، نشان دادند به صورتی که حل این تحریم‌ها جزو اولین کارهای دولت‌ها قرار گرفت. اهمیت این تحریم‌ها در دولت‌های نهم و دهم، با افزایش قیمت دلار و تورم، پررنگ‌تر شد اما تلاشی نیز برای رفع آن نمی‌شد. یکی از کاندیداهای فعلی ریاست جمهوری یعنی سعید جلیلی مهمترین فرد در این مذاکرات بود که برخی او را عامل عدم توافق می‌دانند.

تنها بعد از مدت‌ها و در دوران دولت یازدهم بود که ایران به توافقی رسید که در ادبیات سیاسی ایران به برجام معروف شد. در طی این مدت، ایران یکی از بالاترین رشدهای اقتصادی خود را ثبت کرد و قیمت‌ها آرام گرفتند و یک ثبات نسبی در اقتصاد به وجود آمد. اما دیری نپایید که ابالات متحده در سال 1397 از این توافقنامه خارج شد که ناگهان قیمت دلار به شدت افزایش پیدا کرد که تورم بالایی را دامن زد. در بقیه عمر دولت دوازدهم حتی شاهد رشد منفی اقتصادی نیز بودیم.

اما اکنون در آستانه تشکیل دولت چهاردهم هستیم، هریک از کاندیداها خود را مشتاق به حل تحریم‌ها می‌دانند و در برنامه خود به آن اشاره می‌کنند. در این بین سعید جلیلی معتقد است باید با کشورها ارتباط داشت اما در شرایط تحریمی هم می‌توان کار کرد و قالیباف مدعی شده است رفع تحریم اولویتش خواهد بود. عباس عبدی در واکنش به این ادعای قالیباف در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «پس چرا قانون فاجعه‌بار «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» را تصویب کردید تا برجام احیا نشود؟»حال باید دید تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد چیست و رفع آنها چه گره‌گشایی از کلاف سردرگم اقتصاد ایران می‌کند.

71 درصد واردات ایران تنها از 3 کشور!

یکی از تاثیرات تحریم‌ها، کاهش مبادلات تجاری ایران بوده است که اکنون وضعیت به صورتی است که ایران به جز چند کشور معدود، همکار تجاری دیگری ندارد. این همکاری نیز به صورتی نبوده که معمول فعالیت‌های تجاری باشد بلکه عمدتا به صورت اعطای تخفیف و تهاتر نفتی انجام شده. 

طبق آخرین آمار گمرک، 71 درصد واردات کشور تنها از مبدا سه کشور چین، عمارت و ترکیه صورت گرفته است. ایران در دو ماه نخست سال جاری از مبدا چین، امارات، ترکیه در مجموع 6.44 میلیارد دلار واردات انجام داده و سهم این کشور از مبداهای وارداتی ایران 71.1 درصد است. سیامک قاسمی، کارشناس اقتصادی، با اشاره به همین موضوع نوشت: «اقتصاد تحریمی یعنی همین، قفل شده بین فقط سه کشور.»

مبادلات تجاری فعلی 

شبیه دوران پارینه‌سنگی است

همچنین رئیس پیشین اتاق بازرگانی ایران در واکنش به صحبت‌های جلیلی مبنی بر برنامه توسعه تجاری و ارتباط با ۲۰۰ کشور دنیا اظهار داشت: این کاندیدا گفته است، با روشی که داریم، می‌توانیم با ۲۰۰ کشور مبادله تجاری داشته باشیم و روابط خود را توسعه دهیم که خب می‌دانیم که این‌ها حرف‌ها واقعی و درست نیستند و در عمل امکان چنین چیزی وجود ندارد.

یک اقتصاددان: به اعتقاد من با توجه به سوابق نامزدها، مصطفی پورمحمدی براساس تجربیات شخصی و مسعود پزشکیان براساس سلایق حزبی و سیاسی، علاقه و توان حل مسئله تحریم‌ها را دارند

حسین سلاح‌ورزی در گفت‌وگو با تابناک، با اشاره به اینکه با آمدن ترامپ، تحریم‌ها دوباره بازگشت و در حال حاضر و در عمل تنها سه تا چهار کشور هستند که با آن‌ها تبادلات بسیار سخت داریم، تصریح کرد: به بیان دقیق‌تر؛ در واقعیت تبادلات تجاری، کشورمان از دو سمت با زیان مواجه است و عمده روش مبادلات شبیه دوران پارینه‌سنگی است. یعنی به روش تهاتر و کالا به کالاست که از چند جهت به اقتصاد کشور زیان وارد می‌کند؛ اولاً مجبوریم که نفت را صرفاً به چند کشور از جمله چین با منابع محدود با تخفیف قابل‌توجه بفروشیم، دوم اینکه پول‌های حاصل از فروش نفت را نمی‌توانیم برای استفاده در کشور برگردانیم و باید در بانک‌های این کشورها، بلوکه کنیم و بعداً حدود ۸۰ درصد را به‌صورت فاینانس بتوانیم به‌صورت خدمات یا کالا از چینی‌ها دریافت کنیم. سوم اینکه، چون نیازمند هستیم و راه دیگری نداریم، اکثر این کشورها، کالا و خدمات را به قیمت بالاتری به ما می‌فروشند.

او افزود: دررابطه‌با ادعای این نامزد ریاست‌جمهوری در خصوص گسترش ارتباط با کشور‌ها باید توجه داشت که در حال حاضر نه‌ تنها با کشور‌های دوردست و متعدد نمی‌توانیم کار کنیم، حتی با کشور‌هایی نظیر قطر، عراق و کره که به‌صورت سنتی در منطقه مودت و دوستی و ارتباط داشتیم هم نمی‌توانیم تعامل مؤثر تجاری رقم بزنیم. به‌گونه‌ای که پولی که سال‌هاست در عراق داریم و حتی پول حاصل از صادرات برق به عراق، غیرقابل‌استفاده است و اجازه بهره‌مندی از این منابع ارزی را نمی‌دهند یا منابعی را که در کره جنوبی داشتیم و با سروصدا و تبلیغات زیاد در قبال آزادسازی زندانیان آمریکا به قطر منتقل شد و قرار شد که با یک ضرر و زیانی ناشی از واحد پولی، دریافت کنیم؛ اما عملاً از چند میلیارد یورو منتقل شده از کره به قطر هم نتوانستیم استفاده کنیم.این عضو اتاق بازرگانی درباره تاثیر تحریم‌ها اظهار کرد: این تحریم‌ها عملاً باعث شد تا دو بخش اقتصاد ایران هدف قرار گیرد؛ یک بخش نفت و گاز و پتروشیمی و بخش دیگر سیستم بانکی و مبادلات پولی و مالی بود. عملاً با تحریم‌های گسترده نفتی، ازیک‌طرف درآمد ایران از محل فروش نفت به شدت کاهش پیدا کرد و در سمت دیگر، امکان سرمایه‌گذاری و توسعه در نفت و گاز ایران از بین رفت. این  امر باعث شده تا امروز به دنبال تدابیر آقای جلیلی و همکارانشان، نه تنها توسعه‌ای از محل استخراج و فروش نفت نداشته باشیم (درحالی‌که سومین ذخایر نفتی دنیا را در اختیار داریم) بلکه هنوز بعدازاین همه‌سال، نتوانستیم به میزان استخراج قبل از انقلاب برگردیم و دست پیدا کنیم.

وحید شقاقی شهری در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: تنگنای منابع مالی در کنار افزایش هزینه‌های مبادلاتی و تولیدی و فشار سنگین بر بازارهای هدف، مهمترین تبعات تحریم‌های بین‌المللی هستند و بدیهی است با گشایش‌های بین‌المللی می‌توان شاهد کاهش فشار بر تنگنای منابع بانکی  و مالی بود و از این رهگذر، امکان بازگشت به چرخه تجارت جهانی مقدور خواهد شد

رشد اقتصادی 1 درصدی و تورم بالا، هزینه‌های تحریم بوده

یک اقتصاددان در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، رفع‌ها تحریم‌ها را ضروری دانست و یادآور شد: یکی از چالش‌هایی که از دهه ۹۰ بر اقتصاد ایران سایه افکنده، مساله تحریم‌های اقتصادی است و اقتصاد ایران هزینه سنگینی بابت اعمال تحریم‌ها پرداخته به طوری که از دهه ۹۰ به عنوان دهه فرصت‌های از دست رفته یاد می‌شود که رشد اقتصادی زیر ۱ درصد و میانگین تورم حدود ۲۷ درصد شد.

وحید شقاقی شهری درباره آثار دیگر تحریم افزود: با توجه به تشدید شکاف ایران با رقبای منطقه‌ای و کوچک شدن ۴۰ درصدی کیک اقتصاد ایران، لازم است ضمن تقویت درونزایی اقتصاد ایران، با  فعالسازی دیپلماسی اقتصادی و سیاسی تلاش شود تحریم‌های ظالمانه حل شود. 

او درباره تاثیرات رفع تحریم بر اقتصاد بیان کرد: تنگنای منابع مالی در کنار افزایش هزینه‌های مبادلاتی و تولیدی و فشار سنگین بر بازارهای هدف، مهمترین تبعات تحریم‌های بین‌المللی هستند و بدیهی است با گشایش‌های بین‌المللی می‌توان شاهد کاهش فشار بر تنگنای منابع بانکی  و مالی بود و امکان بازگشت به چرخه تجارت جهانی مقدور خواهد شد. 

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه «کدام یک از نامزدهای انتخابات توانایی حل تحریم‌ها را دارد؟»، عنوان کرد: به اعتقاد من با توجه به سوابق نامزدها، مصطفی پورمحمدی براساس تجربیات شخصی و مسعود پزشکیان براساس سلایق حزبی و سیاسی، علاقه و توان حل مسئله تحریم‌ها را دارند.