سه‌گانه تورم‌زا

مریم شکرانی

 درست در شرایطی که وزارت کار اعلام کرده که افزایش قیمت ۸۳.۳ درصد از اقلام غذایی سبد خانوار دچار وضعیت فرابحرانی شده است، دولت نه تنها در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ درخواست حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی واردات بسیاری از کالاهای اساسی را داشته است که حالا گمرک اعلام کرده که واردات اقلام ضروری خانوارها مشمول مالیات بر ارزش افزوده می‌شود!

این تنها فشار تورمی نیست که متوجه سفره خانوار است. اتفاقا ماجرای بنزین نیز به گواه بسیاری از کارشناسان می‌تواند زمینه را برای بروز بحران مهیا کند. دولت قصد دارد به جای تخصیص بنزین به هر خودرو، به هر کد ملی برابر با 15 لیتر بنزین تخصیص دهد. این بدان معناست که سهمیه بنزین خانواری با یک خودرو ، در ابعاد سه نفره کاهشی 15 لیتری را تجربه خواهد کرد.

 در این میان برخی کارشناسان هشدار داده‌اند این اقدام حتص اگر با تغییر قیمت بنزین نیز همراه نباشد می‌تواند زمینه افزایش قیمت بسیاری از کالاهای اساسی را مهیا کند . به این ترتیب سه عامل دست به دست هم داده‌اند تا نگرانی‌ها از وضعیت معیشت خانوار در دوره‌ای که سه سال پیاپی رکود تورومی وجود داشته است، افزایش یابد.

بخشنامه عجیب گمرک

گمرک ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد که واردات اقلام ضروری خانوارها از گندم و برنج گرفته تا شیرخشک کودک و روغن مشمول مالیات بر ارزش افزوده خواهد شد.بر اساس این بیانیه واردات محصولاتی از قبیل تخم ماکیان، انواع گوشت، آرد و نان، شیر، پنیر، ماست، برنج و حبوبات، سویا و انوع روغن‌های خوراکی، همچنین شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان از تاریخ ۱۳ دی‌ ماه مشمول ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده خواهد شد.

این در حالی است که دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ درخواست داده است که اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات کالاهای اساسی لغو شود و حالا مصاحبه های متعددی از تولیدکنندگان مواد غذایی مختلف منتشر می شود که بر اساس آن تخمین می زنند با حذف ارز ۴۲۰۰ واردات، قیمت اقلام غذایی دچار شوک دوباره می شود و انتظار می‌رود حذف ارز ترجیهی برای کالاهای اساسی و وضع مالیات بر ارزش افزوده، قیمت اقلام ضروری برای خانوارها را به شدت افزایش دهد.این در حالی است که تورم مواد غذایی در ایران بر اساس گزارش های بانک مرکزی حالا حدود  ۶۰ درصد است اما دولت برای افزایش درآمدهای مالیاتی خود در لایحه بودجه سال آینده، گویا قرار است شوک دیگری به بازار مواد غذایی وارد کند. در هفته‌های گذشته خرید طلا، جواهرات و ارزهای خارجی مشمول ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده شده و اکنون اقلام اصلی کالاهای ضروری وارداتی نیز به این فهرست راه یافت.در میان کالاهای وارداتی ضروری خانوارها که مشمول مالیات بر ارزش افزوده شده، برنج، گندم، سویا، روغن و حبوبات اتفاقا جزو اقلامی هستند که در صدر واردات کشور قرار دارند و بازار داخلی ایران به شدت نیازمند واردات این کالاها است.

آمارهای گمرکی نشان می‌دهد که هشت قلم از ۱۰ قلم عمده محصولات وارداتی به کشور با ارزشی در حدود ۶.۲ میلیارد دلار را در سال‎‌ ۱۳۹۹ محصولات کشاورزی نظیر گندم، ذرت، کنجاله سویا و نظایر آن تشکیل داده و ۷۱ درصد از ارز ترجیهی اختصاص داده شده به واردات کالاهای اساسی در همین سال، مربوط به کالاهای کشاورزی بوده است.

در میان کالاهای وارداتی ضروری خانوارها که مشمول مالیات بر ارزش افزوده شده، برنج، گندم، سویا، روغن و حبوبات اتفاقا جزو اقلامی هستند که در صدر واردات کشور قرار دارند و بازار داخلی ایران به شدت نیازمند واردات این کالاها است

اقلام غذایی در شرایط فرابحرانی

گزارش رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از بررسی روند متوسط قیمت اقلام خوراکی منتخب در مناطق شهری در آبان ماه امسال نشان می‌دهد؛ متوسط قیمت حدود 83.3 درصد اقلام منتخب در این گزارش فراتر از حد بحران است.

حد هشدار حدی از قیمت‌ کالاهای منتخب است که نوسانات قیمت از حد مطلوب خارج شده و در صورت ادامه منجر به افزایش تورم خواهد شد. این حد بر اساس افزایش ماهانه حداکثر 1.5 درصد برای قیمت هر کالا در نظر گرفته شده که برای یک دوره یک ساله 18 درصد خواهد بود. عبور قیمت‌ها از این حد بیانگر ضرورت برنامه‌ریزی خاص برای کنترل قیمت‌ها است.

براساس گزارش وزارت تعاون در مقایسه متوسط قیمت اقلام خوراکی در آبان ماه با مهر ماه در 3 قلم از کالاهای منتخب تغییرات بیش از 10 درصد بوده و بیشترین افزایش قیمت‌ها در کالاهای مربوط به گوجه فرنگی با افزایش 33 درصدی، رب گوجه فرنگی با افزایش 13 درصدی و سیب زمینی با افزایش 12 درصدی است. همچنین مقایسه متوسط قیمت اقلام خوراکی در آبان ماه با مدت مشابه در سال گذشته نشان می‌دهد بیشترین افزایش قیمت در اقلام پنیر ایرانی با افزاش 79 درصدی، رب گوجه فرنگی با افزایش 75 درصدی و ماست با افزایش 73 درصدی است.

حمایتی در راه است؟

شوک‌های پیاپی و نگرانی شدید از آب رفتن دوباره سفره خانوار اما با وعده دولتمردان برای افزایش مبلغ یارانه‌ها همزمان است . محسن رضایی ، معاون اقتصادی رییس‌جمهوری ، پیش از این تاکید کرده بود که یارانه خانوار چهار نفره به هشتصد هزار تومان می‌رسد اما حتی در این صورت موج تورمی قدرت خرید چندانی برای این مبلغ به جا نمی‌گذارد. نکته مهم دیگر اینجاست که طبق صحبت‌های صورت‌گرفته پیش‎بینی شده است یارانه جدید که پس از حذف ارز 4200 تومانی تخصیص می‌یابد، به کسانی تعلق بگیرد که ر شرایط فعلی دریافت‌کننده یارانه معیشتی هستند. به این ترتیب از جمعیت 84 میلیون نفری ایران 66 میلیون نفر یارانه جدید را دریافت می‌کنند و سایرین از این سیاست حمایتی محروم می‌مانند . نکته اینجاست که تورم عمومی تمامی مردم ایران را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.

 هشدارهای بسیاری از کارشناسان بر پایین آمدن سطح مصرف اقلامی چون گوشت و لبنیات و شیر در سبد خانوار دلالت دارد . فرشاد مومنی در گزارشی اعلام کرده است میزان مصرف گوشت در ایران حتی به پایین‌تر از زمان جنگ تحمیلی رسیده است و این وضعیت ناگواری برای سطح معیشتی خانوار تلقی می‌شود. در نهایت باید توجه داشت در شرایطی که بسیاری از اقلام خوراکی از سبد خانوار مردم حذف شده شاهد رشد نرخ ارز بازار هستیم که سیگنال افزایش نرخ تورم را می‌دهد و این به معنای خالی شدن سبد خانوار به ویژه دهک‌های کم‌درآمد از حداقل‌های مواد غذایی است.