سقوط هشدارآمیز سرانه مصرف مواد غذایی در ایران

مریم شکرانی

 تورم مواد غذایی سه رقمی شده است و حالا فعالان این بازار از سقوط عجیب سرانه مصرف خوراکی‌ها می‌گویند. این ماجرا اما تنها بخشی از فشار تورمی عجیبی است که طی این سال‎ها متوجه اقتصاد ایران شده است. در چنین شرایطی خبرهای رسیده نشان ازآن دارد که تغییر ساختار پرداخت یارانه از یک سو و تغییر رویه تخصیص ارز 4200 تومانی از سوی دیگر پیگیری می‌شود.  در عین حال برخی تلاش‌ها بر خروج دولت از حوزه قیمت‎گذاری در بالاترین فشار تورمی حکایت دارد که این سه اتفاق در کنار هم می‎تواند حکایت از دوره تورمی سختی داشته باشد که جز با اجرای سیاست حمایتی هدفمند گذر از آن ممکن نیست.

هفتمین تولیدکننده بزرگ مرغ جهان تبدیل به واردکننده شد... صف‌های طولانی روغن و گوشت منجمد... سهمیهبندی شکر و کره و ... اینها تعدادی از تیترهای خبری بازار مواد غذایی در ایران است. بازاری که آن‌چنان کلاف سردرگمی شده است که ماحصل آن سقوط هشدارآمیز سرانه مصرف مواد غذایی در ایران و آب رفتن سفره‌های مردم است.

اجرای طرح‎های عجیب و غریب مانند ایجاد قرارگاه مرغ هم نتوانسته است باری از دوش این بازار بردارد. حالا زمزمه آزادسازی قیمت‎ها با هدف کاهش هزینه‎ها به گوش می‎رسد . به این ترتیب هم یارانه پنهان پرداخت شده و هم تورم مواد غذایی و کالاهی اساسی رخ داده  در نهایت هم سفره آب رفته است و در عمل، با آزادسازی قیمت‎ها و خروج دولت از این بازار، بار دیگر وضعیت پیچیده‎تر از گذشته خواهد شد.

افزایش ۱۲۰ درصدی قیمت لبنیات!

حالا درست در شرایطی که پیش از این افزایش قیمت مرغ و تخم مرغ خبرساز شده و بهای برنج به مرز ۵۰ هزار تومان رسیده است، خبرها حاکی از آن است که روند افزایش قیمت لبنیات در یکسال اخیر به صورتی بوده است که ۶ قلم از این گروه نسبت به سال گذشته بیش از ۵۰ درصد و حتی تا ۱۲۰ درصد گران شده است. بررسی قیمت محصولات لبنی در گزارش مرکز آمار ایران از قیمت اقلام خوراکی در مردادماه حاکی از آن است که افزایش قیمت این کالا زیر ۵۰ درصد نبوده است. بر اساس این گزارش شیر پاستوریزه ظرف یکسال ۶۸.۸ درصد گران شده است و بهای یک قالب کره صد گرمی کره نسبت به مرداد سال گذشته ۱۲۱.۵ درصد افزایش داشته است.  همچنین قیمت خامه پاستوریزه نسبت به سال گذشته ۸۶.۳ گران شده است و هرکیلوگرم ماست نسبت به مرداد سال قبل با افزایش قیمت ۵۳.۷ درصد و دوغ با ۵۹ درصد افزایش قیمت مواجه شده است. همچنین پنیر نسبت به پارسال ۵۳.۱ گران شده است.

بررسی‎ها نشان می‎دهد سرانه مصرف لبنیات در سال ۸۹ ۱۱۰ کیلوگرم بوده است و جالب است بدانید این سرانه مصرف لبنیات دقیقا زمانی که طرح هدفمندی یارانه‌ها اجرا شد، شروع به سقوط کرد. بر اساس این طرح دولت یارانه شیر را حذف کرده و آن را به صورت نقدی به خانوار پرداخت کرد

سقوط سرانه مصرف مواد غذایی

این در حالی است که بهای سایر اقلام مانند برنج هم به مرز ۵۰ هزار تومان رسیده است و تشکل‌های مرغ و گوشت بارها نسبت به کمبود نهاده و جهش قیمت گوشت و مرغدر زمستان امسال هشدار داده‌اند.

افزایش قابل توجه قیمت اقلام غذایی در شرایطی است که علی احسان ظفری مدیر عامل اتحادیه تعاونی‎های لبنی، به باشگاه خبرنگاران گفته است که هم اکنون متوسط سرانه مصرف لبنیات در کشور ما ۵۰ تا ۶۰ کیلو است که متاسفانه نسبت به سال‌های اخیر کاهش داشته است.

او با انتقاد از فاصله چشمگیر متوسط سرانه مصرف لبنیات با دنیا گفت: هم اکنون متوسط سرانه مصرف لبنیات در دنیا ۱۸۰ کیلو و در کشور ما ۵۰ تا ۶۰ کیلو بوده که متاسفانه نسبت به سال‌های اخیر کاهش داشته است.

بررسی‎ها نشان می‎دهد سرانه مصرف لبنیات در سال ۸۹ ۱۱۰ کیلوگرم بوده است و جالب است که بدانید این سرانه مصرف لبنیات دقیقا زمانی که طرح هدفمندی یارانه ها اجرا شد، شروع به سقوط کرد. بر اساس این طرح دولت یارانه شیر را حذف کرده و آن را به صورت نقدی به خانوار پرداخت کرد.

علاوه بر این بررسی‌های اتاق تهران نشان می‌دهد که در ۱۰ سال گذشته سرانه مصرف ماهی و گوشت قرمز نصف شده و سرانه مصرف برنج حدود ۳۶ درصد و مرغ حدود ۳۳ درصد کاهش داشته است.

کاهش ۳۵ درصدی خرید مواد غذایی

در همین زمینه قاسمعلی حسنی، رییس اتحادیه بنکداران مواد غذایی می گوید کرونا و گرانی، تقاضا برای خرید مواد غذایی را ۳۰ تا ۳۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داده است.

او در پاسخ به اینکه در پنج ماه گذشته اقلام اساسی سبد غذایی خانوار با چند درصد افزایش قیمت مواجه شده است، گفته است: برنج ایرانی از ابتدای سال حدود ۳۸ درصد افزایش قیمت داشته است. یعنی برنجی که در فروردین ماه کیلویی ۳۱ هزار تومان بود در حال حاضر به کیلویی ۴۳ هزار تومان رسیده است.

او همچنین ادامه داد: روغن نیز در خردادماه ۳۵ درصد گرانتر شد که البته همین افزایش ۳۵ درصدی کاهش تقاضا  را در پی داشت. زیرا وقتی کالایی با افزایش قیمت همراه شود اثر خود را در سبد غذایی خانوار به صورت شفاف نمایان می کند.

دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی اضافه کرد: شکر نیز از ابتدای سال افزایش قیمت ۹۰ درصدی را تجربه کرده است و قیمت مصوب آن از ۶۶۵۰ تومان برای صنف و صنعت به ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان  و برای مصرف کننده از ۸۷۰۰ تومان به ۱۵ هزار تومان رسیده است. اگر چه در بازار همین نرخ های مصوب هم رعایت نمی شود و معمولا شکر صنف و صنعت ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ تومان بالاتر از نرخ مصوب خرید و فروش می شود.

حسنی گفت:حبوبات نیز  از ابتدای سال به دلیل خشکسالی و کاهش تولید ۱۰ تا ۳۰ درصد افزایش قیمت داشته است.

حسنی در پایان گفت: کرونا و برگزار نشدن مراسم های عزا و عروسی، گرانی و کاهش قدرت خرید مردم باعث شده که تقاضای خرید مواد غذایی ۳۰ تا ۳۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یابد.

آشفتگی بازار مواد غذایی در شرایطی رخ می‌دهد که دولت در غالب این بازارها به صورت مستقیم و غیرمستقیم نرخ گذاری می‌کند و برای تامین مواد اولیه برخی خوراکی‌ها مانند گوشت و مرغ بازارهای دولتی راه‌اندازی کرده است اما به نظر می‎رسد برای حمایت از طبقات متوسط و کم‎درآمد ضرورت دارد نظارت بیشتری در توزیع یاارنه‎ها در دستور کار باشد چرا که قطع حمایت‎ها و بسنده کردن به پرداخت نقدی می‎تواند در عمل موج عظیم نقدینگی در کنار رشد تورم و فشار تورمی بیشتر بر اقشار کم‎درآمد را به همراه بیاورد.