جستجوی کلید آرامش فردوسی در بغداد

ایمان ربیعی

 از فردوسی تا بغداد، از سبزه میدان تا هرات؛ حالا آوازه بازار ارز ایران و نرخ برابری ریال در برابر دلار در همه جهان پیچیده است.

 منابع ایران در بسیاری از کشورهای دوست و همسایه  کشورهایی که زمانی شرکای اصلی تجاری ایران بودند بلوکه شده است، کره جنوبی، ترکیه، عمان و البته عراق و ...

 حالا برای دومین بار در چهار ماه اخیر همتی راهی بغداد شده است تا درباره این ماجرا با طرف عراقی به گفتگو بنشیند و بحران بانکی ایران را با مساعدت طرف عراقی حل کند.   

 پیش‌تر در پایان خردادماه وقتی همتی راهی عراق شد و عکس‌های دو نفره و چند نفره از این سفر با حضور رئیس کل بانک مرکزی ایران منتشر شد؛ نرخ دلار در محدود 20 هزار تومان بود، حالا اما در دهه پایانی مهرماه نرخ دلار به محدوده 30 ‌هزار تومان رسیده است. بازخوانی آنچه همتی در سفر پیشین اعلام کرد: «سال گذشته توافقنامه خوبی درخصوص نحوه استفاده از منابع ناشی از صادرات گاز و برق به عراق، امضا کردیم، اما بخاطر برخی مشکلات، تفاهم‌نامه به طور کامل عملیاتی نشده بود». وی تاکید کرده بود درخصوص نحوه اجرای تفاهم‌نامه و استفاده از منابع بانک مرکزی برای خرید کالاهای اساسی و دارو به نتایج خوبی رسیدیم که انشاالله از هفته آینده مراحل عملیاتی آن آغاز خواهد شد.

به گفته همتی ارزش صادرات گاز و برق ایران به عراق، سالانه چندین میلیارد دلار است. به علاوه، میلیاردها دلار از منابع بانک مرکزی نیز در این کشور است که در مورد نحوه استفاده از آن بر اساس تفاهمنامه سال گذشته توافق حاصل شده است.

الکاظمی، نخست‌وزیر عراق نیر در سفر پیشین همتی وعده داده بود: «درخصوص حل مشکلات انتقال پول به شیوه تامین مواد غذایی و کالاهای اساسی با شما هم توافق کامل داریم و همکاری لازم را به عمل می‌آوریم. علاوه براین تجار عراقی نیز علاقمند به همکاری هستند و شخصاً دستور داده‌ام مشکلات مرتبط با پرداخت ایران حل شود.»  در فاصله‌ای چهار ماهه از این تاریخ دومین سفر در حالی صورت گرفته که هنوز گزارشی از وضعیت اجرایی شدن تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌های حاصله ارائه نشده است، آیا طرف عراقی به تعهدات خود در این خصوص عمل کرده است؟

 سفر همتی در حالی صورت می‌گیرد که رئیس‌کل بانک مرکزی عراق در این فاصله تغییر کرده است. در سفر پیشین، «علی محسن اسماعیل الحلاق» بر صندلی بانک مرکزی عراق تکیه زده بود و حالا «مصطفی غالب مخیف» تاکید دارد که امیدوار است تفاهم‌نامه‌های دو کشور رنگ اجرا به خود بگیرد.

 بازار ارز در چه وضعیتی است؟

قیمت ارز در بازار ایران روز یکشنبه از 31 هزار تومان عبور کرد، این اتفاق سبب شد بانک مرکزی با صدور اطلاعیه‌ای از تزریق روزانه 50 میلیون دلار به بازار خبر دهد. درست در بحبوحه توقف خرید و فروش طلا و سکه و ارز در بازار به استناد نوسان شدید قیمت‌ها بود که زمزمه استعفای همتی، رئیس کل بانک مرکزی در بازار ارز پیچید. این خبر به سرعت تکذیب شد و بازار در حالی به فعالیت خود پایان داد که انتظار می‌رفت عرضه ارز از یک سو و سفر مهم همتی به کشور همسایه از سوی دیگر شرایط را دستخوش تغییر کند.

در اولین ساعات دیروز بازگشایی بازار ارز با کاهش قیمت‌ها همراه بود و درنهایت پس از چند مرحله تغییر قیمت دلار در صرافی‌‎های بانکی روی قیمت 30 هزار و 400 تومان ایستاد.نه فقط معامله‌گران که کارشناسان نیز در انتظار اخبار سفر همتی بودند تا اینکه در ساعات پایانی فعالیت بازار، سیگنال مثبت از سوی همتی ارائه شد. باید توجه داشت بازار همچنان به دیده تردید به این سیگنال‌ها می‌نگرد چرا که در یک سال اخیر مقامات ایران و عراق چندین بار بر سر منابع بلوکه شده رایزنی کرده‌اند اما بازار ارز ایران در هر دوره با رشد فزاینده قیمت مواجه شده است.

 همتی اما این بار در گزارشی که در خصوص دستاوردهای سفرش منتشر کرده نیز زبان دیپلماتیک را برگزیده و به کلی‌گویی در این حوزه بسنده کرده است  خصوصا که بسیاری از کارشناسان معتقدند این دست کلی‌گویی‌ها برای کشوری که در تحریم حداکثری فاقد وضعیت عادی است، طبیعی جلوه می‌کند و ضروری است جزئیات توافق‌ها برای عدم اطلاع کسانی که تحریم همه جانبه ایران را در دستور کار دارند اعلام نشود. این مهم البته می‌تواند واکنش بازارها به اخبار رسمی را نیز تقلیل دهد.

 همتی در توضیح دستاوردهای سفرش و با اشاره به مثبت بودن رایزنی‌ها با مقامات عراقی گفت: ایران با بانک مرکزی و بانک تجارت عراق بر سر آزاد کردن منابع مالی کشور به توافق رسید.

وی درباره نتایج مذاکراتش با مقامات عراقی افزود که جلسه مشترک سه جانبه با روسای بانک مرکزی و بانک تجارت عراق منجر به توافق بر سر آزاد کردن منابع مالی ایران با هدف خرید کالاهای اساسی برای کشور شده است.

وی جلسه مشترک خود را با «مصطفی غالب مخیف» رئیس بانک مرکزی و «سالم جواد عبدالهادی چلبی» رئیس بانک تجارت عراق را در این راستا مهم ارزیابی کرد و گفت: در این جلسه در باره تبادلات تجاری گفت‌وگوی مفصلی صورت گرفت.

همتی خاطرنشان ساخت که جمهوری اسلامی ایران در نتیجه صادرات برق و گاز به عراق، منابع مالی چشمگیری در بانک‌های عراق دارد.

رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد که نخست وزیر عراق از حصول این توافق ابراز خرسندی و استقبال کرده است.

همتی : مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، قول داده است که به طور هفتگی روند توافق میان دو کشور برای آزاد کردن منابع مالی ایران را پیگیری کند

وی افزود که در دیداری که متعاقب جلسه سه جانبه، با «مصطفی الکاظمی» داشته نخست وزیر عراق، قول داده است که به طور هفتگی روند انجام این توافق را میان دو کشور پیگیری کند.

 پای اف‌ای‌تی‌اف در میان است؟

ایران حالا در لیست سیاه اف ای تی اف قرار دارد. کارشناسان پیش‌تر هشدار داده بودند که قرارگیری ایران در این فهرست می‌تواند مراودات اقتصادی ایران با تمامی بانک‌ها حتی بانک‌های کشورهای دوست و همسو را تحت‌تاثیر قرار دهد.

 پدرام سلطانی، نایب رئیس پیشین اتاق بازرگانی تهران تاکید کرده است حتی بانک‌های روسی با ایران کار نمی‌کنند و شریعتی دیگر عضو اتاق در توئیتی بسیار خبرساز اعلام کرد به دلیل مشکلات ناشی از عدم پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف ایران قادر نیست نسبت به واردات دارو و خصوصا واکسن آنفلوآنزا اقدام کند.   در عین حال باید توجه داشت که فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو نیز به «توسعه ایرانی» می‌گوید: نپیوستن به اف‌ای‌تی‌اف همه صنایع را دستخوش بحران می‌کند چرا که اگر کشوری با مشکل بانکی روبرو باشد صنایع و بازار غیرتحریمی آن نظیر دارو نیز با مشکل مواجه می‌شود.

 فروزان‌ فرد، رئیس کمیسیون حمایت قضایی و مبارزه با فساد در اتاق بازرگانی تهران در گفتگویی با ایرنا با تایید این اتفاقات درصورت نپیوستن به اف‌ای‌تی‌اف؛ با اشاره به رشد افسارگسیخته قیمت ارز در بازار اظهار کرد: به‌هرحال نپذیرفتن پالرمو باعث کند شدن جابجایی ارزهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی گذشته شده است؛ ارزهایی که به موجب صادرات، در کشورهایی همچون چین و کره جنوبی نزد بانک‌ها باقی مانده‌اند و جابه‌جایی آن‌ها نیازمند فعال شدن ظرفیت‌های بانکی است. بارها گفته‌ایم که پذیرش FATF نه به عنوان راهکار بلندمدت برای جلوگیری از مشکلات ارزی، بلکه به عنوان نسخه کوتاه‌مدت برای گذار از دوران تحریم است. چنانچه اگر این لایحه پذیرش می‌شد، چه بسا این میزان  از محدودیت ارزی را تجربه نمی‌کردیم.

 شاید بهتر باشد همتی این بار روشن و شفاف پاسخ دهد که آیا این بحران بازار ارز ایران را در مضیقه قرار داده است یا منظور رئیس جمهوری از محاصره اقتصادی همه جانبه چیزی جز تحریم و لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف است.