بازار ارز در موقعیتی عجیب؛
ارز تک‌نرخی راهگشاست؟
نرگس رسولی
سیاست بانک مرکزی برای ساماندهی بازار ارز حالا وضعیتی غیرقابل‌پیش‌بینی را به وجود آورده است. دلار 27 هزار تومان نه‌تنها تمامی بخش‌های اقتصادی را متأثر کرده، بلکه بخش‌های سیاستگذاری و تصمیم‌گیری را نیز در موقعیت تازه قرار داده است. حالا سیاستهای بانک مرکزی سبب شده قیمت دلار در صرافی‌های بانکی از قیمت این ارز شاخص بازار در بازار آزاد نیز پیشی بگیرد. به عبارت دیگر بانک مرکزی با هدف از میان بردن فاصله قیمتی میان دلار صرافی و دلار در بازار آزاد نسبت به بالا بردن نرخ دلار در صرافی‌های بانکی اقدام کرد و نتیجه این اقدام معکوس شدن وضعیت در بازار بود.
بانک مرکزی در یکی از سخت‌ترین دوره‌های تحریمی ایران درصدد است نسبت به اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز اقدام کند. سیاستی که بارها در ایران اجرایی شده است، اما هر بار از پس چند سال بی‌توجهی و فشرده شدن فنر نرخ ارز ماهیت خود را از دست داده و نظام چندگانه ارزی با هوا و بی‌هوا بار دیگر راهش را به اقتصاد گشوده است. کارشناسان معتقدند چند نرخی بودن ارز طی سالیان اخیر همراه با فساد و رانت زیادی بوده است و با اینکه این فساد فسادی مسلم است؛ اما اجرای این سیاست در شرایط کنونی می‌تواند حکم شمشیر دولبه‌ای با مزایا و معایب مشخص را داشته باشد.
نائب رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران در این خصوص می‌گوید: هرچند که در نهایت قیمت ارز در صرافی‌ها با قیمت ارز در کف بازار برابری کرد و سامانه نیما نیز قیمت‌ها را به صورت کلی در مسیر افزایش قرار داده، اما به نظر می‌رسد این سیاست ناشی از تنگنای ارزی است که کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند، بنابراین تبعات تورمی این موضوع سنگین است و باعث افزایش هزینه تمام شده واردات کالاها می‌شود، طبعا در چنین شرایطی تورم باز هم با افزایش همراه شده و سطح عمومی قیمت‌ها نیز با رشد مضاعفی همراه می‌شود.
هر چند در نهایت آرگون معتقد است سیاست ارز چند نرخی فسادآور است و این در طی سالیان مشخص شده است.
جلوی اشتباهات را بگیرید
البته سعید مسگری، کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگویی در این باره می‌گوید: برای بررسی بازار ارز باید نگاه بلندمدت‌تر نسبت به سیاستهای اتخاذ شده داشته باشیم. سیاست‌هایی که در سال‌های اخیر اجرا شد باعث شد کل اقتصاد را درگیر کند. سیاست معروف ارز 4200 تومانی و تشکیل بازار ثانویه یا همان نیما دو اقدامی بود که نه تنها نتیجه‌بخش نبود که سیاستی مانند ارز دولتی باعث ایجاد رانت و ناکارآمدی شد.
وی به اقتصاد٢٤ گفته است: متاسفانه دولت علیرغم انتقادهایی که از سوی کارشناسان شد به دلایلی اصلاحی در این سیاستها انجام نداد. در یک سال اخیر البته به مرور این سیاستها از جمله ارز 4200 تومانی برداشته شد.
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: همچنین سیاست ارز نیمایی باعث شده بود تا صادرکنندگان تمایلی به ورود ارز خود به بازار ارز نیما به دلیل اختلاف قیمت در بازار نداشته باشند که همین مسئله مشکلاتی را به وجود آورد. در حالی که درآمد ارزی کشور به دلیل کرونا، تحریم‌های نفتی و غیرنفتی کاهش پیدا کرده بود این سیاستهای غلط نیز به تلاطم بازار دامن زد.
مسگری تاکید می‌کند: این سیاستها هرچند از مدت‌ها قبل باید اصلاح می‌شد اما هر زمان جلوی این اشتباهات گرفته شود بهتر است تا به تعویق بیفتد. باید تا جایی که می‌توان موانع ورود ارز به کشور را از پیش پا برداشت هرچند که اجرای این سیاستها مانند برداشتن ارز نیمایی هزینه‌هایی را هم در پی داشته باشد.
تورم یا ارز تک نرخی؟
مسگری می‌گوید: ممکن است این سیاست موجب بالا رفتن قیمت برخی کالاها شود که با ارز ترجیحی وارد می شوند، اما باید این هزینه پرداخت شود. به هرحال اصلاح اشتباهات در حوزه ارزی دارای هزینه است اما نکته مهم این است که اصلاح نکردن آن هزینه‌های بیشتری را برای کشور و اقتصاد خواهد داشت.
وی می‌افزاید: ادامه سیاستهای غلط ارزی، ادامه توزیع رانت و ایجاد بستر فساد و ادامه اخلال در تولید و توزیع کالاها ممکن است تبعات بیشتری نسبت به بالا رفتن قیمت برخی کالاها داشته باشد.
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان می‌کند: به نظر می‌رسد در حال حاضر با توجه به محدودیت منابع ارزی، علیرغم دیر شدن، زمان خوبی است تا اشتباهات ارزی را به طور کامل اصلاح کنیم و مداخلات دولت در بازار ارز را تا حد ممکن کاهش دهیم. مسگری یادآور می‌شود: سیاستهای نادرست ارز نیمایی، ارز 4200 و... جز تبعات منفی برای اقتصاد کشور چیزی در پی نخواهد داشت. نرخ ارز باید به سمت تک نرخی برود و تعیین کننده قیمت نیز بازار عرضه و تقاضا باشد مگر کالاهای خیلی اساسی و یا داروها که نیاز به حمایت بیشتر دولت دارند.
نرخ ارز دستورپذیر نیست
مسعود دانشمند، دبیرکل اسبق خانه اقتصاد ایران با اشاره به اینکه اصولا نرخ ارز با این اقداماتی که انجام می‌شود، آرام نخواهد گرفت، گفت: وقتی شما صحبت از نرخ دلار در بازار آزاد می‌کنید، یعنی بر اساس عرضه و تقاضا قیمت‌ها هر روز تعیین می‌شود، در این بین صرافی ملی نیز هر روز نرخی را برای خود اعلام می‌کند، حال بعد از آزمون و خطا‌های بسیار بانک مرکزی به صرافی ملی دستور داده که نرخ ارز تعیینی را همپای بازار افزایش دهد، به طوریکه طی یک روز بیش از ۳ هزار تومان معادل ۱۳ درصد، قیمت ارز صرافی ملی که تعیین‌کننده قیمت دلار در صرافی‌های بانکی و مجاز است افزایش پیدا می‌کند.
وی افزود: از سوی دیگر یک نرخ دیگر وجود دارد به اسم ارز نیمایی که بسیاری از کالاهای عمومی و مواد اولیه با این نرخ وارد می‌شوند، طبعا وقتی نرخ ارز صرافی ملی همسان بازار آزاد می‌شود، ارز نیمایی نیز در مسیر نزدیک شدن قرار می‌گیرد که نتیجه این اتفاق نیز گران‌تر شدن واردات کالا است که پیامد آن هم گرانی و تورم بیشتر است، بنابراین این سیاستی که بانک مرکزی در پیش گرفته تورم زا است، بانک مرکزی و دولت به جای اینکه مدام بیایند در بازار ارز دخالت کنند و با این دستکاری مدام باعث افزایش قیمت‌ها شوند، باید یک فکری به حال تولید کنند.
دانشمند به فرارو گفته است: اصولا در اقتصاد نمی‌توان با دستور کاری را انجام داد، اسمش رویش است بازار ارز، وقتی شما از لفظ بازار استفاده می‌کنید، یعنی مکانیزم آن یعنی تعیین قیمت بر اساس عرضه و تقاضا را پذیرفته اید، حال آن وقت بانک مرکزی بیاید سامانه نیما درست کند و به صادرکنندگان فشار بیاورد که ارز‌های خود را باید در این سامانه عرضه کنند، در صورتیکه که بعد از گذشته دو ماه از پایان مهلت دولت برای این مسئله، بسیاری از این صادرکنندگان از این مسئله خودداری کرده‌اند، این موضوع طبیعی است وقتی که فاصله باشد، بین قیمت ارز در نیما و در بازار آزاد، صادرکننده معلوم است دلار خود را در بازار آزاد می‌فروشد.
این فعال اقتصادی اضافه کرد: تعیین قیمت برای ارز‌های مختلف از سوی صرافی ملی به صورت دستوری نیز کار عبثی بود که بالاخره بانک مرکزی در مقابل آن تسلیم شد و این نرخ را با بازار آزاد یکی کرد، مقصود از تمامی این مطالبی که بیان شد این است که اقتصاد دستور بردار نیست و با این کار‌ها نمی‌توان دلار را کنترل کرد، راه حل در سرکوب مدام بازار نیست، چرا که بالاخره در یک نقطه‌ای این فنر رها خواهد شد، همین اتفاقی که طی این دو سال اخیر رخ داد یا آنچه در سال ۹۱ به وقوع پیوست و ارز هزار تومانی چهار هزار تومان شد، غرض این است که با چنین سیاست‌هایی نرخ ارز و به طور کلی اقتصاد کشور سامان نخواهد یافت.دانشمند ادامه داد: راهکاری اصلی و دائمی توجه به تولید ملی است، اگر چرخه تولید بچرخد و رونق داشته باشد، هم درآمد‌های ارزی کشور افزایش پیدا می‌کند و هم شغل ایجاد شده و سرانه درآمد عمومی نیز افزایش پیدا می‌کند، اما متاسفانه می‌بینیم که تولید در کشور چندسالی است که وارد رکود شده و بسیاری از کارخانه‌ها ورشکسته شده اند و آن‌هایی که مانده اند نیز با حداقل ظرفیت خود کار می‌کنند، بنابراین اگر دولت توانست چرخ تولید در کشور را به حرکت در بیاورد، شما بدانید که نرخ ارز نیز کاهش پیدا می‌کند و به تیع آن ارزش پول ملی نیز حفظ می‌شود، در غیر این صورت بازهم این التهابات و قصه‌های تکراری که در مورد بازار‌های مختلف از جمله دلار هر روزه در حال مشاهده آن هستیم باز هم تکرار خواهد شد.
مسعود دانشمند: راهکار اصلی و دائمی رفع بحران ارزی توجه به تولید ملی است، اگر چرخه تولید بچرخد و رونق داشته باشد، هم درآمد‌های ارزی کشور افزایش پیدا می‌کند و هم شغل ایجاد شده و سرانه درآمد عمومی نیز افزایش می‌یابد
عضو اسبق اتاق ایران یادآور شد: این سیاستی که در مورد بازار ارز وجود دارد موجب افزایش نرخ دلار شده، این مسئله به خروج نقدینگی از بورس و وارد شدن این پول‌ها به بازار ارز، سکه و دلار دامن زده، درصورتیکه دولت باید از بورس حمایت عملی کند، نه اینکه تنها با گفتار درمانی دم از حمایت بزند، اگر رونق بورس ادامه داشته باشد، شما مسلم بدانید، این خیل عظیم نقدینگی که روانه بازار ثانویه بورس یا همان محل خرید وفروش خُرد سهام شده، به زودی می‌تواند به بازار اولیه که مکان تامین مالی شرکت‌های وبنگاه‌های تولیدی است، راه یابد، این مسئله، فلسفه اصلی تاسیس بازاری مانند بورس است، که می‌توان به آن دست یافت، اما به شرطی که برای آن برنامه داشت، اگر این اتفاق رخ دهد، تولید در کشور رونق خواهد گرفت و گرفتاری‌های اقتصادی رفع می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید