تحول در سازوکار فروش کتاب ضروری است
ویترین آنلاین کتابفروشیها و زمزمه‌های فیلترینگ
افسانه فرقدانی
پیش از این بارها و بارها به وضعیت بحرانی کتابخوانی در ایران و کم‌فروش بودن کالای ضروری کتاب در ایران پرداخته‌ایم و اینکه کتابفروشی‌هایی که هر روزه به تعطیلی ناگزیر تن می‌دهند و اکنون کار به جایی رسیده که تعداد کتابفروشیها از تعداد ناشران، تعداد کلاس‌های داستان‌نویسی و تعداد مدرسان داستان‌نویسی کمتر است و این فاصله رقمی بسیار چشمگیر است. حال می‌توانیم برآورد کنیم که از این تعداد اندک، چه میزانش به شهرستان‌ها اختصاص دارد؛ یقیقنا نیاز به آمار و ارقام دقیقی نیاز نداریم تا دریابیم که بی‌شک فاجعه‌بار است. آنچه بدیهی است این است که بین تمام پیشه‌های فرهنگی و هنری، گردش مالی کتابفروشیها ضعیف‌تر و کم‌رمق‌تر از بقیه باشد، حداقل در ایران. و البته که این مسئله موجب شده این حلقه از صنعت نشر، وابستگی روزافزون و بیشتری به حمایت‌های دولتی پیدا کند. هرچند در بین کتابفروشان، تلاش‌‌های قابل‌توجه و کم‌‌وبیش مؤثری برای حفظ این کسبوکار دیده می‌شود، اما تحلیل‌ها از وضعیت کتاب و کتابخوانی مؤید این حقیقت است که کتابفروشی جایگاه سابق خود را در جامعه ندارد. یعنی کتابفروشیها در دوره‌ای پاتوق اهل فرهنگ و کتابخوانی بود و می‌شد همان تعداد اندک کتابخوان را در کتابفروشیها یافت. اکنون با اپیدمی روزافزون بیماری مرموز قرن بیست و یکم، نخستین آسیب متوجه کتابفروشیها شده است که حتی اگر بخواهند نمی‌توانند درها را به روی همان مشتریان اندک خود باز کنند. فرهنگ ورق‌زدن کتاب‌ها و گپ و گفت درباره یک با کتابفروش به‌سرعت شیوع کووید-19 از بین رفت و کتابفروشان ناچارند برای ادامه حیات به راه‌کارهای تازه‌ای بیاندیشند. بنابراین بازبینی در مدیریت این بحران و شرایط موجود، ایجاد راه‌های ارتباطی مؤثر‌تر با مخاطب را ایجاب می‌کند.
تحول کتابفروشیها از سنتی به مدرن
تحول کتابفروشیها و تبدیل فروشگاه‌های سنتی به مدرن، برای تقویت ارتباط با مخاطب یکی از روش‌های مورد توجه کتابفروشان در چند سال گذشته بوده‌است. اما آیا همه داستان تحول کتابفروشیها به اینجا ختم می‌شود؟ اما تنها راه اطلاع‌رسانی به مخاطبی که در خانه نشسته است و ترغیب او به خرید کتاب، فضای آنلاینی است که امروزه در دسترس همگان قرار دارد. فعالیت در فضای آنلاین امروزه از پیشران‌‌های اصلی موفقیت کسبوکارها از‌جمله کسبوکارهای فرهنگی، مانند کتابفروشی به‌شمار می‌آید. در این فضا، حلقه واسط بین کتابفروشی و مخاطب یا همان کاربر، محتوا است.
اهمیت حضور کتاب‌فروش‌ها در فضای آنلاین با تولید محتوای مؤثر، به‌غیر از بهرهمندی از یک راه‌حل مؤثر برای ادامه فعالیت، مایه توسعه بازار است. شاید در شرایطی که نفس‌های به‌شماره‌افتاده، توسعه کسبوکار کتابفروشیها یک چشم‌انداز بعید تلقی شود، اما نگاهی به آمار فعالیت کاربران اینترنتی، نخست ضرورت ورود به این عرصه و دوم ضرورت تولید حرفه‌ای محتوا در این فضا را روشن‌تر می‌کند.
در ایران از جمعیت حدود ۸۴ میلیون نفری، حدود ۵۹ میلیون کاربر اینترنت، وجود دارد. بنابراین با توجه به مزیت‌های فضای آنلاین، کتابفروشان باید کتابفروشی در دنیای دیجیتال را بر اساس اصل رقابت برای تولید محتوای جذاب‌تر، تمرین کنند. نخستین اصل پیش از تلاش برای تولید محتوا، تغییر باور کتابفروشان و تحول از سنت به مدرنیته است. علاوه‌بر این، تولید محتوا در فضای آنلاین نباید به معنی پایین کشیدن کرکره کتابفروشی تلقی شود؛ چراکه بخش اعظم هدف ورود به این عرصه، حفظ کتابفروشیهای فیزیکی است؛ به‌عبارت دیگر تولید انواع محتوا در فضای آنلاین را نه عامل تهدید، بلکه باید عامل توسعه کتابفروشیها بدانیم. گام دوم کسب دانش برای تولید‌محتوای مؤثر و بهرهمندی از انواع قالب‌های محتوایی است؛ بی‌توجهی به این مؤلفه احتمال حذف صفحه کتابفروش از فهرست علاقه‌مندان آنلاین را افزایش می‌دهد.
اینکه با فیلترینگ هزینه مضاعفی روی دست کاربران بگذاریم و دسترسی آسان آنها را به محتوای اکنون فروشگاه‌ها، اخبار ناشران و کتابفروشان قطع کنیم، کندن ریشه حیات تجاری و کسبوکار اندک مردمی است که با تحریم، گرانی، نوسانات ارز و اپیدمی بیماری هولناک قرن بیست و یکم دست و پنجه نرم می‌کنند
چرایی و ضرورت ورود کتابفروشان به فضای آنلاین، چیستی محتوای آنلاین، قالب‌های مؤثر برای جذب مخاطب و موضوعات دیگر درباره ضرورت توجه فعالان حلقه کتابفروشی به فضای دیجیتال در گفت‌وگوی ایبنا با پنج فعال این عرصه تبیین شده‌است.
فضای آنلاین یک پاتوق جدید است
ضرورت ورود کتابفروشان به عرصه فضای آنلاین با تولید محتوا، ضرورت دنیای امروز با بحران‌های گاه و بی‌گاه آن است. چرا که به هر روی کتابفروشان نیز در حال عرضه یک کالا هستند. اما تفاوت کتابفروشان در این است که باید علاوه بر دانش، مخاطب‌سنجی را از دیگر پیش‌نیازهای اساسی تولید محتوای آنلاین برای خود تعریف کنند.
تکنیک در تولید محتوای آنلاین، به‌معنای تسلط بر هنر‌های عکاسی، فیلم‌‌برداری و نویسندگی است. بنابراین جایگاه فعالیت در فضای آنلاین بالاتر از معرفی صرف کتاب است. زیرا توسعه کسبوکار و افزایش گردش مالی، از نتایج غیر‌قابل انکار تولید‌محتوای مؤثر در فضای آنلاین است که متأسفانه چندان در بین کتابفروشان ایرانی مورد توجه قرار نگرفته‌است. از این روی، تأثیر‌گذاری فضای آنلاین بر کسبوکارهای فرهنگی و از جمله کتابفروشیها به‌مثابه یک انقلاب است.
در نتیجه میتوان با تولید انیمیشن، موشن‌گرافی یا تصاویر رنگی محتوا را برای مخاطب اثر‌بخش‌تر کرد و یا برای معرفی کتاب‌های دانشگاهی، توصیه یک استاد دانشگاه یک مرجع مهم است و برای معرفی کتاب‌های عمومی میتوان سراغ به اصطلاح بلاگر‌ها رفت.
لازم است اهمیت این موضوع را دریابیم که حساسیت تولید‌محتوای آنلاین از سوی کتابفروشان بسیار بالاست؛ چراکه نمی‌توان هر نوع محتوایی را به خورد مخاطب داد. باید توجه داشت که برخی محتوا‌ها، تبلیغ منفی است و نتیجه عکس دارد. شاید بتوان گفت که تولید محتوای فضای آنلاین برای کتابفروش، وظیفه ناشر است؛ زیرا تولید محتوا فقط خاص کتابفروشیهای بزرگ نیست و اگر قرار باشد باکیفیت باشد، برای کتابفروشیهای کوچک بسیار گران از آب در خواهد آمد. اما برای تولید محتوای آنلاین حتما باید از تجربه کتابفروشی سود برد.
شناخت بازار، داشتن شم نویسندگی متأثر از وضعیت بازار و شناخت مخاطب فضای آنلاین، همچنین آشنایی با رسانه‌های فضای آنلاین از دیگر ابزار‌های ضروری برای تولید‌کننده محتوای کتاب‌محور برای دنیای فضای آنلاین است.
از این روی باید بدانیم که ویترین کتابفروش فضای آنلاین است. بنابراین تولید محتوای آنلاین به تخصص نیاز دارد و نخستین گام برای یک فعالیت درست و راهبردی ایجاد نیاز به مطالعه در کاربر این فضاست. تولید محتوای فضای آنلاین یکی از ابزار‌های بازار‌یابی است که زمانی مؤثر خواهد افتاد که غیرمستقیم باشد. مثلا یکی از این روش‌های غیرمستقیم، تولید و انتشار مقاله درباره شیوه‌های مطالعه است.
فعالیت در فضای آنلاین امروزه از پیشران‌‌های اصلی موفقیت کسبوکارها از‌جمله کسبوکارهای فرهنگی، مانند کتابفروشی به‌شمار می‌آید
فضای آنلاین به معنای تعطیلی کتابفروشیها نیست
از این روی اشتباه است که تصور کنیم نتیجه تولید محتوا برای فضای آنلاین، تعطیلی کتابفروشیهای فیزیکی است، بلکه این ویترین کتابفروشیها و ایجاد پاتوق مجازی برای گرفتن سفارش کتاب و باز هم گپ و گفت با مشتریان است. اما کتابفروشیهای کوچک می‌توانند با بودجه کمتر و با ایده‌های خلاقانه و ارزان‌تر، محتوا تولید کنند. به هر حال از هر راهی که سود می‌جویند، باید بپذیریم که تحول در باور‌های سنتی، شرط اساسی برای توسعه کسب و کار کتابفروشان در فضای آنلاین است. اما کتابفروش باید آگاهانه بداند که هر محتوا، کتابفروشی را به چه سمت‌وسویی می‌برد و هدف از تولید آن چیست.
اگر کتابفروشان با دقت‌نظر بالا به عرصه فضای آنلاین وارد شوند، می‌توانند به چیزی بیش از بقاء فکر کنند و با توجه به ظرفیت‌های این فضا به برند بزرگی تبدیل شوند. اکنون که ضرورت ناگزیر تحول در فروش کتاب و ارتباط با مخاطب را دریافتیم باید به زمزمه‌های عده‌ای گوش کنیم که فیلترکردن اینستاگرام را بدون هیچ دانش و دیگاهی در پیش گرفته‌اند بدون آنکه دریابند اکنون با اپیدمی کرونا و آسیب تمام کسبوکارها و به‌ویژه کتابفروشیها، نیاز به این فضا یک ضرورت حیاتی است تا کتابفروشان بتوانند با همین نفس‌های به شماره افتاده به حیات خود ادامه دهند و همچنان عده‌ای با کتاب همراه نگه دارند. بنابراین اینکه با فیلترینگ هزینه مضاعفی روی دست کاربران بگذاریم و دسترسی آسان آنها را به محتوای اکنون فروشگاه‌ها، اخبار ناشران و کتابفروشان قطع کنیم، کندن ریشه حیات تجاری و کسبوکار اندک مردمی است که با تحریم، گرانی، نوسانات ارز و اپیدمی بیماری هولناک قرن بیست و یکم دست و پنجه نرم می‌کنند.
از این روی هر تصمیمی باید بدون تعصب و با رویکرد درست و تخصصی باشد. شاید این فضا، آخرین کورسوی امید فعالیت و اقتصاد تعداد بی‌شماری از مردمی باشد که به حد کفایت در فشار اقتصادی قرار گرفته‌اند.
دیدگاه تان را بنویسید