هواشمی، نوازنده پیشکسوت:
«رباب» و نحوه نواختنش در هیچ سبکی نمی‌گنجد
یکی از استان‌های کشور که موسیقی مختص به خود را دارد، خوزستان است. این استان به دلیل هم مرز بودن با کشورهای حاشیه خلیج فارس و دیگر ممالک عربی با موسیقی‌های دیگر مشترکاتی دارد. در میان موسیقی‌های فولک خوزستان نیز «علوانیه» یکی از قدیمی‌ترین‌هاست. اینگونه تا آن حد مهم است که پرونده آن در لیست آثار معنوی نیز به ثبت ملی رسیده و می‌توان گفت چندین سال است سبک «علوانیه» به واسطه ساز ربابه و تلاش هنرمندان از مرزهای خوزستان و ایران فراتر رفته و حتی در کشورهایی چون عراق، بحرین و کویت نواخته می‌شود و طرفدار دارد.
گفتنی است کولی‌های عرب‌زبان خوزستان گاه به جای کاسه چوبی ربابه، از گالن یا ظرف‌های مکعب مستطیل فلزی مانند چهار لیتری روغن استفاده می‌کرده‌اند و این کار هنوز در برخی مناطق عمومیت دارد.
حمید هواشمی، نوازنده رباب و از استادان موسیقی خطه خوزستان، یکی از هنرمندانی است که تلاش دارد موسیقی اصیل را ترویج کرده و نسل‌های پس از خود را به موسیقی اصیل دیارش جذب کند. خبرنگار ایلنا با هواشمی درباره تاثیر جشنواره‌ها بر فعالیت بیشتر هنرمندان، قدمت ربابه و تفاوتش با گالن گفتگو کرده است.
«تنهایی» ویژگی رباب است
حمید هواشمی که او را یکی از نوازندگان مطرح «رباب» یا «ربابه» خوزستان می‌دانند و مدتی پیش در جشنواره موسیقی نواحی حضور یافته است، گفت: هرکدام از موسیقی‌های اقوام خود دارای ویژگی‌هایی هستند و مجموع همه این‌هاست که موسیقی دستگاهی ایران را شکل داده و ماهیت بخشیده است.
این نوازنده نسل‌های گذشته رباب درباره ماهیت این ساز گفت: کلا رباب سازی تنهاست؛ یعنی اینکه به تنهایی نواخته می‌شود و کلا ویژگی این ساز همین است. او در توضیحات بیشتر گفت: رباب سازی منحصر به تک‌نوازی است و به همین دلیل است که آن را با دیگر سازها نمی‌بینید.
نسبت به آینده ساز رباب امیدوارم
هواشمی در پاسخ به این سوال که ساز رباب و موسیقی خوزستان چقدر مورد توجه نسل‌های امروز است، گفت: کلا ساز رباب و مقام‌های آن در خوزستان و حتی کشورهای همسایه بسیار مورد توجه است و باید بگویم نسبت به آینده این ساز امید دارم. او گفت: رباب در دوران معاصر بیش از صد سال قدمت دارد و فردی به نام علوان الشویع با کارهایی که کرده مسبب دیده شدن و مورد توجه قرار گرفتن این ساز شده است.
هواشمی با تاکید بر اینکه در موسیقی خوزستان و عرب‌های منطقه به قطعات مقام نمی‌گویند، گفت: آنچه را در موسیقی‌های دیگر مقام می‌دانند را ما «طور» می‌نامیم.
او ادامه داد: آنچه ما امروز می‌خوانیم را در گذشته طور «بنیه» و «اموری» می‌گفتند. «بنیه» و «اموری» در گذشته بدون ساز خوانده می‌شدند. کاری که علوان الشویع در این زمینه انجام داد این بود این روند را تکمیل کرد. او با وتر «ربابه» روی این سبک کار کرد و در ادامه است که طورها به صورت امروزی با ساز «رباب» اجرا می‌شوند. یعنی آنچه امروز در زمینه موسیقی منطقه‌مان شاهدش هستید حاصل زحمات علوان است.
هواشمی در پاسخ به این سوال که آیا «علوانیه» در راستای همین تلاش‌ها ایجاد شده یا خیر، گفت: بله ایجاد این سبک که از اجرای طورهای «بنیه» و «اموری» حاصل شده علوان الشویع «علوانیه» را ایجاد کرد و نام آن نیز از نام خودش برداشت شده است.
ساز رباب را با علوانیه می‌شناسند
هواشمی ابوسعید اینکه ساز رباب را با سبک «علوانیه» می‌شناسند را درست دانست و گفت: درست است که رباب را با طور «علوانیه» می‌شناسند اما اینطور نیست که این ساز را محدود به «علوانیه» بدانیم. آن ربابی که آثار و طورهای دیگری جز «علوانیه» را با آن می‌نوازند، چوبی نیست و آن را «گلن» می‌نامند. این نوازنده در ادامه افزود: «گلن» در واقع همان ساز رباب است اما می‌توان آن را مانند ویلون در دست گرفت و نواخت. افرادی که در کارشان ماهر هستند، می‌توانند با این شیوه نوازندگی کنند.
ربابه با هیچ سازی هم‌خوانی ندارد
یکی از موضوعاتی که محمد هواشمی درباره دلایل آن توضیح داد عدم ورود «رباب» به موسیقی دستگاهی ایران و ارکسترهای کلاسیک است. او در این باره گفت: همانطور که قبل‌تر گفتم مهمترین ویژگی «رباب» تنها بودن آن است. اگر بخواهم واضح‌تر توضیح دهم باید بگویم «رباب» با هیچ سازی هم‌خوانی ندارد.
هواشمی درباره جزییات بیشتراین موضوع گفت: «رباب» به لحاظ کوک و پرده‌بندی شباهتی به دیگر سازها ندارد و به همین دلیل است که آن را منحصر به تک‌نوازی می‌دانند زیرا کوکش چنین چیزی را می‌طلبد.
رباب را بادیه‌نشین‌ها بدوک می‌نامیده‌اند
هواشمی درباره قدمت تاریخی «رباب» نیز گفت: این ساز را در گذشته‌های خیلی دور «بدوک» می‌نامیده‌اند و قدمی‌ترین سازی است که دوره بادیه‌نشین‌ها در صحراها مرسوم بوده است. آن زمان هیچ آلت موسیقی جز «بدوک» وجود نداشته است. «رباب» در همین راستا و بر اساس ساز «بدوک» ایجاد شده است.
او ادامه داد: نوازندگی «رباب» آنطور که دیگران و شاید شما تصور می‌کنید درآمد ندارند. به طور مثال من خود همین چند شب پیش در تالاری به اجرای برنامه پرداختم و دو میلیون و پانصد هزار تومان دستمزد گرفتم که این دعوت و همکاری هم به واسطه یکی از همکارانم شکل گرفت. همیشه اینطور نیست که چنین برنامه‌هایی وجود داشته باشد و برگزاری جشن‌ها و محافل هم طی چند سال گذشته سیری نزولی داشته است. بنابراین می‌توان گفت نوازندگان «رباب» هم مانند نوازندگان سازهای دیگر اوضاع معیشتی نابسامانی دارند.
مردم موسیقی خوزستان و رباب را دوست دارند
هواشمی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره حمایت‌هایی که از موسیقی خوزستان و ساز رباب و نوازندگانش صورت می گیرد، گفت: حمایت جدی صورت نمی‌گیرد اما موضوع مهم حمایت مردم از ماست. خوشبختانه مردم موسیقی محلی و «رباب» را خیلی دوست دارند. شاهدم که مردم به «علوانیه» علاقه بسیار دارند. این محبوبیت نشانه خوبی برای ادامه حیات موسیقی ماست زیرا حامیان اصلی هنر و موسیقی مردم و مخاطبان هستند.
دیدگاه تان را بنویسید