یادآوری یک نکته به نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری با مروری بر مناظره دوم؛
ایران، بدون فرهنگ و هنر ایران نیست!
قرار بود مناظره دوم نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در مورد مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی باشد، اما نه سوالی در زمینه فرهنگ و هنر پرسیده شد و نه نامزدها برنامه‌ای در این حوزه ارائه کردند؛ گویی مسائل فرهنگ و هنر دغدغه‌شان نیست.
به گزارش ایرنا، گزافه نیست اگر دو سال اخیر را سال تنگنای فرهنگ بنامیم؛ سال لغو همه یا بیشتر رویدادهای فرهنگی و هنری حضوری، دو دوره تعطیلی کتابفروشی‌ها و تعطیلی چندباره سینماها، موزه‌ها، تماشاخانه‌ها، نگارخانه‌ها و کنسرت‌های موسیقی به دلیل قرنطینه ناشی از شیوع کرونا و از همه مهم‌تر سال سَفر صِفر.
سال برگزاری حضوری ولی محدود جشنواره فیلم، تئاتر و بقیه جشنواره‌های فجر بعد از نزدیک به چهار دهه، هجرت همگانی و ناگهانی نشست‌ها و برخی رویدادهای فرهنگی به دنیای مجازی از جمله نمایشگاه کتاب تهران و قرآن؛ سال بیکاری یا کاهش شدید درامد اصحاب فرهنگ و هنر که چون همیشه و هنوز جان عزیز مردم ایران را بر دیده و شنیده شدن خود ترجیح دادند و با سوت و کوریِ کسب‌وکار خود ساختند.
غیر از این معضلات که اخیرا به حوزه فرهنگ افزوده شده است، این حوزه در همه‌شاخه‌ها با مشکلات مزمن و دامنه‌داری دست‌به گریبان است. صنعت نشر و بازار کتاب با مسائل مختلفی از جمله کتاب‌سازی و قاچاق کتاب و شفاف نبودن فروش و اخیرا هم کتاب‌های آنلاین و انتشار بدون مجوز پی.دی. اف کتاب در سایت‌های مختلف و از همه مهم‌تر میزان ناچیز مطالعه در میان مردم مواجه بوده است. سینما و تئاتر با وجود افزایش نسبی سالن‌ها از سال‌ها قبل با معضل کمبود سالن روبرو بودند و این معضل در شهرهای کوچک و مناطق محروم بیشتر خود را نشان می‌دهد.
اهالی موسیقی، فعالان قرآنی، هنرمندان حوزه تجسمی نقاشی، خوشنویسی، کاریکاتور و مجسمه‌سازی و خلاقان بازی‌های رایانه‌ای هر کدام با مشکلات مختلفی در سال‌های گذشته مواجه شده‌اند که گاه حل‌نشده باقی‌مانده است. وضعیت گردشگری نیز به دلیل ضرر و زیان فراوان این بخش و مشکلات گذشته ناشی از سیاه‌نمایی در مورد سفر به ایران روشن است.
ناگفته پیداست در چنین شرایطی برنامه‌ریزی برای فرهنگ در همه شاخه‌های سینما، تئاتر، موسیقی، کتاب و ادبیات، صنایع‌دستی و گردشگری ضروری‌تر از قبل شده، هم مردم و هم اهالی فرهنگ و هنر منتظر هستند تا ببینند نامزدهای سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری چه برنامه‌ای برای بهبود این وضعیت دارند؟
در همین احوال، دومین مناظره نامزدهای سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری عصر دیروز (۱۸ خرداد) برگزار شد. مناظره‌ای که قرار بود در مورد موضوعات فرهنگی و اجتماعی باشد اما هیچ کدام از نامزدها هیچ نقد و نظری درباره مسائل جاری فرهنگی و هنری کشور، مشکلات اصناف و فعالان این حوزه و حتی برنامه‌ها و عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم نداشتند. مناظره ای که در آن همه نامزدها تا حد زیادی با هم در نداشتن نقدی درباره مسائل جاری فرهنگی و هنری کشور، مشکلات اصناف و فعالان این حوزه، برنامه‌ها و عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم و راهکارهایی برای حل معضلات کنونی یکسان بودند.
شاید هم اینقدر در مسائل سیاسی و انتخاباتی غرق شده‌اند که فراموش کرده‌اند هر دولتی با هر اولویتی در مسائل کشور، علاوه بر برنامه‌های کلان اقتصادی و سیاسی، باید سیاست‌ها، راهبردها و برنامه‌های مدون و مشخصی در زمینه فرهنگی و هنری هم داشته باشد. آن هم در کشوری مانند ایران با این سابقه و قدمت تاریخی و ظرفیت‌ها و ویژگی‌های فرهنگی و هنری.
از هر دری سخنی؛ غیر از فرهنگ و هنر
در مناظره دوم، بیش از ۳ ساعت و ۳۰ دقیقه از هر دری سخن به میان آمد؛ نامزدها از یکدیگر ایرادات لغوی، مفهومی و قومی و زبانی هم گرفتند؛ اما دریغ از حتی اشاره‌ای به مشکلات اقتصادی خانواده بزرگ هنرمندان و اصحاب فرهنگ و رسانه. در تمام این مناظره مسائل مختلف و گاه تکراری بیان شد، اما هیچ آمار و نمودار و آنالیزی از وضعیت و تاثیرات اقتصاد فرهنگی و رابطه فرهنگ و سیاست و ظرفیت‌های فرهنگی و هنری کشور به میان نیامد، حتی زمانی که از دیپلماسی سخنرانی شد به نقش دیپلماسی فرهنگی در کنار دیپلماسی اقتصادی، ضرورت و نقدی مطرح نشد.
این روند بی‌توجهی تا جایی بود که سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که شاید منتظر شنیدن نظرهای صریح نامزدهای منتقد دولت بود دقایقی پس از پایان مناظره، در توییتی نوشت: «فرهنگ و هنر بخش مغفول مناظرات بود، حتی در دومین مناظره با عنوان فرهنگی و اجتماعی.
ایران بدون فرهنگ و هنر ایران نیست! از کدام برنامه سخن می‌گوییم؟!»
البته نمی‌توان این قصور را فقط متوجه نامزدهای انتخاباتی کرد. مدیران با سابقه‌ای که در هر برنامه تبلیغی و مناظره اول به سوابق مدیریتی خود در سطوح مختلف اشاره کردند و بی‌تردید اهمیت تعاملات فرهنگی، کارکردهای نهاد و مراکز فرهنگی و هنری را به خوبی می‌دانند، به اتکای مشورت مشاوران خود همه گروه‌های اجتماعی از معلولان، اقلیت‌های مذهبی تا زنان سرپرست خانوار و ... را خطاب قرار دادند، اما دریغ از اشاره‌ای به اهالی فرهنگ و هنر.
سوالات صداوسیما و یک سوال بزرگ مخاطبان
عجیب آنکه طراحان و مجریان مناظره‌ها در صداوسیما به عنوان سازمانی که ماهیت و هویت فرهنگی رسانه ای دارد و با جمع بزرگی از اهالی فرهنگ و هنر و رسانه همکاری می کند حتی یک سوال و یک محور را هم به این موضوع اختصاص ندادند. رسانه ای که از لزوم افزایش مشارکت عمومی و حضور همه اقشار جامعه در انتخابات دم می زند، به سادگی از این حوزه و جامعه مخاطب آن عبور کرد و حتی بیان یک سوال از فقط یک نامزد را درباره اوضاع فرهنگی کشور هم دریغ کرد.
برگزارکنندگان مناظره اگر مسائل اقتصادی را هم در نظر داشته باشند باید دقت می کردند در دو سال گذشته با شیوع کرونا شرایط اقتصادی و اجتماعی، حرفه و کسب و کار و زندگی هنرمندان و نویسندگان، سینماگران و اهالی تئاتر و موسیقی، فعالان صنعت گردشگری نابود شده است و دولت دوازدهم با همه محدودیت‌های مالی ناشی از تحریم در دوران جنگ اقتصادی اگر هم کمکی انجام داده است، خسارات ناشی از تحریم و کرونا همچنان وجود دارد و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان تا چند سال هم در این حوزه باقی خواهد ماند و نیازمند حمایت و پشتیبانی دولت‌های بعدی است.
فرهنگ و هنر در مناظره دوم چنان غریب و مغفول بود که حتی نامزدهایی که با هنر ایهام و کنایه گریزها و طعنه‌های تند سیاسی به یکدیگر می زدند و با ذوق و سلیقه شعرسرایی می کردند، یا نام اقوام ایرانی را از شمال تا جنوب می بردند، حاضر نشدند با هنرمندان و فرهنگیان این مرز بوم از رسانه ملی مستقیم سخن بگویند.
شاید چنان در پیچ و تاب رقابت سیاسی برای کسب قدرت غرق شده اند که نمی دانند کرونا بیش از یک سال است سینماها را تعطیل و بسیاری هنرمندان که اگر هم از گزند این بیماری گریخته اند، ماه‌هاست خانه نشین هستند، شاید آگاهی ندارند که گالری‌هاو تماشاخانه‌ها از بازدیدکننده خالی است و بازار فروش آثار مدت‌هاست راکد است، شاید مطلع نیستند هیچ کنسرتی برگزار نمی‌شود، اقتصاد هنر دوران رکود و ضرر را می‌گذراند؛ به نظر می‌رسد از خسارت چند ۱۰ هزار میلیارد تومانی کرونا که کمر فعالان صنعت گردشگری را شکسته هم آگاهی ندارند و نمی‌دانند خانواده بزرگ هنرمندان صنایع دستی به این زودی‌ها دیگر نمی‌توانند از زیر بار خسارت کرونا کمر راست کنند.
حتی اگر محور مناظره اقتصادی هم باشد با توجه به اینکه سرزمین ما با همه منابع طبیعی و ثروت خدادادی از نفت تا معادن زیرزمینی، صنعت گردشگری و صنایع دستی بی نظیرش به عنوان ارزآورترین، اشتغال زاترین و ثروت آفرین ترین صنعت به‌شمار می آید و در چهارچوب سیاست‌های کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی می تواند در صدر برنامه‌های راهبردی کشور قرار گیرد؛ همین موضوع می توانست یکی از برنامه‌های اقتصادی دولت هر یک از نامزدها باشد و تشریح شود که متاسفانه هیچکدام در مناظره شب گذشته هیچ اشاره‌ای هم نکردند.
نیمه دوم و همچنان در انتظار یک سوال فرهنگی
نیمه اول مناظره که تمام شد، انتظار می‌رفت سوالاتی درباره برنامه‌های فرهنگی نامزدها در دولت آینده شان، مسائل هنرمندان و ناشران، سرانه اوقات فراغت و تنوع محصول و خدمات در سبد فرهنگی خانوار از موسیقی تا فیلم و کتاب و نمایش، شرایط میراث فرهنگی کشور و موزه‌ها مطرح شود؛ اما اقتصاد و سیاست چنان بر هر دو مناظره سایه انداخته که جز چند عبارت کوتاه آن هم به نقد رفتارهای انتخاباتی برخی نامزدها بیان نشد، آن هم در انتهای برنامه که یکی از نامزدها گفت: «چرا کسمایی، کلهر، علیزاده و شجریان نادیده گرفته می‌شوند و نامزدها زمان انتخابات تمام موسیقی‌های پاپ و رپ را در برنامه‌های تبلیغاتی می‌گذارند و با هنرپیشه‌ها و خواننده‌ها عکس می‌گیرند در حالی که باید یا اینها را تایید کنند و خیال مردم را راحت کنید و یا بگویند همین است.»
عنوان «موسیقی» به عنوان یکی از مشخصه‌ها و مولفه‌ها فرهنگ و هنر هم همان یک بار آن هم به طعنه به رقبا، در گفتار رییس سابق بانک مرکزی مطرح شد «دوستان می‌گویند ما در مورد همه چیز تعامل می کنیم در حالی که در برنامه‌های موسیقی رپ می‌گذارند و رپ را ممنوع می‌کنند. الان نوجوانان به سمت موسیقی‌های پاپ کره‌ای رفته‌اند و ما هنوز رپ خودمان را زیرزمینی می‌کنیم.»
البته در مناظره دوم دوبار هم از شورای انقلاب فرهنگی آن هم به گله و ناکارآمدی یاد شد. یک بار امیرحسین قاضی زاده‌هاشمی، یکی از نامزدهای سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری، از نداشتن «حق وتو رئیس‌جمهوری» در این شورا انتقاد کرد و یک جا هم محسن رضایی، نامزد دیگر این دوره از انتخابات، به صراحت بیان کرد که «هم اکنون شورای عالی انقلاب فرهنگی بی‌خاصیت شده است؛ از رهبر انقلاب درخواست می‌کنم که شورای عالی انقلاب فرهنگی را منحل کنند تا از این حالت بیرون بیاید.» اما بیش از این توضیح نداد که برای ماموریت‌ها و وظایف گسترده این شورا چه کاری در نظر دارد و اصلا چطور با منحل شدن، فعال خواهد شد؟
فرصت مناظره سوم را از دست ندهیم
مناظره دوم با همه نا امیدی‌هایی که برای اهالی فرهنگ و هنر بر جای گذاشت تمام شد و تا پیش از برگزاری انتخابات فقط یک مناظره در عصر شنبه ۲۲ خرداد باقی مانده است. انتظار می‌رود اگر ستادهای انتخاباتی و مشاوران نامزدها به مشارکت و حمایت اهالی فرهنگ و هنر در فرایند انتخابات و فراتر از آن به آینده فرهنگ و هنر این سرزمین اهمیت می دهند، با یک بازبینی مجدد در برنامه‌ها،در فرصت آخر مناظره به این موضوع هم بپردازند و البته رسانه ملی هم با دقت نظر بیشتر و طراحی و بیان سوالات موثر لزوم و اهمیت داشتن برنامه کلان و راهبردی برای فرهنگ و هنر را به نامزدهای انتخابات که قرار است دولت سیزدهم را تشکیل دهند، یادآوری کنند.
دیدگاه تان را بنویسید