جمعیت توانخواهان فاقد سرپرست رو به افزایش است
بیماران روانی و کارتن‌خواب‌ها در منتهی‌الیه لیست‌های حمایتی
سعیده علیپور
کم نیست، اما گویی چشم‌ها عادت کرده‌اند که آنها را نبینند. توانخواهانی که یا از خانواده جدا افتاده و به دلایلی چون اعتیاد شدید کارتن‌خواب شده‌اند یا به دلیل بیماری‌های روانی مزمن کسی زیر بار مراقبت از آنها نمی‌رود. در حالی بسیاری از آنها در این شرایط به خدمات حمایتی دولتی نیاز دارند که این روزها، برخی مراکز حمایتی هم از پذیرش این افراد سرباز می‌زنند.
آمارها نشان می‌دهد، در این سال‌ها نه تنها شمار افراد بی‌خانمان و کارتن‌خواب و نیازمند حمایت در جامعه رو به افزایش است که به دلایل مختلف اقتصادی و اجتماعی شمار بیماران روانی نیازمند حمایت هم رشد قابل‌توجهی داشته است.
پذیرش افراد مجهول‌الهویه با حکم قضایی
با وجود اینکه به اذعان مقامات بهزیستی بیش از ۱۳ هزار توانخواه از خدمات مستمر بهزیستی محروم هستند؛ بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی مسئولان این سازمان در حال حاضر ۱۸۰ مرکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی برای بیماران روانی مزمن در سراسر کشور با ظرفیت حدود ۱۳۵۰۰ نفر وجود دارد که ۱۳ هزار نفر در این مراکز مراقبت و نگهداری می‌شوند. اما در این میان چه کسانی در این مراکز پذیرش می‌شوند و خدمات دریافت می‌کنند؟
در همین باره دیروز شجاع کرمی، رئیس ستاد پذیرش و هماهنگی گروه‌های هدف اداره کل بهزیستی استان تهران به ایلنا گفت: «پذیرش مددجویان به صورت خانواده‌دار و با استفاده از سهمیه یارانه، پذیرش توانخواهان مجهول‌الهویه، بی‌سرپرست و فاقد سرپرست موثر با دستور مقام محترم قضایی و ارجاع از طریق ارگان‌های مختلف (بیمارستان‌ها، کلانتری، اورژانس اجتماعی ۱۲۳) و بخشی از سالمندان به صورت آزاد انجام می‌گیرد. پذیرش و ساماندهی توانخواهان کارتن‌خواب و فاقد سرپرست که توسط گشت فوریت‌های اجتماعی ۱۳۷ و شهرداری جمع‌آوری و در سامانسراهای خاوران و لویزان به صورت موقت (درصورت واجد شرایط بودن) پذیرش و پس از اخذ حکم قضایی در مراکز نگهداری مرتبط مستقر می‌شوند».
در این میان بخشی از توانخواهان نیز با دریافت یارانه از سوی بهزیستی با حمایت خانواده و با کمک اندکی از سوی دولت حمایت می‌شوند. در این باره رئیس ستاد پذیرش و هماهنگی گروه‌های هدف بهزیستی استان تهران تصریح کرد: «برگزاری کمیته‌ها و بررسی پرونده توانخواهان متقاضی استفاده از سهمیه یارانه با حضور کارشناسان توانبخشی بهزیستی استان تهران، پاسخگویی به مکاتبات قضایی، مدیران و معاونین سازمان بهزیستی و تهیه و ارائه گزارش عملکردی و آماری مورد نیاز به سازمان به صورت ماهیانه از دیگر اقدامات این حوزه است».
افزایش پذیرش بیماران روانی مزمن در مراکز بهزیستی
بر اساس آمار بیشترین میزان پذیرش توانخواهان در تهران، مربوط به بیماران اعصاب و روان با پذیرش ۲۲۶ نفر بوده است. این در حالی است که بر مبنای همین آمار اعلام شده از سوی بهزیستی تعداد پذیرش افراد فاقد سرپرست (مجهول‌الهویه) با دستور مقام قضایی نسبت به شش ماه اول سال افزایش داشته و بیشترین تعداد نیز مربوط به بیماران اعصاب و روان مرد بوده است.
بر مبنای همین گزارش در شش ماهه دوم سال ۱۴۰۰ نیز تعداد توانخواهان بی‌سرپرست (مجهول‌الهویه) که با حکم قضایی به این اداره ارجاع شده‌اند ۳۶۰ نفر بوده که نسبت به شش ماهه اول سال تعداد ۶۹ نفر افزایش داشته است. همچنین در این مدت ۱۸۲ نفر با کم‌توانی ذهنی بالای ۱۴ سال، ۲۶ نفر با کم‌توانی ذهنی کمتر از ۱۸ سال و ۴۴ نفر با معلولیت جسمی و حرکتی پذیرش شده‌اند. ۱۶۶ سالمند و ۲۲۶ بیمار اعصاب و روان و ۵۸۶ نفر مجهول‌الهویه نیز پذیرش شده‌اند.
در حال حاضر ۱۸۰ مرکز شبانه‌روزی توانبخشی مراقبتی برای بیماران روانی مزمن در سراسر کشور با ظرفیت حدود ۱۳۵۰۰ نفر وجود دارد که ۱۳ هزار نفر در این مراکز مراقبت و نگهداری می‌شوند
کارتن‌خواب‌های فراموش‌شده شهر
بارها و بارها آنها را در کوچه و خیابان‌های شهر سرگردان دیده‌ایم؛ با لباس‌های وصله‌دار، موهای ژولیده و کیسه‌های بازیافتی که بر دوش می‌کشند. اما در زمستان رد دود به جا مانده از آتش‌های شبانه و تکه پاره‌های مقوا و رختخواب‌های کهنه در زیر پل‌ها، به رهگذران تلنگر می‌زند که آنها هم هستند.
در فهرست آسیب‌دیدگان اجتماعی، کارتن‌خواب‌ها آخرین افرادی هستند که به چشم می‌آیند، کسانی که از خانه و خانواده بی‌بهره‌اند و با شدیدترین درجه از مشکلات اعتیاد و اختلالات روانی و گاهی بیماری‌ها و زخم‌های مزمن دست و پنجه نرم می‌کنند. این قشر از فراموش‌شدگان آسیب‌های اجتماعی معمولاً در فصل زمستان به یاد مسئولان و افراد جامعه می‌آیند. اما همین‌ها هم در لیست خدمات بهزیستی قرار دارند و بخش کمی از آنها از حمایت‌های اجتماعی برخوردار می‌شوند. شماری که آنقدر نیست تا چهره زشت این آسیب را از شهری چون تهران پاک کند.
برخی مدیران مراکز بهزیستی به دلیل مشکلات اقتصادی رغبتی به پذیرش افراد توانخواه، به خصوص افراد مجهول‌الهویه ندارند و برخی هم از پذیرش آنها سر باز می‌زنند
رئیس ستاد پذیرش و هماهنگی گروه‌های هدف اداره کل بهزیستی استان تهران درباره نگهداری افراد کارتن‌خواب افزود: «در سال گذشته تعداد توانخواهان کارتن خواب که از سامانسراهای خاوران و لویزان در مراکز نگهداری پذیرش شده‌اند؛ ۷۰ نفر بوده که از این تعداد ۳۲ نفر زن و ۳۸ نفر مرد بودند».
مشکلات اقتصادی و چالش‌های حمایت از توانخواهان
در این میان اما دورنمای خوبی هم نسبت به بهبود شرایط این گروه رو به افزایش وجود ندارد و با افزایش مشکلات اقتصادی بیم کاهش خدمات نیز قوت می‌گیرد. در این باره شجاع کرمی اظهار داشت: «متاسفانه با عدم تثبیت قیمت‌ها و شرایط اقتصادی امروز، مراکز نگهداری تحت نظارت سازمان دچار افزایش هزینه می‌شوند و به دلیل ثابت بودن یارانه‌ها در طول حداقل یکسال و ناکافی بودن یارانه برای نگهداری یک نفر در ماه و همچنین با در نظر گرفتن اینکه افراد پذیرش شده در مراکز سازمان بهزیستی دارای هزینه‌های اضافه دارویی و نگهداری هستند، روند جانمایی‌ها و تصمیم‌های اخذ شده در کمیته‌های تخصصی سازمان برای جانمایی با مشکل مواجه می‌شود و مدیران مراکز رغبتی به پذیرش افراد به خصوص افراد مجهول‌الهویه ندارند و برخی هم از پذیرش سرباز می‌زنند، این در حالی است که دولت و ما در برابر این افراد تکلیف قانونی داریم و تمام این افراد با احکام قضایی به سازمان معرفی می‌شوند».
دیروز معاونت اجتماعی قوه قضائیه اعلام کرد جمعیت
هلال احمر براساس تفاهم‌نامه‌ای که با این معاونت امضا کرده، ۱۲ هزار خانه هلال را برای جلوگیری از افزایش آسیب‌های اجتماعی چون اعتیاد و حاشیه‌نشینی در اختیار قوه قضائیه قرار می‌دهد، اما به نظر می‌رسد کشور نه تنها در بخش کاهش آسیب نیازمند اقدامات جدی است که در حوزه‌های حمایت از افراد آسیب‌دیده چون توانخواهان مجهول‌الهویه و بی‌خانمان نیز باید گام‌های اساسی بردارد.
دیدگاه تان را بنویسید