جـوابیـه

  صنعت پتروشیمی،‌ ذات محیط‌زیستی و پیش‌گیرنده از آلایندگی دارد

«صنعت پتروشیمی، صنعتی است که با ایجاد ارزش افزوده از خام‌فروشی منابع نفت و گاز، ممانعت به عمل آورده و در بسیاری موارد ذات محیط‌زیستی و پیش‌گیرنده از آلایندگی دارد. آنجا که در پتروشیمی خارک، رازی و بیدبلند گازهای همراه نفت جمع‌آوری می‌شود تا به جای سوختن در مشعل‌ها و ایجاد آلودگی تبدیل به محصولات با ارزش شود صنعت پتروشیمی وارد عمل شده است. برنامه‌ریزی برای جمع‌آوری گازهای همراه نفت که در حال حاضر در میدان‌های نفتی آزادگان، یاران، یادآوران و دارخوین و در میدان‌های غرب کشور همچون آذر، دهلران، چشمه‌خوش و پایدار در مشعل‌ها سوزانده می‌شود توسط صنعت پتروشیمی صورت گرفته است. صنعت پتروشیمی ایجاد شده است تا زمانی که برای درآمد اقتصادی نیاز به استخراج نفت و گاز از دل زمین است حداقل در ازای آلودگی که به این طریق ایجاد می‌شود، سود بیشتری عاید کشور شود و زمینه برای توسعه صنایع پایین‌دست که آلودگی کمتر و سود بیشتر هم دارند فراهم شود. مسلم است که بهره‌برداری از این صنعت هم باید با رعایت ملاحظات محیط‌زیستی صورت گیرد و در این راستا هر گونه توصیه و پیشنهادی می‌تواند سازنده باشد؛ اما عباراتی مثل «یکی از مخرب‌ترین واحدهای صنعتی کشور» و «صنعت پتروشیمی با آلودگی‌های فراوانی که به محیط وارد می‌کند» (که در این مقاله استفاده شده) منطبق بر واقعیت نبوده و شایسته این صنعت نیست.

از طرفی صنعت پتروشیمی، صنعتی پیچیده است که ساخت، بهره‌برداری و مدیریت آن به تخصص و توان بالا نیاز داشته و با دشواری‌ها و پیچیدگی‌های فراوان همراه است. از اثرات محیط‌زیستی طرح‌های پتروشیمی قبل از احداث توسط شرکت‌های مورد تایید سازمان حفاظت محیط‌زیست بررسی شده و برنامه کنترل و پایش برای آن تنظیم می‌شود. بدیهی است ممکن است در هنگام راه‌اندازی اولیه چنین صنعت عظیم و پیچیده‌ای و قبل از رسیدن آن به شرایط پایدار، برخی مشکلات حادث شود اما تسری دادن این مسئله به کل صنعت پتروشیمی عادلانه نیست و تلاش و اهتمامی که پرسنل این صنعت برای راهبری آن به کار برده و می‌بردند را نادیده می‌انگارد. سند این مدعا نتایج درخشان صنایع پتروشیمی در کسب جوایز صنعت سبز و صنعت سبز برگزیده است که هر ساله سازمان حفاظت محیط‌زیست به شرکت‌هایی که بهترین عملکرد را در زمینه محیط‌زیست داشته‌اند اعطا می‌کند. شکل زیر نشان می‌دهد که صنعت پتروشیمی همراه جزو برترین‌های این حوزه بوده است.

خوراک عمده صنایع پتروشیمی گاز است اما آلودگی ناشی از فلزات سنگین که در مقاله به آن اشاره شده است و به عموم صنایع پتروشیمی نسبت داده شده از ترکیبات نفتی حاصل می‌شود و متخصصان محیط‌زیست اذعان خواهند کرد که صنعتی با خوراک گاز طبیعی و عاری از فلزات سنگین، منجر به ایجاد آلودگی فلزات سنگین نخواهد شد. فرایندهای کلرآلکالی که احتمال ایجاد آلودگی فلزات سنگین در خصوص آن‌ها وجود دارد در پتروشیمی بندرامام و پتروشیمی شیراز سا‌ل‌هاست از مدار خارج شده و با فرآیندهای پاک جایگزین شده است.

در عسلویه هیچگاه پساب هیچ شرکت پتروشیمی بدون تصفیه به دریا تخلیه نشده و نمی‌شود. در ماهشهر بجز سه شرکت پتروشیمی قدیمی که عمر آن‌ها به بیش از 40 سال می‌رسد سایر شرکت‌ها مجهز به سیستم تصفیه پساب هستند. بنابراین عبارت «بسیاری از صنایع پتروشیمی که در منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر یا عسلویه بودند و شکل گرفتند، فاقد سیستم تصفیه پساب بودند و پساب را به صورت خام تخلیه می‌کردند» صحت ندارد.

مشخص نیست عبارت «سند سبز» که در مقاله فوق‌الذکر به کار رفته است به چگونه سندی اشاره دارد. چنین سندی در الزامات محیط‌زیستی کشور وجود ندارد. به نظر می‌رسد منظور نویسنده اشاره به تبصره یک ماده 38 قانون مالیات بر ارزش افزوده است که صنایع پتروشیمی را صرف‌نظر از عملکرد محیط‌زیستی‌شان ملزم به پرداخت عوارض آلایندگی می‌کند. بر اساس این بند از قانون و برداشتی که عموم جامعه به واسطه انتشار اخبار بدون پشتوانه علمی و شواهد کافی از صنعت پتروشیمی یافته‌اند، صنایع پتروشیمی صرفنظر از عملکردشان آلاینده محسوب می‌شوند و ملزم به پرداخت عوارض آلایندگی هستند. این عوارض آلایندگی طبق همین قانون در اختیار شهرداری و دهیاری منطقه تحت تأثیر قرار می‌گیرد و متاسفانه عمدتاً برای بهبود وضعیت محیط‌زیست منطقه هزینه نمی‌شود. گرچه بعد از تصویب این قانون و با پیگیری‌های صورت گرفته، شرکت‌های پتروشیمی مجاز شدند در صورتی که عدم آلایندگی خود را به اثبات برسانند از پرداخت عوارض معاف شوند، با این وجود از آنجا که مبلغ این عوارض قابل توجه است،‌ سختگیری بسیار زیادی در این خصوص اعمال می‌شود زیرا معافیت صنعت معمولاً منجر به اعتراض جوامع محلی می‌شود.

همچنین در این مقاله به پتروشیمی مارون اشاره شده است، این شرکت نه‌ تنهای از سال 1397 موفق شده است عدم آلایندگی خود را به اثبات رسانده و از پرداخت عوارض آلایندگی معاف شود؛ بلکه علاوه بر آن تندیس سیمین را به عنوان صنعت سبز از سازمان حفاظت محیط‌زیست دریافت کرده است.»