هیچ مرجعی مسئولیت دپوی زباله در دامنه قله را نمی‌پذیرد
پاسکاری دماوند بین نهادهای ذی‌ربط
سعیده علیپور
این روزها گرچه ساختمان‌های بلند مرتبه، آلودگی هوا و سرهای در گریبان آدم‌ها، مجال دیدن این دیو سپید پای در بند را از شهروندان حریم قله زیبا و نمادین دماوند گرفته است، اما خبرهای مربوط به آن سبب شده که نام آن زیاد بر سر زبان‌ها بچرخد. خبرهایی که البته خوش نیست و دل دوستداران طبیعت را به درد می‌آورد.
هنور ماجرای وقف دامنه قله دماوند و اعتراضات مربوط به آن، به سرانجام مشخصی نرسیده که تصاویری از آلودگی فراوانی که در آن ایجاد شده دوباره آن را به سرخط خبرها تبدیل کرده است؛ تصاویری که حاکی از تخلیه حجم نسبتاً زیادی از زباله و پسماند شهری در دامنه‌ها و ارتفاعات کوه دماوند است.
این در حالی است که اواخر مرداد امسال نیز رضا زارعی، رئیس فدراسیون کوهنوردی و صعود‌های ورزشی، گفته بود که کوهنوردانی که برای صعود به دماوند راهی این کوه می‌شوند، هفته‌ای یک تُن زباله تولید می‌کنند.
گرچه حال برخی این زباله‌ها را به حضور گسترده کوهنوردان در این مناطق ربط می‌دهند و آنها را مقصر می‌دانند، اما به اعتقاد برخی از کوهنوردان زبده، با توجه به حجم زیاد زباله و نحوه دپو شدن آن می‌توان تشخیص داد که دپوی این زباله‌ها نمی‌تواند کار کوهنوردان باشد.
یکی از کوهنوردان قدیمی معتقد است: «اصولا کوهنوردان این مقدار زباله تولید نمی‌کنند. بی‌شک این کیسه‌های زباله به این نقطه منتقل شده، تا در یک زمان مناسب سوزانده شود، اما به طور اتفاقی چند کوهنورد در مسیر این زباله‌ها را دیدند و ماجرا برملا شد».
دپو زباله‌ها برای سوزاندن
در عین حال برخی معتقدند این دپو زباله می‌تواند از سوی مسئولان شهری شهرستان‌های اطراف این منطقه بوده باشد تا در اسرع وقت سوزانده شود. البته در این میان برخی نیز می‌گویند که انتقال زباله‌های شهری به این منطقه از کوه راحت نیست و این زباله‌ها در واقع زباله‌های تولیدی کوهنوردان در جای جای کوه است که از سوی عده‌ای جمع‌آوری و در این منطقه ریخته شده تا سوزانده شده و از بین رود.
کافر دره؛ محلی که تصویر زباله‌های دپو شده آن منتشر شده، در جبهه جنوبی کوه دماوند و 70 کیلومتری تهران و یکی از مسیرهای دسترسی به دشت لار قرار دارد. به گفته فعالان محیط زیست شهریور ماه سال گذشته نیز در همین منطقه در سکوت خبری زباله‌های دپو شده سوزانده شده است و آتش‌سوزی گسترده آن ضمن آلودگی هوای این منطقه لطمات زیادی را به زیست بوم این منطقه وارد کرده است. با این حال تاکنون هیچ نهاد و سازمانی نسبت به آنچه در این منطقه رخ داده، واکنشی نشان نداده است.
به گفته فعالان محیط زیست کوه دماوند بین نهادهای ذی‌ربط پاسکاری می‌شود و هیچ نهادی به طور قطع مسئولیت حفاظت از این میراث طبیعی را نمی‌پذیرد. همین موضوع سبب شده است که نه تنها کسی بابت رخداد پیش آمده خود را ملزم به پاسخگویی نداند که شهرداری‌های شهرهای اطراف هم بتوانند به راحتی از حریم آن استفاده یا حتی آن را محل دفع زباله‌های خود کنند.
حتی ایسنا هفته گذشته نیز خبر داده بود که فدراسیون کوهنوردی، برخلاف قوانین، در ارتفاع بالای ۴۲۰۰ متری دماوند چهار ایگلو (پناهگاه کلبه‌ای) ساخته است.
بنابر این گزارش، در این فاصله نه تنها فدراسیون کوهنوردی به این پرسش پاسخی نداده است که دیگر متولیان همچون وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان حفاظت محیط زیست نیز واکنشی نسبت به این اقدام نداشته‌اند.
بی توجهی به میراث ملی
کوه دماوند یک اثر طبیعی ملی است که به عنوان میراث طبیعی در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است و پیش از آن، در سال ۱۳۸۱ به عنوان اثر طبیعی در شمار مناطق چهارگانه ارزشمند محیط زیست قرار گرفت.
با این حال برخی فعالان محیط زیست معتقدند، چهار نهاد متولی این کوه فقط چشم به‌درآمد آن بابت صعود کوهنوردان دارند و ریالی هزینه نمی‌کنند.
کوه آتشفشانی دماوند به ارتفاع ۵۶۱۰ متر برای بسیاری از ما ایرانیان به دلایل مختلف دارای اهمیت فراوان است. دماوند جایگاه ویژه ای در اساطیر ایران زمین دارد برای مثال داستان دربند، کشیده شدن ضحاک ماردوش و داستان پرتاب تیر از کمان آرش در دماوند به وقوع پیوسته است.
در ادبیات فارسی نیز دماوند همواره الهام بخش بوده است، قصیده دماوندیه از ملک الشعرای بهار یکی از معروف ترین آثار شعر فارسی است که در وصف دماند سروده شده است.
با گذشت بیش از دو سال از تصویب طرح ساماندهی دماوند در کارگروه صیانت از این اثر طبیعی ملی، اجرایی شدن تمام و کمال مصوبات این کارگروه در انتظار تصویب طرح مدیریت جامع است
مسئولیت حفاظت از دماوند با چه نهادی است؟
دماوند در سال ۱۳۸۱ به‌عنوان اثر طبیعی ملی انتخاب شد، اثر طبیعی ملی یکی از مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط زیست است و به موجب این آیین نامه سازمان محیط زیست وظیفه حفظ و حراست از این کوه را دارد اما در عمل این سازمان هیچ دخالتی در امور مربوط به ورود و خروج کوهنوردان از قله دماوند نمی‌کند و احتمالا وظیفه مدیریت کوه دماوند را به سازمان‌های دیگر واگذار کرده است.
همچنین در ۱۳ تیر ۱۳۸۷ دماوند به عنوان نخستین اثر طبیعی کشور در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت، طبق آیین نامه مصوب آثار ملی، دولت وظیفه حفظ و نگهداری از این آثار را دارد اما دولت و سازمان زیرمجموعه نهاد ریاست جمهوری یعنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز هیچ حضوری و دخالتی در منطقه دماوند ندارد و هیچ نظارتی بر ورود و عدم و ورود گردشگران به منطقه توسط این نهاد انجام نمی‌شود.
ساماندهی دماوند در انتظار تصویب طرح جامع مدیریت
با گذشت بیش از دو سال از تصویب طرح ساماندهی دماوند در کارگروه صیانت از این اثر طبیعی ملی، اجرایی شدن تمام و کمال مصوبات این کارگروه در انتظار تصویب طرح مدیریت جامع است.
نخستین نشست کارگروه صیانت از دماوند دو سال پیش به ریاست معاونت وقت امور عمرانی استانداری مازندران و با شرکت ادارات درگیر استانی و ملی از جمله فدراسیون کوهنوردی برگزار و طرح ساماندهی شامل الزامی شدن صدور مجوز برای صعود، کم کردن مجوز صعود کوهنوردان آماتور، محدود شدن نقاط صعود، کاهش ساخت و ساز و مرتفع سازی، پاکسازی زباله‌ها در دماغه و دامنه برای صیانت از بام ایران مصوب شده بود.
بر اساس آنچه خبرگزاری ایرنا منتشر کرده است، اما در این مدت به جز پاکسازی نیم بند زباله و تعطیلی چند معدن، سایر بندهای این مصوبه به دلیل آنچه که نبود طرح جامع مدیریت نامیده می‌شود، به مرحله اجرا نرسیده است و همچنان فرسایش، بام ایران را تهدید می‌کند.
این در حالی است که در طرح جامع مدیریت قرار است وظایف دستگاه‌های مرتبط مشخص و انجام آنها الزامی شود.
بر اساس آماری که رئیس فدراسیون کوهنوردی ارائه داده، حدود ۲۰۰ باشگاه کوهنوردی در ایران فعالیت دارند و سالانه ۲۰ تا ۲۵ هزار کوهنورد حرفه ای به قله دماوند صعود می‌کنند. این میزان صعود بر اساس اظهار کارشناسان سه برابر ظرفیت بام ایران است. در این میان حتی حدود دو هزار نفر از متقاضیان صعود به قله دماوند را گردشگران و کوهنوردان خارجی تشکیل می‌دهند.
اما در حال حاضر به دلیل نبود مدیریت متمرکز برای قله دماوند، هر تصمیمی برای حفاظت از بام ایران بی نتیجه باقی می‌ماند.
در این رابطه مسعود فرح‌بخش، کوهنوردی که سال‌هاست قلل مرتفع متعددی را فتح کرده است، می‌گوید: «حضور زیاد گردشگران در کوه دماوند سبب شده که این کوه به ویژه در سال‌های اخیر دچار تخریب‌های زیادی شود. به دلیل تردد زیاد و مشخص نبودن مسیر اصلی فرود و صعود، ازدحام بالای کوهنوردان و تردد قاطرهای باربر در منطقه پاکوب‌های کوهنوردی بسیار گسترش پیدا کرده و خاک دماوند با فرسایش بسیار جدی روبرو است. ازدحام گردشگران در دماوند سبب شده که در انتهای هر هفته و تعطیلات ترافیک انسانی در مسیرهای کوه شکل بگیرد».
کافردره؛ محلی که تصویر زباله‌های دپو شده آن منتشر شده، در جبهه جنوبی کوه دماوند و 70 کیلومتری تهران و یکی از مسیرهای دسترسی به دشت لار قرار دارد
فرح‌بخش ادامه می‌دهد: «وجود انبوه زباله در مسیرهای مختلف دماوند یکی دیگر از معضلات این کوه است. بسیاری از کوهنوردان به دلایل مختلف از خارج کردن زباله خود از محیط کوهستان خودداری می‌کنند، این زباله‌ها هم باعث بروز آلودگی در محیط کوه می‌شود و هم چهره این کوه را زشت کرده است. یکی دیگر از تخریب‌های دماوند وجود جاده‌کشی غیر ضروری در نقاط مختلف این کوه است برای مثال جاده جبهه جنوبی تا گوسفندسرای احسانی یکی از این موارد است، این جاده که می‌توان با کمتر از ۲ ساعت کوهنوردی از ابتدای جاده آسفالت آن را صعود کرد اکنون به یکی از معضلات دماوند تبدیل شده است».
دیدگاه تان را بنویسید