در برخی موارد ناچار به همزیستی با تاسیسات پرریسک هستیم

بعد از انفجار در بندر بیروت بود که مجید فراهانی، عضو شورای شهر تهران توجه اهالی پایتخت را به انبار نفت شمال غرب تهران در منطقه شهران جلب کرد. مخزن نفت بزرگی که به گفته او در صورت انفجار، می‌تواند مثل عروس خاورمیانه که در آتش سوخت، بخش زیادی از تهران را هم تبدیل به تلی از خاکستر کند. مسئله‌ای که به گفته فراهانی راه‌حل این مشکل در کوتاه مدت،‌ تغییر محل عبور و مرور تانکرهایی که روزانه از مابین محلات مسکونی می‌گذرند و در دراز مدت جابه‌جایی همیشگی انبار نفت از بافت مسکونی به منطقه‌ای غیرمسکونی است.

با این حال به نظر می‌رسد به اعتقاد رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور این پیشنهاد دراز مدت چندان عملی نباشد و حتی در برخی موارد ناچار به همزیستی مسالمت‌آمیز با تاسیسات پرریسک در شهرها باشیم.

این در حالی است که ساماندهی تاسیسات پرخطر در شهرها در سیاست‌های کلی نظام در امور پدافند غیرعامل مورد اشاره قرار گرفته است. در ماده ۹ این سیاست‌ها بر «ممانعت از ایجاد تاسیسات پرخطر در مراکز جمعیتی و بیرون بردن این گونه تاسیسات از شهرها و پیش‌بینی تمهیدات ایمنی برای آن دسته از تاسیساتی که وجود آنها الزامی است و ممانعت از ایجاد مراکز جمعیتی در اطراف تاسیسات پرخطر با تعیین حریم لازم» با این وجود با توجه به گستره این کار در سطح ملی و هزینه‌های اقتصادی این موضوع، اجرای کامل این سیاست چندان عملی نشده است.

غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در این خصوص به مشرق‌نیوز می‌گوید: «پدافند غیرعامل دو رویکرد اساسی دارد، نخست حفاظت از مردم و دیگری صیانت از زیرساخت‌های حیاتی کشور برای ارائه خدمات به مردم. وقتی در این گفتمان راجع به پدافند غیرعامل بحث می‌کنیم قطعا موضوع ساماندهی و خروج تاسیسات پرخطر، به عنوان یک اصل و یک موضوع حیاتی مورد نظر قرار می‌گیرد».

سردار جلالی با بیان اینکه حادثه‌ای که در بیروت اتفاق افتاد از منظر پدافند غیرعامل قطعا یک درس عبرت و آموزه برای همه جهان بود، تصریح کرد: «این نشان می‌دهد که همه کشورها نیازمند یک بازنگری در موضوع وجود تاسیسات پرخطر در شهرها هستند. البته بعد از انفجار بیروت برخی دچار افراط و تفریط در بیان مساله شدند. یک عده تلاش کردند اعلام کنند مثلا در پایتخت همه تاسیسات به ویژه تاسیسات نفتی مثل بمب ساعتی است و عده‌ای هم تلاش کردند بگویند اساسا هیچ مشکلی وجود ندارد و «ایمنی، امنیت و دفاع» ایده‌آل است».

سردار جلالی توضیح داد: «نگاه سازمان پدافند غیرعامل کشور به این مساله صفر و صدی نیست بلکه ما اعتقاد داریم که حد به نسبت قابل قبولی از «ایمنی، امنیت و دفاع» در زیرساخت‌های مهمی که در سطح شهرها هستند وجود دارد اما این بدین معنا نیست که همه چیز ایده آل است. ضمن اینکه ما معتقدیم نباید اجازه داد این مسئله به یک مناقشه در کشور تبدیل شود بلکه در یک فضای تخصصی موضوع باید بررسی شود و نتایج اقدامات ایمنی بخش، به اطلاع مردم برسد».

به گفته وی در سال‌های اخیر هرگاه سازمان پدافند غیرعامل کشور برای ساماندهی یا خروج این تاسیسات به سراغ دستگاه‌های متولی آن رفته است، یک چالش بزرگ برای تحقق این مسئله، هزینه بالای انتقال و جابجایی این تاسیسات بوده است که البته نیازمند هماهنگی‌ها در سطح بالا در دولت است. جلالی متذکر می‌شود که سازمان پدافند غیرعامل کشور براین باور است که الزاما نیازی نیست همه تاسیسات دارای ریسک از سطح شهر خارج شوند بلکه می‌توان با یکسری اقدامات فنی متناسب با هر زیرساخت، سطح خطر را به حداقل رساند. البته در خصوص برخی از زیرساخت‌ها هم بر این باوریم که لازم است این زیرساخت از حریم شهری خارج شود. اما نمی‌شود حکم کلی صادر کرد.

وی توضیح می‌دهد: «برای مثال ما در یکی از مناطق مرکزی پایتخت، شاهد وجود تاسیسات تصفیه آب هستیم که در مکانیزم گندزدایی از گاز کلر استفاده می‌کند. در نگاه اولیه وجود مخازن گاز کلر در شهر تهران خطرناک است و شاید نیازمند انتقال این تاسیسات باشیم که مستلزم هزینه‌ است اما می‌توان با استفاده از روش‌های گندزدایی بر پایه کلر اما بدون استفاده مستقیم از مخازن گاز کلر و ... با مکانیسم کم‌خطر و روزآمدتری این مشکل را با شیوه کم هزینه‌تری حل کرد».

جلالی با بیان اینکه سازمان پدافند غیرعامل کشور در تلاش است با همکاری مردم و اغنای مدیران، سطح ایمنی و امنیت و همچنین لایه‌های دفاعی را به سطحی برساند تا خطر به حداقل ممکن برسد، متذکر شد: «ما باید این واقعیت را هم درک کنیم که در مورد کلانشهری مثل تهران که هر روز در حال گسترش است این موضوع که همه تاسیسات از حریم شهر خارج شوند شاید شدنی نباشد. برای مثال ما در حوزه زیرساخت‌های آبی و انرژی ناچارا نیازمند یک همزیستی مسالمت‌آمیز بین تاسیسات و زندگی شهری هستیم، بنابراین باید تعامل امن را به حداکثر برسانیم».