نگاهی به زلزله آذربایجان و آسیب مردم از مقاوم نبودن ساختمان‌ها و کمبود بیمارستان؛
مادر زمین ناآرام، فرزندانش غم‌زده و تب‌آلود
ریحانه جولایی
21 آبان سالگرد زلزله «سرپل ذهاب» است و حالا چند روزی می‌شود مردم آذربایجان هم زلزله را تجربه کرده‌اند.
بامداد جمعه بود که زلزله‌ای با قدرت ۵.۹ ریشتر آذربایجان را لرزاند. این زلزله که بیشتر از ۱۰ ثانیه طول کشید حوالی ترک در استان آذربایجان شرقی و در عمق 2 کیلومتری زمین گزارش و گفته شد آنقدر شدت آن زیاد بوده که مردم زنجان، قزوین و گیلان هم لرزش را حس کرده‌اند.
با استناد به دستگاه‌های لرزه نگاری محل دقیق این زلزله ۱۹ کیلومتری شهر ترک، ۲۲ کیلومتری شهر سراب و ۲۹ کیلومتری ترکمنچای در آذربایجان شرقی بوده است.
از همان ساعات ابتدایی وقوع زلزله (۲:۱۷ بعد از نیمه شب پنجشنبه) کار امدادرسانی به زلزله‌زدگان آغاز شد اما پس لرزه‌هایی که پس از زلزله اصلی رخ می‌داد، هر چند وقت یک‌بار دوباره ترس را به جان مردم می‌انداخت و همین دلیلی شد تا شرایط در مناطقی که حتی خسارتی هم ندیده بود و صرفا لرزش احساس شده بود تنش و هرج و مرج ایجاد کند.
با وجود سرمای هوا در استان‌های شمال غرب بسیاری از مردم از خانه‌های خود بیرون آمدند و ترجیح دادند شب را در فضای باز صبح کنند. پمپ‌های بنزین در تبریز شلوغ شد و بهروز مهدوی فرماندار تبریز از مردم خواست تا آرامش خود را حفظ کنند؛ این اتفاق کم و بیش در سایر شهرهایی که لرزش‌های زلزله را احساس کرده بودند هم پیش آمده بود.
بیشتر خسارات زلزله مالی بود
در همان ساعات اولیه زلزله و آواربرداری اعلام شد بیشترین خسارات در روستاهای ورنکش، بال استیل، ورزقان، گاوینه رود و گین علی رخ داده است.
چند ساعت بعد از وقوع حادثه، مدیر کل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی اعلام کرد بر اثر وقوع زلزله، ۳۰ واحد مسکونی در روستای ورنکش و ۲۵ واحد مسکونی در روستای تیرشاب تخریب شده‌اند. او همچنین شمار فوتی در روستای ورنکش را ۵ نفر اعلام کرد که در ساعات بعد هم این تعداد افزایشی نداشت، اما در آخرین گزارش‌ها تعداد مصدومان به ۵۸۴ نفر رسید.
در سراب هم زلزله خساراتی وارد کرد، اما این خسارت‌ها منجر به فوت کسی نشد و تنها ۷۱ نفر در شهرستان سراب مصدوم شدند و یا در اثر ترس و اضطراب به بیمارستان مراجعه کردند. بعد از زمین لرزه بامداد جمعه تعدادی از احشام هم زیر آوار ماندند، البته در گزارش‌های تکمیلی تعداد احشام تلف شده ۱۱۵۰ راس اعلام شد.
از سوی دیگر در اردبیل هم تعدادی از هموطنان به دلیل ترس از زلزله و قرار گرفتن در فضای بسته دچار مصدومیت شدند که به صورت سرپایی در بیمارستان مداوا شدند.
ساعاتی بعد از وقوع زلزله علی اصغر پیوندی، رئیس جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران گفت: ۶۰ درصد زلزله‌زدگان اسکان یافته‌اند. او همچنین اشاره کرد: زلزله‌زدگان باید مدتی را در چادرهایی که در آن اسکان یافته‌اند، سپری کنند.
اسکان موقت و اضطراری انجام شده
حالا بعد از گذشت چند روز از زلزله مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی آخرین اطلاعات از وضعیت زلزله‌زدگان را بیان کرد. به گزارش مهر، محمدباقر هنربر با اشاره به اینکه در اثر زلزله بامداد جمعه، هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی در روستاهای میانه بین ۱۰ تا ۱۰۰ درصد خسارت دیده است، گفت: تاکنون ۸۰۰ خانوار زلزله‌زده اسکان اضطراری یافته‌اند و توزیع چادر برای اسکان موقت ادامه دارد.
او اضافه کرد: ۳۰ واحد مسکونی در روستای ورنکش و ۳۷۰ واحد در دیگر بخش‌های شهرستان میانه مثل کاغذکنان، مرکزی، ترکمانچای و کندوان ۱۰۰درصد تخریب شده‌اند که تلفات جانی در آنها گزارش نشده است. هزار واحد مسکونی روستایی بخش ترکمانچای بین ۱۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شده و ۶۳۰ واحد بین ۱۰ تا ۱۰۰ درصد در بخش کندوان تخریب شده است، در شهرستان سراب نیز ۶۰۰ واحد مسکونی در ۲۵ روستای این شهرستان آسیب‌دیده است.
هنربر بیان کرد: هزار و ۲۰۰ واحد مسکونی در میانه برای اسکان اضطراری پیش‌بینی شده بود که برای اسکان آماده شده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی همچنین تاکید کرد: تمام کارگروه‌های امدادی عملیاتی، نظامی و انتظامی و خدماتی آب، برق و گاز در محل مستقر هستند تا اقدامات ایمنی را انجام دهند و بنیاد مسکن تجهیزات ماشین‌آلات و هلال احمر چادرها را برای استقرار اضطراری مستقر کرده‌اند.
هنربر در ادامه با اشاره به آمار فوتی‌ها و مصدومان این حادثه اظهار کرد: این زلزله ۵ نفر فوتی داشته و ۱۵ نفر مصدوم در بیمارستان شهرستان میانه و ۱۵ نفر در شهرستان سراب بستری هستند.
غیرمقاوم بودن دلیل اصلی تخریب
اما علت اصلی تخریب کامل حدود یک سوم از خانه‌ها در ورنکش «غیرمقاوم بودن» اعلام شده است. در روستاهایی که زلزله بیشترین خسارت را بار آورده در خانه‌های گلی اهالی مقاوم‌سازی انجام نگرفته است و این مشکلی است که بسیاری از مناطق ایران با آن مواجه هستند. خانه‌هایی با مقاومت پایین در کشوری که زلزله هر لحظه گوشه گوشه‌اش را تهدید می‌کند.
چند روز قبل یکی از اهالی روستای ورکنش میانه، به ایسنا گفته بود که منزلش را با هزینه کم مقاوم سازی کرده و این مقاوم سازی باعث شده تا از زمین‌لرزه جان سالم به در ببرد. اما نصف روستا خانه‌هایی با دیوارهای گلی و سقف‌های چوبی دارد که همگی تخریب شده‌اند.
همچنین اهالی روستاهای زلزله‌زده گفته بودند که مردم روستا نتوانستند خانه‌های گلی و چوبی خود را مقاوم‌سازی کنند چراکه هزینه آن را نمی‌توانستند تامین کنند و برای گرفتن وام برای مقاوم سازی منازل روستایی باید چند ضامن داشته باشند.
این زلزله نیست که تلفاتی به انسان‌ها وارد می‌کند بلکه این ساختمان‌ها است که در اثر زلزله صدمه می‌بینند و فرو می‌ریزند و باعث کشته و زخمی شدن افراد می‌شوند
با مشکل کمبود بیمارستان مواجه هستیم
یکی از مشکلاتی که در زلزله سرپل ذهاب هم وجود داشت نبود بیمارستان نزدیک و سالم بود. اگر به خاطر داشته باشید در زلزله سرپل ذهاب ساختمان اورژانس بیمارستان ترک خورده بود و به واسطه همین ناامین بودن مشکلات زیادی برای بیماران و مصدومان پیش آمد. حالا این مشکل دوباره تکرار شده و در زلزله اخیر هم دیده شده است با این تفاوت که محلی‌ها می‌گویند بیمارستانی وجود نداشته است.
یکی از اهالی زلزله‌زده به ایسنا گفته که بسیاری از بیماران به دلیل نبود بیمارستان درمان نشده یا دیر درمان شده‌اند. این روستایی که زن و دختر برادرش را در زلزله از دست داده گله کرده است که مسئولین رسیدگی نکرده‌اند و دختر ۱۲ ساله برادرش به خاطر نبود بیمارستان در راه رساند او به بیمارستان جان خود را از دست داده است. او گفته که اگر بیمارستان بود احتمالا کسی نمی‌مرد.
زلزله قابل پیش‌بینی نیست
بعد از هر بار که زلزله‌ای در ایران رخ می‌دهد مسئولین اشاره‌ای هم به زلزله تهران می‌کنند. زلزله‌ای که به گفته کارشناسان می‌تواند در ابعاد وسیع و بسیار ویرانگر باشد و کشته‌های زیادی با خود به همراه داشته باشد با این حال انگار کسی به فکر مقاوم‌سازی ساختمان‌ها نیست و همین نداشتن مقامت کافی ساختمان‌ها باعث بالا رفتن تعداد کشته‌شدگان خواهد شد.
در آخر اما بد نیست نگاهی داشته باشیم به این موضوع که آیا برحسب گفته‌های صاحبنظران اینکه زلزله‌‌های بزرگتری در ایران رخ خواهد داد درست است؟ آیا می‌شود زلزله را پیش‌بینی کرد؟
یکی از اهالی روستای ورکنش میانه، گفته بود که منزلش را با هزینه کم مقاوم‌سازی کرده و این مقاوم‌سازی باعث شده تا از زمین‌لرزه جان سالم به در ببرد. اما نصف روستا خانه‌هایی با دیوارهای گلی و سقف‌های چوبی دارد که همگی تخریب شده‌اند
دانشمندان معتقدند زلزله قابل پیش‌بینی نیست. دانشمندان سعی کرده‌اند زلزله‌هایی را پیش‌بینی کنند، اما هیچ‌گاه موفق به این کار نشدند. به صورت علمی، زمانی که زلزله اتفاق می‌افتد انرژی جمع‌شده در نزدیک پوسته زمین نزدیک گسل‌ها آزاد می‌شود و به سطح زمین می‌آید در آن زمان است که ما آن را حس می‌کنیم.
دانشمندان در بیشتر موارد می‌دانند که این گسل‌ها و شکستگی‌هایی که در پوسته زمین قرار دارند، در کجا هستند و حتی چگونگی حرکت آنها را می‌دانند. بر اساس این دانش می‌شود تا حد کمی پیش‌بینی کرد که در یک منطقه امکان زلزله وجود دارد یا نه ، اما زمان و مکان و شدت زلزله را نمی‌توان پیش‌بینی کرد.این زلزله نیست که تلفاتی به انسان‌ها وارد می‌کند بلکه این ساختمان‌ها است که در اثر زلزله صدمه می‌بینند و فرو می‌ریزند و باعث کشته و زخمی شدن افراد می‌شوند.
برای کاهش تلفات ناشی از زلزله در مناطق زلزله‌خیز لازم است ساختمان‌ها با معیارهای مقاوم در برابر زلزله ساخته شوند.
ایران از گذشته سرزمینی زلزله‌خیز بوده است. زلزله در زمان‌های بسیار قدیم در ایران اتفاق افتاده است، در حاضر هم اتفاق می‌افتد و در آینده هم اتفاق خواهد افتاد اما چیزی که ما را در برابر این واقعه طبیعی ایمن و مصون نگاه می‌دارد آمادگی ما در برابرش است.
داشتن دانشی که در چنین مواقعی باید چه کنیم و از همه مهم‌تر اینکه ساختمان‌هایی داشته باشیم که مقاومت بالا داشته باشند و آن هم وظیفه اصلی دولت و نهادهای شهری است تا در کنار مردم باشند و با تسهیل شرایط به مقاوم سازی بناها کمک کنند تا در زمان بحران کمترین خسارت و تلفات جانی را شاهد باشیم.
دیدگاه تان را بنویسید