صنعت هوایی بال پرواز ندارد

آذر فخری، روزنامه‌نگار

از صبح به چند آژانس مسافرتی و تورهای داخلی و خارجی زنگ زده‌ام. طبق روال شهریورماه هر سال، دور دوم سفرهای تابستانی، شدت می‌گیرد و می‌دانم که الان برای خرید بلیت در همین ماه، خیلی دیر است. اما، واقعیت ساده، بله خیلی ساده‌ای که اتفاق افتاده، این است که قیمت بلیت پروازهای داخلی و خارجی، به شدت جا به جا شده، حدس می‌زنم که می‌توان جای خالی پیدا کرد.  البته با تماس‌هایی که می‌گیرم، حدسم بدل به یقین می‌شود؛ با این تفاوت که اگر پروازها و تورهای مختلف، برای خارج از کشور، جای خالی دارند، اما به شما اطمینان قطعی در مورد سفرتان نمی‌دهند، هر لحظه ممکن است پرواز کنسل شود؛ چون تعداد مسافران به حد نصاب نمی‌رسد و پرواز با تعداد مسافر اندک نه برای ایرلاین و نه برای تورها، صرف نمی‌کند.

تنها آن دسته از پروازها قطعی هستند که بلیت‌شان پیش از مرداد ماه، پیش خرید شده، یعنی پیش از رونمایی از بسته جدید ارزی! در واقع شما با هر پروازی که بلیتش را پیش از 16 مرداد ماه، تهیه کرده باشید، می‌توانید به مقصد برسید. اما در مورد پروازهای پس از این تاریخ، هیچ قطعیتی وجود ندارد.

ماجرای افزایش قیمت بلیت هواپیماها از روز رونمایی از بسته جدید ارزی شروع شد. پانزدهم مرداد 1397 از بسته جدید ارزی رونمایی شد و این بسته از شانزدهم مرداد 1397 به اجرا درآمد و با به اجرا درآمدن بسته جدید ارزی، شرکت‌های هواپیمایی از دریافت ارز دولتی محروم شدند و بلیت‌ها که تا قبل از اجرای بسته، با ارز 4200 تومانی قیمت‌گذاری می‌شدند، بعد از اجرای بسته با نرخ 8800 تومانی قیمت‌گذاری شدند و همین عامل باعث شد تا نرخ بلیت هواپیماها تا بیش از دو برابر افزایش یابد.

حذف پرواز از سبد مسافرتی مردم!

بسیاری از مردم، البته آن‌هایی که اهل سفر بودند و ترجیح می‌دادند با هواپیما، به مسافرت بروند، الان معتقدند که هیچ سفری، مگر تجاری یا درمانی، توجیه اقتصادی ندارد. افزایش 102 درصدی نرخ بلیت و محاسبه آن بر اساس ارز 8800 تومانی، در پروازهای داخلی و خارجی، شوک وحشتناکی بود که به همه شوک‌های دیگر اضافه شد. اکنون، وضعیت پروازهای داخلی کشور با افزایش غیرشفاف و ناگهانی قیمت بلیت دچار چالش شده است. هر چند هنوز برنامه‌های پروازی ایرلاین‌ها تغییر نکرده، اما پروازها اغلب، مسافران اندکی دارند و  برخی پروازها نیز به دلیل نبود مسافر انجام نمی‌شود.

حقیقت دردناک در مورد صنعت هواپیمایی، وابستگی آن به واردات است. طبعا با اعمال تحریم و افزایش نرخ ارز، تامین قطعات این صنعت، دچار مشکلات و هزینه‌های فراوانی خواهد شد.  هر چند با گران شدن بلیت هواپیما، صدای مردم درآمد و برخی از نمایندگان نیز به این مسئله ورود کردند و در نهایت با دخالت مستقیم رئیس‌جمهور، قرار شد، تعادلی در نرخ پروازها به‌وجود آید، اما هنوز از تغییرات اساسی، خبری نیست، اما برخی شرکت‌ها و سایت‌ها فهرست نرخ بلیت‌ها را اعلام کرده‌اند، اما عملا، هیچ بلیتی با نرخ‌های اعلام شده فروش نمی‌رود. با توجه به ورود قوه مقننه و مجریه به ماجرای افزایش نرخ بلیت هواپیما، قرار است، نرخ بلیت فقط در پروازهای داخلی 50 درصد کاهش یابد، کاهشی که هنوز اتفاق نیفتاده است. هم اکنون بیشتر کسانی که بلیت هواپیماها خریداری می کنند یا جزو کسانی هستند که به سفرهای اقتصادی و تجاری می روند و یا مجبورند در کوتاه ترین زمان ممکن، خود را به مقصد مورد نظر برسانند. با افزایش نرخ بلیت هواپیماها به شدت از تعداد مسافران توریستی کاسته شده است که این می تواند به مرور زمان بر عملکرد آژانس های گردشگری نیز تأثیر بگذارد. از طرفی با کاهش تعداد مسافران به دلیل افزایش قیمت بلیت هواپیماها، سطح درآمد شرکت‌های هواپیمایی کاهش خواهد یافت و به مرور آن‌ها نخواهند توانست هزینه‌های خود را پوشش دهند. شرکت‌های هواپیمایی خارجی که با هدف کسب سود وارد بازار ایران شده‌اند، با تداوم این روند و کاهش تقاضا تصمیم گرفتند ایران را ترک کنند که چنین اتفاقی با گران شدن سرسام آور بلیت هواپیما و اعمال تحریم در مورد  سه ایرلاین خارجی، گویای وضعیت نابسامان و نگران کننده صنعت هواپیمایی کشور است.

قوه مقننه نظر می‌دهد!

عضو کمیسیون عمران مجلس، با اشاره به اثرگذاری افزایش افسارگسیخته نرخ بلیط‌های هواپیمایی بر سفرهای داخلی، می گوید: اگرچه درپی حذف ارز دولتی برای سفرهای خارجی، انتظار ارزان و آسان شدن شرایط سفرهای داخلی می‌رود اما در پی گرانی‌ دلار، افزایش قیمت در هر حوزه‌ای به طور زنجیره‌وار به دیگر حوزها نیز سرایت می‌کند؛ سازمان هواپیمایی، وزارت راه و شهرسازی، سازمان تعزیرات حکومتی، بانک مرکزی، سازمان میرات فرهنگی و گردشگری و... در این راستا مسئول و تاثیرگذار هستند. مجید کیان‌پوربا اذعان بر مشکلات خاص صنعت هواپیمایی ادامه می‌دهد: هر ساعت پرواز هزینه‌ای براساس ارزش پول بین‌المللی به همراه دارد به همین دلیل با وجود تحریم‌ها برای روی پا نگه داشتن صنعت هوایی باید به آن کمک کنیم تا در  ادامه مانع از  آوارشدن هزینه‌ها بر سر مردم در  پی گرانی  بلیط سفرها شویم، چراکه یک قطعه هواپیمایی که تا دیروز با دلار 4200 تومانی تامین می‌شد اکنون با ارز بازار ثانویه هم به سختی تامین می‌شود و متولیان مربوطه باید هزینه هنگفتی را پرداخت کنند.  طبق گفته کیان‌پور، کشور با پدیده کاهش ارزش پولی رو به رو است و کاهش بار این رویداد از دوش مردم نیازمند همراهی تمام دستگاه‌ها است، اما نمی‎توان از صنعت هوایی خواست قطعه خود را به نرخ بازار ثانویه تهیه کرده و از طرفی هزینه‌های حمل و نقل را افزایش ندهد! این هزینه هنگفت، آن‎چنان که این نماینده مجلس می‌گوید، یعنی برداشتن مستقیم هزینه‌های صنعت هواپیمایی، و حوزه‎های مربوط به آن، از جیب مردم، بی آن‎که هیچ تدبیری در مورد تورم و افزایش حقوق و دریافتی کارگران و کارمندان صورت گرفته باشد.  کارشناسان، اخیرا در ارتباط با میزان تورم و وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم، اعلام کرده‌اند که حداقل دریافتی کارمندان و کارگران، باید 5 میلیون و سیصدهزار تومان باشد، تا خانواده‌ها بتوانند به زندگی عادی خود، ادامه بدهند. اما البته اگر ورود رئیس جمهور در ماجرای کاهش نرخ بلیت هواپیما، جواب بدهد، حتما مسئله افزایش حقوق هم در دستور کار قرار خواهد گرفت!

قوه مجریه دستور می‌دهد!

پس از افزایش قیمت بلیت هواپیماها و اعتراضات گسترده مسافران و سایر صنایع وابسته به صنعت هوایی کشور، از جمله صنعت گردشگری به وضعیت موجود، رئیس جمهور روحانی خود به این موضوع وارد شد و به محمد شریعتمداری دستورهایی داد مبنی بر به سامان رساندن قیمت بلیت هواپیماها. علی اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی هم در مصاحبه‎ای در سی‎ام مرداد 1397 ضمن اشاره به نگرانی فعالان حوزه آژانس‎‌های مسافرتی در زمینه بالا رفتن قیمت بلیت هواپیماها، در همین رابطه گفت: رئیس‌ جمهور همین امروز برای حل مشکل افزایش قیمت بلیت‎‌های هواپیما به وزیر صنعت دستور دادند. اما آیا با دستور می‎توان قیمت بلیت هواپیماها را کاهش داد؟

حفظ صنعت و مسافر

آن‌چه اکنون اهمیت دارد، این است که حفظ صنعت هواپیمایی کشور قطعاً وابسته به حفظ مسافران و شرکت‌های هواپیمایی نیز هست.

در ارتباط با واقعیت‌های موجود و بدون در نظر گرفتن آراء و نظرهای نمایندگان مجلس و نیز با وجود دستور رئیس‌جمهور، آن‌چه قابل پیش‌بینی است، این است که ازاین پس سفرهای خارج از کشور برای مردم به یک معضل تبدیل می‌شود. طبعا سفرهای تفریحی و سیاحتی از اولویت خارج می‌شوند؛ وتوان اقتصادی افرادی که برای درمان، تحصیل یا دیدار فرزند خود به خارج از کشور سفر می‌کردند، امکان چنین سفرهایی را از آنان خواهد گرفت یا برای‌شان بسیار مشکل خواهد شد.

با محاسبات کارشناسان این صنعت، و با برآورد تورهای مسافرتی، احتمال کاهش 80 تا 90 درصدی سفرهای خارجی وجود دارد؛ زیرا هم ارز مسافرتی قطع شده و هم نرخ بلیت هواپیما 102 درصد افزایش یافته است. با توجه به اشتیاق مردم کشورمان برای زیارت عتبات عالیات، نرخ رسمی بلیت پروازهای رفت و برگشت از مشهد به نجف یا بغداد طبق آخرین اطلاعات، تا حدود سه میلیون تومان افزایش یافته که این امر یکی از معضلات زائران عتبات است و قطعا تاثیر زیادی بر میزان این سفرها خواهد داشت و از این پس سفر به خارج از کشور اعم از زیارتی و سیاحتی محدود خواهد شد.