خبرهای متناقض از دوراهی شمخانی- عراقچی در دولت و سطوح عالی حکایت دارد
پرونده هسته‌ای در ید منتفع تحریم‌ها؟!
نازنین مستور
آیا به‌‌رغم تکذیب وزارت خارجه و با اینکه هیچ اعلام رسمی صورت نگرفته، علی شمخانی آنچنانکه خودش نیز قبلا مدعی شده بود، مسئول پرونده هسته‌ای ایران است و محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی نیز با اطلاع از این موضوع او را به نمایشگاه دستاوردهای هسته‌ای دعوت کرده بود یا اینکه مسئولیت پرونده هسته‌ای ایران آنچنانکه اطلاعیه وزارت خارجه تاکید کرده با وزیر خارجه است؟
علی شمخانی روز دوشنبه با حضور در نمایشگاه جدیدترین دستاوردهای صنعت هسته‌ای، ضمن بازدید از این نمایشگاه گفت که «ایران هیچ‌گاه به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نخواهد بود. با این حال از حقوق قانونی خود در ابعاد سیاسی و فنی با تمام توان دفاع می‌کند.»
حاشیه اصلی اما زمانی آغاز شد که پایگاه اطلاع‌رسانی دولت در متن خبر حضور شمخانی در نمایشگاه دستاوردهای هسته‌ای از او با عنوان «مسئول پرونده هسته‌ای» یاد کرد. در سایت سازمان انرژی اتمی نیز شمخانی «مشاور سیاسی مقام معظم رهبری و مسئول پرونده هسته‌ای ایران» معرفی شده است.
این اولین بار بود که منابع رسمی از علی شمخانی به عنوان مسئول پرونده هسته‌ای یاد می‌کردند. این عنوان بلافاصله واکنش‌برانگیز شد و در پی آن وزارت امور خارجه دیروز اطلاعیه‌ای صادر و بر عدم تغییر در مدیریت پرونده هسته‌ای تاکید کرد.
با توجه به اینکه شمخانی پیشتر تاکید کرده بود که مسئول پرونده هسته‌ای است، بسیاری مطرح کردند که نهاد اطلاع‌رسانی دولت و سایت سازمان انرژی اتمی در سِمت علی شمخانی دچار اشتباه نشده‌اند؛ بلکه تعمدی در کار بوده که ممکن است نشانه اختلاف بر سر مسئولیت این پرونده باشد
وزارت خارجه در اطلاعیه خود همچنین به صراحت اعلام کرد که «مسئولیت انجام گفت‌وگوها و مذاکرات در موضوع هسته‌ای همچون گذشته بر عهده وزارت امور خارجه است و این امر تحت مدیریت وزیر محترم توسط معاونت‌های سیاسی و حقوقی بین‌المللی انجام می‌شود. بدیهی است تعیین راهبرد مذاکراتی و انجام هماهنگی بین دستگاه‌های ذیربط همچنان توسط شورای عالی امنیت ملی صورت می‌گیرد.»
این آشفتگی در نحوه اطلاع‌رسانی دولت که سایت آن و سازمان انرژی اتمی علی شمخانی را مسئول پرونده هسته‌ای خوانده و وزارت خارجه‌اش عباس عراقچی را عهده‌دار این مسئولیت دانسته، محل ابهام و سوال شد و در عین حال نگرانی‌ها و واکنش‌های منفی نسبت به مسئولیت علی شمخانی در پرونده هسته‌ای را افزایش داد.
ادعایی که تکذیب نشد
آنچه در تشدید این نگرانی‌ها موثر بود، مرور ادعاهای چند ماه پیش علی شمخانی بود که حالا از منبعی رسمی تکرار می‌شود. او آذر امسال در مراسمی به مناسبت روز دانشجو، صریحا گفت که «من مسئول پرونده هسته‌ای هستم.»
او در عین حال اضافه کرده که هیچ نسبت کاری و رابطه فکری با سعید جلیلی ندارد. شمخانی در گفت‌وگو با دانشجویان خود را «پایه‌گذار روابط ایران و عربستان در دوران جدید» خوانده و توضیحاتی نیز درباره رفع تحریم‌ها، مذاکره با آمریکا، توقف غنی‌سازی و موضوعات مرتبط با اینها داده بود.
پیش از آن در خرداد ماه امسال نیز خبری در فضای مجازی منتشر شد مبنی بر اینکه علی شمخانی از سه ماه پیش، یعنی اسفند 1402 مسئولیت پرونده هسته‌ای را به عهده گرفته اما اجرای کار برعهده وزارت خارجه است.
این خبر از سوی مقامات ذیربط نه تایید شد و نه تکذیب. وقتی خبرنگاران در نشست خبری از ناصر کنعانی، سخنگوی وقت وزارت خارجه صحت و سقم آن را جویا شدند، کنعانی پاسخ روشنی نداد و با موضعی بینابینی حاضر به تکذیب آن نشد که به نوعی به معنای تایید و تصدیق خبر مذکور بود.
نقش و مسئولیتی که علی شمخانی در جریان مذاکره ازسرگیری روابط ایران و عربستان داشت هم این گمان را تقویت می‌کرد که او به عنوان مسئول پرونده هسته‌ای نیز منصوب شده است. البته او کمتر از سه ماه پس از توافق با عربستان، اول خرداد 1402 از سمت دبیر شورای امنیت ملی برکنار و علی‌اکبر احمدیان با حکم ابراهیم رئیسی جایگزین او شد.
آنچه انتساب عنوان «مسئول پرونده هسته‌ای» به علی شمخانی را نگران‌کننده کرده، مواضع و حواشی اوست. شرکت کشتیرانی فرزندان او و شبکه پیچیده و گسترده‌ای که برای دور زدن تحریم‌ها ساخته‌اند، باعث شده از آنها به‌عنوان یکی از ذینفعان تحریم ایران یاد شود و خودش نیز به گواه سیاسیون از مخالفان احیای برجام است
با این تفاسیر روز گذشته در پی حواشی ایجاد شده، بسیاری مطرح کردند که نهاد اطلاع‌رسانی دولت و سایت سازمان انرژی اتمی در سِمت علی شمخانی دچار اشتباه نشده‌اند، بلکه چه‌بسا تعمدا مسئولیت او در پرونده هسته‌ای را قید کرده‌اند.
به ویژه آنکه پس از اطلاعیه وزارت خارجه نیز اصلاحی در عنوان علی شمخانی در خبر بازدید او از نمایشگاه دستاوردهای هسته‌ای صورت نگرفت.
برخی دیگر معتقدند که این موضوع نشان‌دهنده اختلاف بر سر مسئولیت پرونده هسته‌ای است. خبرگزاری فارس در همین خصوص نوشت که «اظهارنظرهای متناقض رسانه‌های رسمی دولت این سوال را در ذهن مخاطب ایجاد کرده که بلاخره مسئول پرونده هسته‌ای ایران کیست؟»
تعارض انتفاع از تحریم و تلاش
برای لغو تحریم!
ابهام درباره اینکه شمخانی مسئول پرونده هسته‌ای ایران است یا عراقچی، در حالی است که برخی گزارش‌های غیررسمی دیگر خبر می‌دهند که بناست محمدجواد ظریف مذاکرات ذیل این پرونده را پیش ببرد.
آنچه این ابهامات را حساسیت‌زا کرده، مواضع و کارنامه علی شمخانی است. او مجموعه مفصلی از حواشی را دارد که عمدتا نیز مرتبط با مسئله تحریم‌هاست. پسران شمخانی را «سلطان معاملات نفتی» می‌خوانند. شرکت کشتیرانی فرزندان او و شبکه پیچیده و گسترده‌ای که برای دور زدن تحریم‌ها ساخته‌اند، باعث شده از آنها به عنوان یکی از ذینفعان تحریم ایران یاد شود.
گذشته از کثرت گزارش‌هایی با شائبه فساد مالی خاندان شمخانی، او در حالی مسئول پرونده هسته‌ای خوانده شده که به گواه بسیاری از سیاسیون از مخالفان مذاکره و احیای برجام بوده است.
خرداد امسال که موضوع مسئولیت شمخانی در پرونده هسته‌ای مطرح شد، محمود واعظی، رئیس دفتر حسن روحانی در زمان ریاست جمهوری‌اش، در مصاحبه‌ای گفت که «اواخر دولت دوازدهم، خط دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در دوره شمخانی، عدم احیای برجام بود.»
محمد مهاجری، فعال سیاسی نیز وقتی شمخانی گفت که هنوز مسئول پرونده هسته‌ای است، در توئیتی کنایه‌آمیز نوشت: «مدت‌هاست به این می‌اندیشم که چرا در سه سال اخیر پرونده هسته‌ای به هیچ نتیجه‌ای نرسیده. امروز آقای علی شمخانی با بیان یک جمله از آن رمزگشایی کرد.»
حال پس از طرح دوباره مسئولیت او در پرونده هسته‌ای طی دو روز اخیر، این سوال ایجاد شده که او به عنوان مسئولی که مخالف مذاکره است، چگونه قرار است این پرونده را حل کند؛ کمااینکه تاکنون نیز با حضور علی شمخانی حل نشده باقی مانده است.
دیدگاه تان را بنویسید