افزایش جمعیت غیرفعال ایران در دوران کرونا

بررسی بازار کار پاییز ۹۹ در گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس بیانگر این است که هر چند نرخ بیکاری کاهش ۱.۲درصدی نسبت به پاییز ۹۸ داشته است، اما از آنجایی که کاهش این نرخ با افزایش جمعیت غیرفعال همراه بوده، نمی‌تواند نشانگر بهبود وضعیت بازار کار باشد.

به گزارش «توسعه ایرانی»، مطابق آمار ارائه شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس در پاییز 99، یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر بازار کار در سال 1400 رویکرد بودجه نسبت به اشتغالزایی است.

در این گزارش آمده است: بازار کار در سال 1399 بیش از هر چیز متأثر از شیوع ویروس کرونا در کشور بوده است. نتایج طرح آمارگیری نیروی کار پاییز 1399 نشان می‌دهد که در پاییز سال جاری نسبت به فصل مشابه سال قبل تحت تأثیر شیوع ویروس کرونا جمعیت شاغل کشور حدود یک میلیون نفر کاهش یافته که بخش عمده این کاهش اشتغال (72درصد) در بخش خدمات رخ داده است. این در حالی است که در فصول بهار و تابستان 1399 به ترتیب 1499 و 1209 هزار نفر از تعداد شاغلین کاسته شده است. این ارقام نشان می‌دهد با گذر از شوک اولیه شیوع ویروس کرونا از میزان کاهش اشتغال نیز کاسته شده است.

در فصول بهار و تابستان 1399 به ترتیب 1499 و 1209 هزار نفر از تعداد شاغلین کاسته شده است. این ارقام نشان می‌دهد با گذر از شوک اولیه شیوع ویروس کرونا از میزان کاهش اشتغال نیز کاسته شده است

همچنین نرخ بیکاری نسبت به پاییز 1398 کاهش 1.2درصدی داشته است اما از آنجایی که کاهش این نرخ با افزایش جمعیت غیرفعال همراه بوده، نمی‌تواند بهبود وضعیت بازار کار را نشان دهد زیرا افزایش جمعیت غیرفعال، پیامدهای مهمی در سیاست‌گذاری دارد و فعال کردن افراد غیرفعال حتی از استخدام مجدد بیکاران دشوارتر است.

بررسی آمارهای جریان نیروی کار در کشور نشان می‌دهد که 10.1درصد از جمعیت فعال در دوره مورد بررسی از بازار کار خارج و غیرفعال شده‌اند که اگر این افراد در بازار کار باقی می‌ماندند و به جمعیت بیکار اضافه می‌شدند، نرخ بیکاری به 18.4درصد می‌رسید.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر بازار کار در سال 1400 رویکرد بودجه نسبت به اشتغالزایی است. لایحه بودجه سال 1400 در انتهای پاییز 1399 به مجلس ارائه شد و از آنجایی که بودجه مهم‌ترین سند مالی حاکمیت است، می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر بازار کار داشته باشد. با این حال کسری بودجه قابل‌توجه و آثار بی‌ثبات‌کننده آن بر اقتصاد کشور در کنار پراکندگی و عدم انسجام احکام اشتغالزایی در لایحه و مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه 1400 امیدواری به حل مشکلات اشتغال از کانال بودجه را کاهش می‌دهد.

یکی از نمودارهای این گزارش بیانگر این است که در پاییز 93 به بعد و به مدت 21فصل جمعیت فعال به طور متوسط در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل از آن حدود 770 هزار نفر اضافه شده است اما از فصل بهار 95 روند کاهشی جمعیت فعال آغاز شده است به این معنی است که به تدریج میزان افزایش جمعیت فعال کمتر و کمتر می‌شود تا اینکه در زمستان 98 با شوک کرونایی، این افزایش متوقف می‌شود.

باید سیاست‌گذاران به این نکته توجه کنند که اگر افراد در بازار کار باقی می‌ماندند و جمعیت بیکار اضافه می‌شد، نرخ بیکاری پاییز 99 به جای 9.4درصد به 18.4درصد می‌رسید و نسبت به پاییز 98 حدود 7.8درصد افزایش داشت

در زمستان 98 نسبت به فصل مشابه سال قبل جمعیت فعال 430هزار نفر کاهش و در بهار و تابستان 99 نسبت به فصل مشابه سال قبل جمعیت فعال به ترتیب 1990 هزار نفر و 1626 کاهش داشته است. همچنین در پاییز 99 جمعیت فعال یک هزار و 490هزار نفر کاهش داشته که حدود 32درصد این کاهش 477هزار نفر سهم جمعیت فعال مردان و مابقی آن یعنی 68درصد سهم جمعیت فعال زنان است.

در بخش جمع‌بندی گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است: وضعیت بازار کار در پاییز 99 نشان می‌دهد که تحولات این بازار در این فصل نیز مشابه فصول بهار و تابستان همچنان متاثر از شیوع بیماری کرونا از زمستان 98 بوده است و متاسفانه ساختار شکننده و آسیب‌پذیر بازار کار ایران عمق تاثیر این بیماری را شدت بخشیده است.

شدت وخامت در شاخص‌های بازار کار به خوبی قابل رصد و بررسی است. نتایج طرح آمارگیری نیروی کار پاییز 99 نشان می‌دهد که در پاییز 99 نسبت به فصل مشابه سال قبل جمعیت غیرفعال کشور 2181هزار نفر افزایش و جمعیت شاغل 1030هزار نفر، جمعیت بیکار 475هزار نفر و جمعیت فعال کشور 1500هزار نفر با کاهش مواجه بوده است.

هرچند این کاهش در مقایسه با فصل تابستان سال 99 نسبت به فصل مشابه سال قبل شدت کمتری داشته است, با نگاهی به چگونگی کاهش جمعیت شاغل به تفکیک بخش‌ها مشاهده می‌شود که جمعیت شاغل در بخش خدمات به میزان 741هزار نفر و جمعیت شاغل بخش‌های کشاورزی و صنعت به ترتیب به میزان 286هزار و 8 هزار نفر کاهش داشته‌اند و حدود 34.6درصد از کاهش جمعیت شاغل مربوط به افراد کارکن مستقل بوده است. بنابراین هر چند نرخ بیکاری کاهش 1.2درصدی نسبت به پاییز 98 داشته است اما از آنجایی که کاهش این نرخ با افزایش جمعیت غیرفعال همراه بوده نمی‌تواند بهبود وضعیت بازار کار را نشان دهد زیرا افزایش جمعیت غیرفعال پیامدهای مهمی در سیاست‌گذاری دارد و فعال کردن افراد غیرفعال حتی از استخدام مجدد بیکاران دشوارتر است. همچنین بررسی آمار نشان می‌دهد که 10.1درصد از جمعیت فعال در دوره مورد بررسی از بازار کار خارج شده و غیرفعال شده‌اند اما باید سیاست‌گذاران به این نکته توجه کنند که اگر این افراد در بازار باقی می‌ماندند و جمعیت بیکار اضافه می‌شد، نرخ بیکاری به جای 9.4درصد به 18.4درصد می‌رسید و نسبت به پاییز 98 حدود 7.8درصد افزایش داشت.

از سوی دیگر مهمترین رویداد طرح تقنینی کشور یعنی ارائه بودجه که مهمترین سند مالی حاکمیت و در واقع سند حکمرانی کشور است، مقارن با انتهای فصل پاییز هر سال است اما نمی‌توان برای رفع چالش‌های بازار کار صرفاً به تصمیمات بودجه امید بست. در بودجه سال 1400 کسری بودجه قابل توجه و آثار بی‌ثبات‌کننده آن بر اقتصاد کشور در کنار پراکندگی‌ها و عدم انسجام احکام اشتغالزایی در لایحه و مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه امیدواری به حل مشکلات اشتغال از کانال بودجه را کاهش می‌دهد.