گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از افزایش بی‌رویه جمعیت غیرفعال کشور
امید به یافتن شغل مناسب، هر روز کم‌رنگ‌تر می‌شود
مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی به تحلیل شاخص‌های بازار کار در فصل بهار ۱۳۹۹ پرداخت.
به گزارش «توسعه ایرانی»، دفتر مطالعات اقتصادی این مرکز در گزارشی با عنوان «تحلیل شاخص‌های بازار کار در فصل بهار ۱۳۹۹» آورده است: بررسی وضعیت بازار کار ایران در بهار ۱۳۹۹ نشان‌دهنده کاهش 1.1درصدی نرخ بیکاری نسبت به بهار ۱۳۹۸ است اما با توجه به اینکه در این فصل، جمعیت غیرفعال افزایش قابل توجهی داشته، لذا کاهش نرخ بیکاری به‌دلیل کاهش نرخ مشارکت بوده و بهبود این شاخص نمی‌تواند بهبود وضعیت بازار کار را نشان دهد. در واقع در چنین شرایطی نرخ بیکاری شاخصی کاملاً گمراه‌کننده برای تحلیل آثار شیوع ویروس کرونا بر بازار کار است.
نتایج بررسی‌ها در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد از آنجایی که در ایران شاغلین مزد و حقوق‌بگیر درصد کمی از کل شاغلین را تشکیل می‌دهند و عمده شاغلین به‌صورت کارکن مستقل فعالیت می‌کنند، تأثیر شیوع ویروس کرونا بر بازار کار نیز به‌جای آنکه در افزایش نرخ بیکاری قابل مشاهده باشد، در افزایش جمعیت غیرفعال و کاهش نرخ مشارکت نمایان شده است. نتایج محاسبات نشان می‌دهد در صورتی که افراد شاغل و بیکار اضافه شده به جمعیت غیرفعال همچنان در بازار کار باقی میماندند، نرخ بیکاری در بهار ۱۳۹۹ به‌جای 9.8درصد اعلام شده توسط مرکز آمار ایران به ۲۴درصد می‌رسید. براساس این گزارش در حال حاضر دولت دو سیاست پرداخت تسهیلات بانکی و بیمه بیکاری را جهت مقابله با بحران بیکاری ناشی از بیماری کرونا مصوب و اجرا کرده است. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، براساس بررسی مستندات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درخصوص عملکرد دو سیاست مذکور نشان می‌دهد که از سیاست پرداخت بیمه بیکاری به نسبت پرداخت تسهیلات، استقبال بیشتری شده، چرا که دولت با عدم تعریف و لحاظ مکانیسم‌های تشویقی حفظ و صیانت از شاغلین برای بنگاه‌های اقتصادی، سیاست پرداخت بیمه بیکاری را در مقابل سیاست پرداخت تسهیلات قرار داده و به‌جای اینکه این دو سیاست مکمل یکدیگر باشند جانشین هم شده‌اند. ضمن آنکه همچنین به‌رغم هدف حمایتی این دو سیاست، مناطق و استان‌های محروم به نسبت سایر استان‌ها، بهره‌مندی کمتری داشته‌اند. یکی از مهمترین دلایل این امر بالا بودن سهم اشتغال غیررسمی در استان‌های محروم کشور است که در صورت ادامه این شرایط و عدم توجه در این خصوص، در آینده محرومیت این استان‌ها بیشتر و عمیق‌تر خواهد شد.
نرخ بیکاری گمراه‌کننده در بازار کار ایران
در بخش جمع‌بندی این گزارش آمده است: بررسی وضعیت بازار کار ایران در بهار 1399 نشان می‌دهد هرچند نرخ بیکاری کاهش 1.1درصدی نسبت به بهار 1398 داشته، اما با توجه به اینکه در این فصل، جمعیت غیرفعال افزایش قابل توجهی داشته لذا کاهش نرخ بیکاری به‌دلیل کاهش نرخ مشارکت بوده و این شاخص نمی‌تواند بهبود وضعیت بازار کار را نشان دهد. درواقع در چنین شرایطی نرخ بیکاری شاخصی کاملاً گمراه‌کننده برای تحلیل آثار شیوع ویروس کرونا بر بازار کار است. بررسی و تحلیل میزان اتلاف ساعت کار سازمان جهانی کار نیز نشان می‌دهد که تمرکز صرف بر بیکاری اجازه نمی‌دهد تا تأثیر کامل بحران کرونا در بازار کار سنجیده شود و در اکثر کشورها، سهم بیکاری در اتلاف ساعات کاری بسیار اندک بوده است. به‌عنوان مثال در پرو 90درصد کاهش ساعت کاری در افزایش جمعیت غیرفعال نمایان شده است.
در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 حدود یک میلیون و 499هزار نفر از جمعیت شاغلان کاسته شده که در این میان 814هزار نفر از جمعیت مردان شاغل و 685هزار نفر از شاغلین زن کاهش یافته است
نرخ بیکاری 24درصدی با تثبیت جمعیت فعال
در ادامه این گزارش آمده است: از آنجایی که شاغلین مزد و حقوق‌بگیر در کشورهای آمریکا، آلمان، فرانسه، کانادا، استرالیا و کره‌جنوبی درصد بالایی دارند لذا در اثر شیوع بیماری کرونا این کشورها افزایش نرخ بیکاری داشته‌اند اما چون این نسبت در ایران پایین است، بعد از بحران کرونا، نرخ بیکاری کاهش داشته است. از آنجایی که سهم شاغلین کارکن مستقل در ایران بالاست تأثیر این بحران در افزایش جمعیت غیرفعال و کاهش نرخ مشارکت نمایان شده است. نتایج محاسبات نشان می‌دهد در صورتی که افراد دلسرد شده (شاغل و بیکار 1398 که در بهار 1399 غیرفعال شده‌اند) همچنان در بازار کار باقی میماندند نرخ بیکاری در بهار 1399 به جای 9.8درصد اعلام شده توسط مرکز آمار ایران به 24درصد می‌رسید. آمار و اطلاعات نشان می‌دهد که در بهار 1399، تعداد شاغلین کاهش قابل توجهی نسبت به سال‌های قبل داشته است. در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 حدود یک میلیون و 499هزار نفر از جمعیت شاغلان کاسته شده که در این میان 814هزار نفر از جمعیت مردان شاغل و 685هزار نفر از شاغلین زن کاهش یافته است. بخش زیادی از این تغییرات ناشی از بحران بیماری کرونا در کشور است.
بررسی عملکرد دولت در مقابله با کرونا
در این گزارش می‌خوانیم: عمده‌ترین اقدامات و سیاست‌های دولت جهت مقابله با کرونا، پرداخت تسهیلات بانکی و بیمه بیکاری بوده است. همزمانی شیوع بیماری کرونا با تحریم‌های اقتصادی و افت شدید قیمت و صادرات نفت، گستردگی و سطح حمایت‌های اتخاذ شده دولت را با مشکلات و چالش‌های جدی مواجه کرده و نباید حمایت‌های دولت را با سطح اقدامات کشورهای پیشرفته مقایسه کرد اما بررسی مستندات وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره عملکرد این دو سیاست نشان می‌دهد که:
- میزان تسهیلات درخواستی واحدهای کسب‌وکار حدود 26.7درصد از مبلغ پیش‌بینی شده و رقم تسهیلات پرداختی حدود 4.3درصد از مبلغ پیش‌بینی و حدود 16درصد تسهیلات درخواستی است.
- میزان تسهیلات درخواستی در کل استان‌های کشور حدود 27.9درصد از مبلغ پیش‌بینی شده برای این موضوع است و استان‌های محروم (کهگیلویه وبویراحمد، سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، هرمزگان و کردستان) کمترین میزان تسهیلات درخواستی را داشته‌اند.
- از 870هزار نفر ثبت‌نام شده در سامانه، 730هزار نفر (حدود 84درصد از کل ثبت‌نام‌شدگان در سامانه) مشمول بیمه بیکاری شده‌اند و در این میان استان‌های اردبیل (با 57درصد) و کرمانشاه (با 60.9درصد) کمترین و استان تهران با 92درصد بیشترین نسبت مشمول به متقاضی را داشته‌اند.
- در سال 1398 نسبت مقرری‌بگیران بیمه بیکاری در ایران به کل بیکاران کمتر از 10درصد و نسبت به بیکاران قبلاً شاغل کمتر از 15درصد بوده است. در اثر اجرای سیاست حمایتی پرداخت بیمه بیکاری برای مقابله با کرونا، نسبت تعداد مشمولین به تعداد بیکاران در بهار 1399 حدود 29درصد و نسبت به کل بیکاران (با احتساب بیکاران و شاغلین بهار 1398 و غیرفعال شده در بهار 1399) حدود 10.1درصد شده است.
در بخش دیگری از این گزارش بازوی کارشناسی مجلس با عنوان «متغیرهای جریان» آمده است: آمارهای جریان نشان می‌دهد طی یک دوره، حرکت و جابه‌جایی‌های بازار کار چگونه بوده که این امر از طریق ماتریس انتقال ممکن می‌شود. بدیهی است که در تحلیل آمار و اطلاعات بازار کار صرف مقایسه شاخص‌ها در زمان‌های مختلف نمی‌تواند تصویر دقیقی از بازار کار را به نمایش بگذارد و به‌منظور آگاهی از جابه‌جایی‌های داخل مقاطع و درک چگونگی فرایند اتفاقات درون بازار کار، به‌کارگیری آمارهای جریان می‌تواند کمک مؤثر و شایان توجهی باشد که این امر با توجه به استفاده از الگوی چرخشی در نمونه‌گیری طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران مقدور شده است.
در صورتی که افراد شاغل و بیکار اضافه شده به جمعیت غیرفعال همچنان در بازار کار باقی میماندند، نرخ بیکاری در بهار ۱۳۹۹ به‌جای 9.8درصد اعلام شده توسط مرکز آمار ایران به ۲۴درصد می‌رسید
37.2درصد بیکاران بهار 98 در بهار 99 غیرفعال شده‌اند
از دیدگاه این مرکز پژوهشی، مهمترین نکات ماتریس انتقال جریانات نیروی کار بهار 1398 به بهار 1399عبارتست از:
- هرچند 80.8درصد از جمعیت شاغل بهار 1398 در بهار 1399 نیز همچنان شاغل مانده‌اند با این حال 4.2درصد بیکار (1027هزار نفر) و 14.8درصد (3620هزار نفر) غیرفعال شده‌اند.
- از جمعیت 2998هزار نفری بیکاران در بهار 1398تنها 30.9درصد موفق به یافتن شغل شده‌اند و مابقی یا همچنان بیکار مانده‌اند (31.8درصد) یا به‌دلیل دلسرد شدن از یافتن شغل از بازار کار خارج شده‌اند (37.2درصد).
- از کل جمعیت غیرفعال 10 ساله و بیشتر بهار 1398 در بهار 1399 به میزان 6.2درصد وارد بازار کار شده‌اند که از این میزان 5درصد شاغل و 1.2درصد بیکار شده‌اند. ضمن اینکه 93.6درصد از جمعیت غیرفعال هم طی فصول مورد بررسی تغییری در وضع فعالیتشان رخ نداده است.
در ادامه گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است: گزارش بررسی نتایج نیروی کار مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که 37.2درصد از بیکاران بهار 1398، در بهار 1399 به جمعیت غیرفعال اضافه شده‌اند. بر این اساس محاسبات نشان می‌دهد که اگر این افراد در بازار کار باقی میماندند تعداد جمعیت بیکار بیش از اکنون بود و نرخ بیکاری به 13.6درصد می‌رسید.
دیدگاه تان را بنویسید