تکاپو برای تضمین امنیت بیشتر در اروپا

رامین پرتو

دیدار ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید که به مشاجره حدوداً 45 دقیقه‌ای ختم شد، تا همین حالا مورد تحلیل و تفسیر بسیاری از رسانه‌ها و مطبوعات جهان قرار گرفته اما آنچه که در این میان باید موردنظر قرار بگیرد این است که همین اختلاف به نوعی به مبنای اتحاد میان کشورهای اروپایی با یکدیگر تبدیل شده و حالا رهبران دولت‌های حاکم بر قاره سبز به انضمام کانادا و ترکیه که عضو ناتو محسوب می‌شوند، آخرین تلاش خود را در لندن برای حمایت از اوکراین و رساندن پیام خود به گوش ترامپ ترتیب دادند. 

در این راستا کی‌یر استارمر، نخست وزیر بریتانیا، که روز گذشته (دوشنبه) میزبان اجلاس رهبران اروپایی و کانادا در لندن بود، اعلام کرده که یک طرح چهار مرحله‌ای برای همکاری با اوکراین برای پایان دادن جنگ و دفاع از خود در برابر روسیه تهیه شده است. او در پایان اجلاس لندن که با حضور رهبران شماری از کشورهای اروپایی در کنار ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین و جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا، برگزار شد، گفت که «ما امروز بر سر چهارراهی تاریخی قرار گرفته ایم و باید بتوانیم به هر صورت که شده از خود و ارزش‌های اروپایی دفاع کنیم. 

استارمر همچنین با اشاره به جزییات طرح چهار مرحله‌ای که ماحصل اجلاس روز گذشته (دوشنبه) بود گفت که ادامه ارسال کمک‌های نظامی به اوکراین تا زمانی که جنگ ادامه دارد و افزایش فشار اقتصادی بر روسیه یکی از بندهای چهارگانه است. او با اشاره به محور دوم از طرح مذکور اذعان کرد که هرگونه صلح پایدار باید حاکمیت و امنیت اوکراین را تضمین کند و اوکراین باید در هر مذاکره صلحی حضور داشته باشد. نسخت‌وزیر انگلیس گفت که در صورت دستیابی به توافق صلح، هدف رهبران اروپایی جلوگیری از هرگونه تهاجم مجدد روسیه به اوکراین خواهد بود و این دقیقاً محور سوم طرح چهارگانه اروپا برای اوکراین است و در نهایت (چهارمین محور) ائتلافی از داوطلبان برای دفاع از اوکراین و تضمین صلح در این کشور تشکیل خواهد شد.

این طرح چهار مرحله‌ای در حالی مطرح شده که بریتانیا، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی یکشنبه (دوم مارس) در لندن از افزایش مشارکت و جدیت خود برای حمایت از اوکراین سخن گفتند و تلاش‌های خود را در قالب ائتلافی برای خواستن خوانند. آنها همچنین اعلام کردند که تلاش می‌کنند تا آمریکا را هم برای حمایت از اوکراین همراه این طرح کنند. 

اروپایی‌ها نمی‌خواهند به صورت مستقیم با روسیه درگیر شوند و سعی می‌کنند حد فاصلی را با مسکو ایجاد کنند اما امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه تأکید کرده که ولادیمیر پوتین بارها توافق‌های قبلی را نقض کرده و باید تضمین آمریکا وجود داشته باشد

زلنسکی چه گفت؟ 

بدون شک مواضع رئیس جمهور اوکراین در اجلاس لندن از اهمیت زیادی برای رسانه‌ها و رهبران اروپا و کانادا برخوردار بود؛ چراکه او پس از یک جدال تمام عیار لفظی با ترامپ و معاون او یعنی جی.دی ونس به این نشست رفته بود. او در نشست مذکور گفت که «ما حمایت قوی از اوکراین، مردم‌مان، سربازان، غیرنظامیان و استقلال‌مان را احساس می‌کنیم». زلنسکی گفت که ما در اروپا با یکدیگر همکاری می‌کنیم تا پایه‌ای محکم برای همکاری با آمریکا، به خاطر صلح واقعی و امنیت تضمین‌شده، ایجاد کنیم». او همچنین گفت که «وحدت اروپا در سطحی بسیار بالا قرار دارد، سطحی که مدت‌ها دیده نشده بود اما من فقط به دنبال آن هستم که موضع مردم اوکراین و کشورم را برای همگان مشخص کنم و نگذارم خواسته اوکراین نامشخص بماند. ما باید یکدیگر را بفهمیم و خطوط قرمز را هم درک کنیم».

زلنسکی که بارها در جمع رهبران اروپا و حمایت مکرر آنها دیده شد همچنین درباره قرارداد امنیتی با دولت آمریکا در برابر واگذاری امتیاز استخراج و صادرات میلیاردها دلار مواد معدنی به ایالات متحده گفت: «این قرار داد حاضر است و دو طرف هنگامی که آمادگی داشته باشند آن را امضاء خواهند کرد». او که یکشنبه شب بعد از اجلاس لندن با خبرنگاران گفت‌وگو کرد پیش از ترک لندن و بازگشت به اوکراین گفت از نظر او «مهمترین ضامن برای تامین امنیت اوکراین، برخورداری این کشور از یک ارتش قوی است». او همچنین در سخنانی که می‌تواند از سوی کاخ‌سفید کنایه‌آمیز تلقی شود گفت از نظر او مهم است که متحدان اروپایی اوکراین درباره نقش روسیه به عنوان متخاصم در این جنگ، همچنان مصمم هستند.

اجلاس لندن نشان داد که قاره‌سبز به وضوح یک ترس همگانی از یک بحران ارگانیک به نام «روسیه» که زیر گوش آنها قرار دارد را حس کرده است و رهبران اروپایی طی ۱۰ روز گذشته یک بار در پاریس و سپس در لندن دور هم جمع شدند

رهبران اروپایی چه گفتند؟ 

نکته بسیار مهم این است که اجلاس لندن نشان داد که قاره‌سبز به وضوح یک ترس همگانی از یک بحران ارگانیک به نام «روسیه» که زیر گوش آنها قرار دارد را حس کرده است و رهبران اروپایی که طی ۱۰ روز گذشته یک بار در پاریس و سپس در لندن دور هم جمع شده بودند، در پایان نشست لندن یک بار دیگر از لزوم اتحاد و تقویت نظامی اروپا سخن گفتند. در این راستا دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان در پستی در شبکه اجتماعی ایکس با انتشار تصویری از نشست لندن نوشت: اروپا بیدا شده است و رهبران حاضر در نشست، همگی یک صدا درباره کمک به اوکراین، لزوم همکاری نزدیک‌تر و تقویت مرزهای شرقی صحبت کردند.

جورجیا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، هم گفته است: «تنها چیزی که به هیچ وجه نباید اتفاق بیفتد، صلحی است که دوام نداشته باشد.» او افزود «باید هنگام بررسی پیشنهادهای مختلف بسیار محتاط باشیم، به‌ویژه در پاسخ به این پرسش کلیدی که آیا این صلح می‌تواند نقض شود، زیرا متأسفانه، ما در گذشته شاهد چنین مواردی بوده‌ایم.»

اولاف شولتس، صدراعظم در حال کناره‌گیری آلمان، هم در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس گفت که اتحاد فراآتلانتیکی در ناتو همچنان کلید امنیت برای ایالات متحده، کانادا و اروپا محسوب می‌شود». او تأکید کرده است که این ائتلاف در سال‌های اخیر با اعضای جدید و افزایش هزینه‌های دفاعی تقویت شده و این مسیر را در آینده نیز ادامه خواهیم داد. 

دیک اسخوف، نخست‌وزیر هلند، هم در پیامش در شبکه ایکس تاکید کرده که اروپا باید نقش بیشتری در تضمین امنیت این قاره ایفا کند و افزوده است که روابط خوب فراآتلانتیکی نیز ضروری است اما نکته این است که عبارت فراآتلانتیکی معمولاً به همکاری و اتحاد کشورهای دو سوی اقیانوس اطلس، به ‌ویژه ایالات متحده، کانادا و کشورهای اروپایی عضو ناتو اشاره دارد.

اختلاف نظر میان اروپایی‌ها

آنچه در این خصوص این نشست حائز اهمیت است و باید به صورت واضح مورد اشاره قرار بگیرد این است که با وجود این نمایش اتحاد از اختلاف‌نظرهایی نیز در میان اروپایی‌ها به چشم می‌خورد. بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی یورونیوز و دویچه‌وله ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان (که در نشست لندن غایب بود) در نامه‌ای به رئیس شورای اروپا نسبت به ادامه حمایت‌های بی‌قیدوشرط از اوکراین ابراز تردید کرده و این امر نشان می‌دهد که گرچه جوّ کلی نشست لندن حاکی از اجماع بر سر کمک به اوکراین بود، اما برخی کشورهای اروپا همچنان در پشت صحنه نسبت به تداوم و شدت این حمایت‌ها مردد هستند.

از سوی دیگر باید توجه شود که اروپایی‌ها نمی‌خواهند به صورت مستقیم با روسیه درگیر شوند و در این مسیر سعی می‌کنند به هر صورت که شده یک حد فاصلی را با مسکو ایجاد کنند اما امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه تأکید کرده که ولادیمیر پوتین بارها توافق‌های قبلی را نقض کرده و تنها یک بازدارندگی قوی، شامل پشتوانه آمریکا می‌تواند جلوی تجاوز دوباره روسیه را بگیرد. حال باید منتظر بود و دید که خروجی عملی این نشست و طرح چهارگانه آن چه خواهد شد.