موج جدید عزل و نصب‌ها در دولت زلنسکی، حاکی از اختلاف و پاکسازی ساختارمند است؟
بازتعریف هسته تصمیم‌گیرنده در کی‌یف
رامین پرتو
جنگ اوکراین در شرایط کنونی از حیث تحلیل ماهوی بر دو محور استوار است که در گذشته اینگونه نبود و باید مبنای آنرا حمله اخیر نیروی زمینی این کشور به کورسک واقع در خاک روسیه دانست. در وضعیت فعلی، ما با دو جریان جاری میدانی روبرو هستیم که یکی از سوی ارتش روسیه و دیگری از سوی اوکراینی‌ها ادامه دارد؛ به عبارتی گویاتر ارتش روسیه در حال پیشروی در مناطق شرقی اوکراین بالاخص دونتسک است و به موازات آن حالا اوکراینی‌ها در خاک روسیه با مرکزیت کورسک در حال زد و خورد با روس‌ها هستند. در همین راستا الکساندر سیرسکی، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح اوکراین، پنجشنبه ۵ سپتامبر (۱۵ شهریور) در یک گفتگوی تلویزیونی با شبکه سی.ان.ان به ابعاد تهاجم غافلگیرانه و برون‌مرزی کی‌یف به منطقه کورسک روسیه پرداخته است. او این عملیات را موفقیت‌آمیز خواند و اعلام کرد که این کار خطر حمله دشمن را کاهش داد و ما مانع فعالیت آنها شدیم و در نهایت نبرد را به قلمرو دشمن منتقل کردیم تا دشمن بتواند آنچه را که ما هر روز احساس می‌کردیم، احساس کند.
زلنسکی در وضعیت کنونی از حیث قانونی و به دلیل عدم برگزاری انتخابات ریاست جمهوری مشروعیت سیاسی ندارد و مسکو هم بر همین موضوع انگشت گذاشته و در حال هدف قرار دادن وی از ناحیه مخالفان داخلی‌اش است
رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح اوکراین در مصاحبه خود اهداف کلیدی این عملیات را «جلوگیری از استفاده روسیه از کورسک به عنوان سکوی پرتاب برای حمله جدید، کشاندن نیروهای مسکو به این منطقه از جبهه‌های دیگر، ایجاد منطقه حائل امنیتی، جلوگیری از گلوله‌باران مراکز غیرنظامی اوکراین، گرفتن اسیران جنگی روسی و تقویت روحیه سربازان اوکراینی و به طور کلی شهروندان کشور عنوان کرده و گفته است که سربازانش طی حمله به کورسک ۵۹۴ نیروی روس را بازداشت کرده و بیش از ۱۰۰ شهرک را به تصرف خود درآورده‌اند. الکساندر سیرسکی که در ماه فوریه پس از برکناری ژنرال والری زالوژنی به وسیله ولودیمیر زلنسکی به عنوان رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح اوکراین منصوب شد گفت که مسکو در نتیجه این حمله ده‌ها هزار نفر، از جمله شماری از بهترین نیروهای تهاجمی هوابرد خود را، به کورسک منتقل کرده است. او همچنین درباره وضعیت جنگ در داخل خاک اوکراین اذعان کرد که نیروهای اوکراینی در منطقه اطراف پوکروفسک، (شهری استراتژیک که برای هفته‌ها کانون جنگ بوده) تحت فشار شدیدی قرار دارند. او با این حال اضافه کرد که نیروهایش موفق شده‌اند پیشروی‌های روسیه را در آنجا متوقف کنند. وی مدعی شده که در طول شش روز گذشته دشمن حتی یک متر هم در محور پوکروفسک پیشروی نکرده و به عبارت دیگر، استراتژی مسکو کارساز بوده است.
کناره‌گیری و عزل مقامات اوکراینی درحالی است که در هفته گذشته، منابع رسانه‌ای از تشدید انتقادات داخلی علیه زلنسکی بابت شرایط میدانی ارتش اوکراین و موفقیت فزاینده روسیه در جنگ خبر دادند. در مورد وزیر خارجه هم گفته شده که ظاهرا اختلافات داخلی و اقدام او در تماس مستقیم با آمریکا، علت عزل بوده است
اینکه اوکراینی‌ها پیشروی خود در کورسک را یک راهبرد بسیار مفید علیه مسکو می‌دانند موضوعی مشخص خواهد بود اما واقعیت این است که روس‌ها هم در این شرایط دست روی دست نگذاشتند و به نوعی تلافی کردند. در این راستا چهارشنبه گذشته وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که ده‌ها نیروی وابسته به ارتش اوکراین در یک ساختمان آموزشی و بیمارستانی در شهر «پولتاوا» در پی یکی از دقیق‌ترین حملاتی که نظامیان روس از ابتدای جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ تاکنون رقم زدند، کشته شدند. در بیانیه‌ای که وزارت دفاع روسیه منتشر کرد، تصریح شد ارتش روسیه با موشک‌های بالستیک اسکندر حمله‌ای را به یک مرکز آموزشی ارتش اوکراین در شهر پولتاوا در مرکز این کشور انجام داده و تمامی اهداف این حمله محقق شده است. این وزارتخانه اعلام کرد که نیروهای مسلح روسیه یک حمله دقیق را به مرکز آموزشی مشترک ۱۷۹ ارتش اوکراین در شهر پولتاوا انجام دادند و ماموریت‌های در نظر گرفته شده برای این حمله محقق شدند و تمامی اهدافی که تعیین شده بودند مورد اصابت قرار گرفتند. این اقدام ارتش روسیه به نوعی می‌تواند یک تلافی عمیق علیه کی‌یف به حساب بیاید اما واقعیت این است که این موضوع برای زلنسکی از حیث داخلی هم ضررهای زیادی به وجود خواهد آورد.
ترمیم ساختار یا حذف مخالفان؟
باید توجه شود که جنگ در هر نقطه‌ای از کره زمین که باشد، خروجی‌های متعددی را خواهد داشت که اصولاً افکار عمومی جنبه‌های آشکار نظامی آنرا به چشم می‌بینند و مابقی آنرا چندان دنبال نمی‌کنند. اینکه تلفات انسانی از سوی اوکراین و روسیه با دستکاری و مهندسی اخبار منتشر می‌شود یک موضوع عادی در هر جنگ و منازعه به حساب می‌آید اما آثار جنگ اوکراین حالا کمی عمیق‌تر بر کی‌یف مشاهده می‌شود و این موضوع حالا به لایه‌های مختلف سیاسی سرایت کرده و موجی از عزل و نصب‌ها و حتی استعفاها را در دولت اوکراین نمایان کرده است. در این خصوص ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، شامگاه سه‌شنبه روستیسلاو شورما، معاون رئیس دفتر ریاست جمهوری را عزل کرد و این در حالیست که پیشتر، منابع اوکراینی گزارش کردند که اولها استفانیشینا، معاون نخست‌وزیر اوکراین استعفای خود را به پارلمان اوکراین ارائه کرده است. پیش از او، الکساندر کامیشین، وزیر صنایع راهبردی، دنیس مالیوسکا، وزیر دادگستری و روسلان استریلتز، وزیر محیط زیست نیز استعفای خود را ارائه کردند که نوعی از استعفاهای سریالی را به تصویر می‌کشد. از سوی در روزهای اخیر، رئیس‌جمهور اوکراین در حکمی که در سایت ریاست‌جمهوری منتشر شده، اعلام کرد که میکولا اولسچوک، فرمانده نیروی هوایی این کشور را برکنار کرده است که همین موضوع باعث ایجاد شائبه‌هایی در میان نظامیان اوکراین شده است.
مهمتر از این مسائل، استعفای دمیترو کولبا، وزیر امور خارجه این کشور بود. چهارشنبه گذشته روسلان استفانچوک، رئیس پارلمان اوکراین در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد: رادای عالی اوکراین (پارلمان) بیانیه‌ای از دیمیترو کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین در مورد استعفای وی دریافت کرده است. تنها کمتر از 24 ساعت پس از اعلام این خبر منابع خبری در کی‌یف اعلام کردند که آندری سیبیها به توصیه زلنسکی به عنوان وزیر خارجه جدید اوکراین از سوی پارلمان این کشور تایید شده است. رویترز در مورد وزیر خارجه جدید اوکراین نوشته است که «او یک دیپلمات حرفه‌ای است که در سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۱۹ به عنوان سفیر اوکراین در ترکیه خدمت کرده است و در سال ۲۰۲۱ به عنوان معاون دفتر ولودیمیر زلنسکی به دولت پیوست و در آوریل سال جاری به وزارت خارجه منتقل شد و معاون دیمیترو کولبا بود».
نکته بسیار مهم این است که کناره‌گیری و عزل مقامات اوکراینی درحالی است که در هفته گذشته، منابع رسانه‌ای از تشدید انتقادات داخلی علیه زلنسکی بابت شرایط میدانی ارتش اوکراین و موفقیت فزاینده روسیه در جنگ خبر دادند. در مورد وزیر خارجه هم گفته شده که ظاهرا اختلافات داخلی و اقدام او در تماس مستقیم با آمریکا، علت این تصمیم‌گیری بوده است اما موضوع این است که در این شرایط ما شاهد یک نوع عدم اعتماد عمومی و اختلاف نظر داخلی در کابینه اوکراین هستیم. آنچه در شرایط فعلی باید مدنظر قرار بگیرد این است که اساساً زلنسکی در وضعیت کنونی از حیث قانونی و به دلیل عدم برگزاری انتخابات ریاست جمهوری مشروعیت سیاسی ندارد و مسکو هم بر همین موضوع انگشت گذاشته و در حال هدف قرار دادن وی از ناحیه مخالفان داخلی‌اش است. از سوی دیگر بسیاری در داخل کی‌یف اعتقاد دارند که باید هرچه زودتر مذاکرات میان دو طرف برای پایان جنگ انجام شود اما زلنسکی به دلیل هماهنگی که با غرب دارد نمی‌خواهد این روند در شرایط فعلی عملیاتی شود. حال باید دید که تجدیدنظر در ساختار سیاسی و امنیتی اوکراین در شرایط فعلی چه خروجی برای وی و کی‌یف خواهد داشت.
دیدگاه تان را بنویسید