تسلیح در مقابل ترکش‌های منطقه‌‌ای؟!

رامین پرتو

ودانت پاتل، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که واشنگتن  فروش تسلیحات تهاجمی به عربستان را به زودی از سر خواهد گرفت.

حدود چهار روز پیش نیز وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که واشنگتن تصمیم گرفته ممنوعیت فروش تسلیحات تهاجمی به عربستان سعودی را لغو کند و سیاست سه ساله خود را برای تحت فشار قرار دادن این کشور جهت پایان دادن به جنگ یمن تغییر دهد. این خبر که از سوی رویترز منتشر شد در بطن خود این پیام را مخابره کرد که واشنگتن به دنبال آن است تا یک روزنه فروش تسلیحات را در منطقه برای خود باز کند و این روزنه جایی نیست جز ریاض. در این خصوص رویترز به نقل از دو مقام آمریکایی اعلام کرد که «واشنگتن نقل و انتقالات جدید را بر اساس موردی و مطابق با سیاست انتقال تسلیحات متعارف در نظر خواهد گرفت». به موازات آن یکی از مقام‌های کنگره هم اعلام کرده که واشنگتن در روزهای گذشته در مورد تصمیم خود برای لغو این ممنوعیت، قوه مقنن آمریکا را مطلع کرده و حتی مقامات عربستان آماده دریافت پاسخ و چراغ سبز واشنگتن هستند. 

اینکه چرا مقامات کنگره آمریکا پس از سه سال باید در مورد فروش مجدد تسلیحات تهاجمی به عربستان سعودی نظر بدهند و به نوعی طرح کاخ‌سفید در این خصوص را مُهر تایید بزنند، موضوعی است که ریشه در قوانین بالادستی ایالات متحده دارد. طبق قوانین موجود در آمریکا، قراردادهای مهم بین‌المللی تسلیحات باید قبل از نهایی شدن توسط اعضای کنگره بررسی و سپس درمورد تأیید یا رد آن تصمیم‌گیری شود. البته در این راستا باید توجه داشت که اصولاً فروش تسلیحات از سوی آمریکا به یک کشور دیگر برای واشنگتن مزایای اقتصادی و تجاری دارد و حالا هم کاخ‌سفید با توجه به تورم موجود که ناشی از جنگ اوکراین و بحران در آب‌راه‌های حیاتی منطقه است، به این صادرات نیاز دارد. 

با این وجود قانونگذاران دموکرات و جمهوریخواه با اشاره به مواردی از جمله تلفات غیرنظامیان در کمپین نظامی عربستان در یمن و طیف وسیعی از نگرانی‌های حقوق بشری، ارائه تسلیحات تهاجمی به عربستان سعودی را در سال‌های اخیر زیر سوال برده بودند؛ تا جایی که جو بایدن در شعارهای انتخاباتی خود در سال 2020 میلادی ترامپ را به دلیل فروش بی‌رویه تسلیحات به عربستان، مقصر اصلی جنگ در یمن اعلام کرد. او حتی پا را فراتر گذاشت و رقص شمشیر ترامپ با ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی را نوعی چراغ سبز به کشتار یمنی‌ها قلمداد کرد اما حالا گویا اوضاع تغییر کرده است! 

نیاز  یا   الزام؟

اینکه چرا ممنوعیت فروش تسلیحات تهاجمی به عربستان که عموماً شامل مهمات هوا به زمین می‌شود در این برهه حساس از تحولات منطقه‌ای اتفاق می‌افتد، می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. اولین دلیل آن را می‌توان درخواست ریاض از واشنگتن دانست. در طول سه سال گذشته که هیچ تسلیحاتی از سوی آمریکا به عربستان فروخته نشد، سطح تنش این کشور در منطقه بسیار پایین بود و عموماً محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، تمرکز خود را در این مدت بر توسعه اقتصادی گذاشت. به موازات این روند، آمریکایی‌ها «گام‌های مثبتی را که وزارت دفاع عربستان طی سه سال گذشته برای بهبود قابل ملاحظه فرآیندهای کاهش آسیب غیرنظامی خود برداشته است، تا حدی به لطف فعالیت‌های مربیان و مشاوران آمریکایی» دانستند. این بدان معناست که ایالات متحده عملاً یک کمپین بزرگ آموزش را در طول سه سال گذشته برای سعودی‌ها در عرصه‌های مختلف نظامی و امنیتی تدارک دیده بود و حال پس از پایان این دوره‌های آموزشی قصد دارد تا فروش تسلیحات تهاجمی به این کشور را از سر بگیرد؛ به گونه‌ای که روز گذشته (سه‌شنبه) ودانت پاتل، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این باره اعلام کرد که واشنگتن  فروش تسلیحات تهاجمی به عربستان را به زودی از سر خواهد گرفت.

دومین دلیل بدون شک به شرایط منطقه برمی‌گردد. ریاض طی دو سال اخیر سعی کرده تا آسمان خود را امن نگه دارد و اجازه ندهد که از آن علیه هیچ یک از طرفین درگیری در خاورمیانه استفاده شود اما فراز و نشیب‌های زیاد میدانی و سیاسی در منطقه موجب شده تا آنها از وضعیت کنونی هراس داشته باشند و مجدداً به انباشت تسلیحات روی بیاورند. 

دلیل سوم هم اقتصاد آمریکا است. باید بپذیریم که یکی از راه‌های کسب درآمد و ارزآوری برای واشنگتن طراحی، تولید و فروش تسلیحات است. در اوضاع و احوال فعلی که واشنگتن از یک سو باید حمایت تسلیحاتی و سیاسی خود از اوکراین را تا زمان چیره شدن کی‌یف بر مسکو ادامه دهد و از سوی دیگر برای حفاظت از اسرائیل در منطقه، هزینه‌های سیاسی و نظامی زیادی پرداخت کند، بدون شک به فروش تسلیحات و حفظ چرخه مذکور نیاز دارد. بر همین اساس عربستان سعودی در شرایطی که بایدن و تیمش چند صباحی دیگر در کاخ‌سفید هستند، بهترین مقصد برای صادرات تسلیحات و کسب درآمد برای آمریکا به شمار می‌رود. حال باید دید که عربستان با این وضعیت تا چه حد می‌تواند از ترکش‌های جنگ مصون بماند.