چاره‌جویی اروپا برای عملیاتی کردن راه‌حل دو کشوری

فرشاد گلزاری

دومین روز از آتش‌بس در غزه و تبادل اسرا میان حماس و اسرائیل در حالی طی شد که بر اساس گزارش‌های موجود، بسیاری از ساکنین شمال غزه در حال بازگشت به خانه و کاشانه خود هستند.  انس الشریف، خبرنگار شبکه خبری الجزیره طی یک گزارش ویدیویی از محله الندی در شمال غزه به این موضوع اشاره می‌کند که حجم قابل توجهی از جمعیت غزه به این منطقه بازگشته‌اند اما آنچه که آنها در مقابل خود می‌بینند فقط مخروبه‌هایی است که روزی ساختمان محل زندگی یا کار آنها به شمار می‌رفته است. 

روز گذشته دفتر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرد که این اتحادیه با مشارکت اردن به صورت مشترک نشستی را درباره «صلح خاورمیانه» در شهر بارسلونا برگزار می‌کند و از نظر اتحادیه اروپا، تنها راه به سمت دستیابی به موفقیت، امنیت و صلح پایدار هم برای اسرائیل و هم فلسطین، راه‌حل دو دولتی است

بدون شک این بازگشت برای ساکنان غزه چندان خوشایند نیست؛ چراکه برای آنها هیچ چیز شبیه 50 روز پیش نیست و علاوه بر این، بسیاری از آنها خانواده خود را هم در حملات هوایی، زمینی و دریایی اسرائیل به غزه از دست داده‌اند. داده‌های کنونی نشان می‌دهد که آتش بس مذکور طی دو روز گذشته نقض شده. در همین راستا طاهر النونو، مشاور رئیس دفتر سیاسی حماس اظهار کرد که «اسرائیل آتش‌بس را در چندین منطقه از غزه نقض کرد که منجر به کشته شدن دو نفر شد و نشان می‌دهد که  تل‌آویو به بندهای مربوط به ورود کامیون‌ها پایبند نبوده است. 

اگر اسرائیل به ورود کمک‌ها به شمال غزه پایبند نباشد این مسئله کل توافق را تهدید می‌کند». او همچنین گفته است که «اسرائیل به معیارهای مربوط به آزادی اسرا پایبند نبوده و ما اجرای بندهای توافق را پیگیری می‌کنیم و این پیام را به اسرائیل و سازمان ملل می‌دهیم که هیچ عذر و بهانه‌ای قابل قبول نیست». در این میان دو مولفه کلی مطرح است. نخست بحث مجروحان و صدها و شاید هزاران جنازه‌ای است که روی زمین باقی مانده‌اند و مشخص نیست که در چند روز باقی مانده قرار است چه اتفاقی برای آنها رخ دهد. در این خصوص اشرف القدرة، سخنگوی وزارت بهداشت در غزه گفت که بیمارستان‌ها در جنوب غزه هیچ امکاناتی برای پذیرش مجروحان ندارند و خواهان تلاش جهت ایجاد مکانیسم‌های بهتری برای نجات سیستم درمانی در نوار غزه هستیم. او اعلام کرد که بیمارستان اندونزی به طور کامل تخلیه شده و بقیه مجروحان در حال تخلیه از مجتمع پزشکی الشفا هستند ولی دنیا باید بداند که کمک‌های پزشکی وارد شده به نوار غزه ناکافی است و بسیار کمتر از آنچه است که قبلا وارد می‌شد. 

با این تفاسیر هنوز هم مشخص نیست که چه آینده‌ای پیش ‌روی زخمی‌ها و اجساد است. اما مساله دوم احتمال شروع مجدد حملات اسرائیل به غزه پس از گذشت مدت آتش‌بس مذکور است. بسیاری از مقامات دست راستی کابینه امنیتی نتانیاهو به صورت واضح اعلام کرده‌اند که به زودی حملات خود را پس از پایان آتش‌بس در غزه، آغاز می‌کنند و همین مساله موجب شده تا بسیاری از تحلیلگران و مقامات غربی و عربی به این فکر فرو روند که اگر تل‌آویو دست به چنین اقدامی بزند، چه اتفاقی قرار است در سپهر سیاسی و امنیتی منطقه و به خصوص اراضی اشغالی رخ دهد؟!

بسیاری از مقامات دست راستی کابینه نتانیاهو اعلام کرده‌اند که به زودی حملات خود را پس از پایان آتش‌بس در غزه، آغاز می‌کنند و همین مساله موجب شده تا بسیاری از تحلیلگران و مقامات غربی و عربی به این فکر فرو روند که چگونه این اقدام می‌تواند مجدداً تنش را افزایش دهد؟

اروپایی‌ها به دنبال چاره‌جویی!

اتحادیه اروپا و ایالات متحده بدون شک از اسرائیل در تمام سطوح حمایت کرده و خواهند کرد اما نکته مهم این است که آنها نمی‌توانند در شرایط فعلی جلوی تیم نتانیاهو و خشم آنها از ضرباتی که طی 50 روز اخیر خورده‌اند را بگیرند. بر همین اساس اتحادیه اروپا با همکاری کشورهای عربی منطقه به دنبال آن هستند تا در زمان باقی مانده از آتش‌بس یک موج جدید سیاسی را به راه بیندازند. 

در همین راستا روز گذشته (شنبه) دفتر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرد که این اتحادیه با مشارکت اردن به صورت مشترک نشستی را درباره «صلح خاورمیانه» در شهر بارسلونا برگزار می‌کند. در بیانیه‌ مذکور آمده: «اتحادیه اروپا به همراه ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن مشترکا ریاست نشست وزرای امور خارجه اتحادیه کشورهای دریای مدیترانه را در روز دوشنبه هفته جاری در شهر بارسلونا به عهده دارد». 

نکته مهمی که در این بیانیه آمده این است که آنها اعلام کرده‌اند امنیت اسرائیل را نمی‌توان تنها با تدابیر نظامی تضمین کرد؛ چراکه از نظر اتحادیه اروپا، تنها راه به سمت دستیابی به موفقیت، امنیت و صلح پایدار هم برای اسرائیل و هم فلسطین، راه‌حل دو دولتی است. با نگاهی به این بیانیه درمی‌یابیم که اتحادیه اروپا به دنبال آن است تا بگوید که جامعه بین‌المللی وظیفه تعامل جدی برای ممکن ساختن راه‌حل دو کشوری دارد. آنها مدعی هستند که ابتکار عمل تلاش روز صلح که اتحادیه اروپا و تعدادی از کشورهای عربی در ماه سپتامبر در سازمان ملل به جریان انداختند گام‌های نخست در این مسیر را تنظیم می‌کند اما سوال این است که آیا تلاش اتحادیه اروپا و اردن برای اجرایی کردن چنین طرحی آنهم در شرایطی که اسرائیل به دنبال حمله مجدد به غزه پس از اتمام آتش‌بس بوده، به جایی می‌رسد یا خیر؟ 

پاسخ بدون‌شک منفی است. اروپایی‌ها در این 50 روز بعلاوه 70 سال گذشته نشان داده‌اند که اصولاً نمی‌توانند خارج از دایره سیاست آمریکا و اسرائیل گام بردارند و به همین دلیل بروکسل و تمام اعضای اتحادیه اروپا صرفاً به دنبال آن هستند تا با برگزاری نشست صلح خاورمیانه یک مانور سیاسی به نفع خود بدهند. آنها بدون شک بیش از هر چیز نگران امنیت اسرائیل و همچنین عدم توان تل‌آویو در مدیریت ادامه جنگ هستند و از این طیق می‌خواهند اوضاع را مهندسی کنند. 

در همین راستا دیوید کامرون، وزیر خارجه انگلیس هم اعلام کرده که از آتش‌بس موقت در نوار غزه استقبال می‌کنیم؛ چراکه تعداد قربانیان غیرنظامی در غزه بسیار بالاست و اسرائیل باید به قوانین بشردوستانه بین‌المللی پایبند باشد و همچنین خشونت شهرک‌نشینان در کرانه باختری را متوقف کند؛ چراکه چنین خشونت‌هایی کاملا رد شده است. کامرون در این مصاحبه به نوعی اسرائیل را در خصوص رفتارش علیه فلسطینی‌ها ملامت کرد اما در نهایت باید منتظر اقدام عملی در این خصوص باشیم.