نقدی بر رویکرد سیاست خارجی جدید ترکیه در مواجهه با مسائل منطقه‌ای و جهانی
میانه‌روی با پس زمینه فرصت‌سازی از بحران‌ها
شماری از مفسران ترکیه به واکنش ملایم دولت این کشور به مسائل منطقه‌ای و جهانی اخیر، در بحبوحه تلاش آشکار برای کاهش تنش‌های قبلی با رقبا و شرکای این کشور، اشاره کرده‌اند. به گزارش بی‌بی‌سی فارسی، ترکیه در ماه‌های اخیر مواضع ملایم‌تری در روابط خارجی اخذ کرده که انگیزه آن تا حدی تلاش برای کاهش مشکلات اقتصادی بوده است. با این حال، برخی از ناظران پایداری این تغییر را با افزایش مسائل بین‌المللی برای آنکارا زیر سوال برده‌اند. یکی از مفسران گفت هاکان فیدان وزیر امور خارجه اخیرا از انتقاد از آمریکا و روسیه برای جلوگیری از به وجود آمدن «مشکلات» اجتناب کرده است. کارشناس دیگری گفت که تحولات قبرس شمالی و رزمایش‌های اخیر ایالات متحده با گروه‌های کرد سوریه آزمونی برای این سیاست خارجی جدید ترکیه است. فیدان قبل از آن که وزیر خارجه شود، بیش از یک دهه ریاست سازمان اطلاعاتی ترکیه را به عهده داشت مورات یتکین، روزنامه‌نگار باسابقه، در وب‌سایت خبری مستقل یتکین ریپورت، به عدم واکنش قابل توجه ترکیه به تعدادی از تحولات کلیدی اخیر اشاره کرد. او بر عدم انتشار بیانیه قابل توجه از جانب ترکیه در مورد حمله روسیه به یک کشتی متعلق به ترکیه در دریای سیاه، توافقنامه مهاجرت با انگلستان و گزارش‌های تأیید نشده مبنی بر در دست گرفتن بندر خمس در لیبی توسط ترکیه تاکید کرد. یتکین گفت، آنکارا در زمان مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه قبلی، «در مورد همه چیز در سراسر جهان، صرف نظر از اینکه به ما مربوط می‌شد یا نه، اظهارنظر می‌کرد». او افزود، با این حال، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه جدید، «در مورد موضوعاتی که بسیار به ما مرتبط است» اظهارات نسبتاً کمتری بیان کرده است. یتکین استدلال کرد که فشار برای کاهش آشفتگی سیاست خارجی ناشی از مشکلات اقتصادی ترکیه است، زیرا مهمت شیمشک، وزیر دارایی «در جستجوی پول» است تا ترکیه را از بوته مشکلات عبور دهد. ایلهان اوزگل، مفسر وب‌سایت خبری مستقل کیسا دالگا نیز خاطرنشان کرده که فیدان اخیراً از انتقاد از ایالات متحده و روسیه در کنفرانس‌های خبری اجتناب کرده است، زیرا این کار «ممکن است مشکلاتی ایجاد کند». همچنین نامیک تان، نماینده اپوزیسیون اصلی حزب جمهوری خلق و سفیر سابق، به وب‌سایت خبری مستقل T24 گفت که ترکیه از انتقاد از روسیه در پی حمله به کشتی ترکیه «بسیار می‌ترسد». تان خاطرنشان کرد که آنکارا به حمله روسیه در ۱۳ اوت به یک کشتی ترکیه با پرچم پالائو واکنشی کم‌صدا نشان داد و رسانه‌های طرفدار دولت نیز خط مشی محتاطانه‌ای را در پیش گرفتند.
افزایش فشارها و به خطر افتادن رویکرد جدید در سیاست خارجی
با این حال، مفسران گفته‌اند که فشارها در برخی از نقاط بحرانی سیاست خارجی در حال افزایش است و میانه‌روی اخیر ترکیه را به خطر می‌اندازد. در مقاله دیگری، یتکین در ۲۱ اوت نوشت تنش اخیر در جمهوری خودخوانده ترک قبرس شمالی، به دنبال آنچه آنکارا آن را به عنوان «مداخله فیزیکی» سازمان ملل متحد علیه پروژه جاده جمهوری ترک قبرس شمالی محکوم کرد، «یک شکست بالقوه است». یتکین همچنین به مانورهای نظامی اخیر ایالات متحده با نیروهای کرد سوری اشاره کرد، که عمدتاً از یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) هستند، که ترکیه آنها را یک گروه تروریستی مرتبط با حزب غیرقانونی کارگران کردستان (پ ک ک) می‌داند. او گفت ایالات متحده به این گروه‌ها نشان می‌دهد که در کنار آنها ایستاده است، در حالی که آنکارا به دنبال تهیه جت‌های جنگنده اف-۱۶ و کیت‌های مدرن‌سازی از واشنگتن است. یتکین همچنین گفت با وجود درخواست‌های مداوم آنکارا از استکهلم برای برداشتن گام‌های بیشتر و جلوگیری از حوادث قرآن‌سوزی، احتمالاً فشار ایالات متحده بر ترکیه برای تصویب نهایی درخواست سوئد برای عضویت در ناتو، در هفته‌های آینده افزایش خواهد یافت. به طور مشابه، زینب گورجانلی، ستون‌نویس نشریه اقتصادی اکونومیم استدلال کرد که تحولات اخیر بر گام‌های «عادی‌سازی روابط» منطقه‌ای ترکیه سایه انداخته است. گورجانلی گفت در زمانی که آنکارا به دنبال بهبود روابط با قاهره بود، اجاره بندر خمس توسط ترکیه عامل تنش با مصر شد. او افزود که عدم حمایت سازمان ملل، اتحادیه اروپا یا سازمان‌های کمک‌رسان بین‌المللی از پروژه‌های مسکنی که دولت ترکیه در شمال سوریه راه‌اندازی کرده است، «آنکارا را در روابط با ایالات متحده به دردسر می‌اندازد».
ترکیه در ماه‌های اخیر مواضع ملایم‌تری در روابط خارجی اخذ کرده که انگیزه آن تا حدی تلاش برای کاهش مشکلات اقتصادی بوده است. با این حال، برخی از ناظران پایداری این تغییر را با افزایش مسائل بین‌المللی برای آنکارا زیر سوال برده‌اند
موج‌سواری به سبک سلطان
ساناز نفیسی نیز در اقتصاد نیوز به بررسی موج‌سواری اردوغان در بحران‌های شرق و غرب پرداخته و نوشته است: در شرایطی که جهان و قدرت‌های جهانی هرکدام درگیر بحران‌های وجودی هستند، آنکارا از فرصت ایجاد شده استفاده کرده و در تلاش است تا به تنش‌های خود با بازیگران منطقه و فرامنطقه‌ای پایان داده و ضمن گسترش دامنه فعالیت‌های نظامی‌اش، در قامت بازیگری فعال در عرصه بین‌المللی اعتبار پیشین را بازگرداند. آنگونه که نیشن نوشته، آنکارا از بحرانی که گریبان قدرت های بزرگ را گرفته، خوشحال است. هرچند این کشور درگیر بحران اقتصادی با تورم بسیار بالا، کاهش شدید ارزش لیر و در نتیجه فرار مغزها است. اما به نظر می رسد آنکارا در حال گذراندن لحظه بین‌المللی حساسی است؛ لحطه ای که مطمئنا باب طبع ملی گرایانی است که نتیجه کارزار ریاست جمهوری را از آن خود کرده اند.دو سال پیش، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و حلقه نزدیکانش، این کشور را به عنوان کانون مبارزه برای ستمدیدگان جهان قلمداد کردند و امروز آنها به واسطه مرکزیت جغرافیایی و قدرت نظامی ترکیه، درصدد هستند تا رویای تبدیل شدن به قدرت جهانی را محقق کنند. سفر اخیر اردوغان به منطقه خلیج فارس نشان از آن دارد که بسیاری از معاملات در حال نهایی شدن هستند، بنابراین می‌توان انتظار داشت در ماه‌های آینده از توافقنامههایی در حوزه های دفاعی، انرژی و فن آوری رونمایی شود.
در شرایطی که جهان و منطقه هرکدام درگیر بحران‌های وجودی هستند، آنکارا از فرصت ایجاد شده استفاده کرده و در تلاش است تا به تنش‌های خود با بازیگران منطقه و فرامنطقه‌ای پایان داده و در قامت بازیگری فعال در عرصه بین‌المللی اعتبار پیشین را بازگرداند
مانور آنکارا در میانه بحران‌ها
در شرایط کنونی امارات و ترکیه توافقنامههایی به ارزش 50.7 میلیارد دلار را امضا کردند. عربستان سعودی نیز با پیمانکاردفاعی ارشد ترکیه قراردادی 3 میلیارد دلاری برای ساخت یک کارخانه تولید پهپاد امضا کرد. علاوه بر این، سفر اردوغان به کشورهای حاشیه خلیج فارس نشان داد که ترکیه پس از یک دوره تنش امروز میان بازیگران عرب محبوب است و صنعت دفاعی اش به بلوغ رسیده. اوایل سال جاری، اردوغان هدف خود را دستیابی به 6 میلیارد دلار صادرات دفاعی تعیین کرد. این رقم در سال گذشته 4.3 میلیارد دلار بود.با این حال پس از توافق ترکیه با عربستان، برخی تحلیلگران معتقدند درآمد این کشور از حوزه دفاعی دو برابر شده و به هشت میلیارد رسیده است. طبیعتا مانور نظامی آنکارا، اعتماد بین المللی این کشور را تقویت می کند، همچنین موضع ترکیه را به عنوان قهرمان محرومان جهان برجسته خواهد کرد. سال گذشته، آنکارا نقش میانجی را برای انعقاد قرارداد غلات روسیه و اوکراین ایفا کرد؛ نقشی که ممکن است از وقوع قحطی جلوگیری کند. حالا، چند هفته پس از خروج روسیه از این توافق، ترکیه در حال مذاکره با کرملین در باب توافقی جهت آغاز حمل و نقل غلات روسیه به آفریقا است. آن هم در شرایطی که فارغ از محاصره روسیه، استانبول از اولین کشتی باری اوکراین استقبال کرد، در حالی که هاکان فیدان برای گفت‌وگو در مورد کریدور غلات راهی کی یف شده بود.
دیدگاه تان را بنویسید