تعلیق «پیمان استارت نو» توسط روسیه، نگرانی جامعه ملل را برانگیخت؛
دوئل هسته‌ای واشنگتن- مسکو در سالگرد جنگ اوکراین
فرشاد گلزاری
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه روز سه‌شنبه مصادف با ۲۱ فوریه اعلام کرد که روسیه مشارکت خود در «پیمان استارت نو» مبنی بر خلع تسلیحات هسته‌ای را تعلیق می‌کند و اگر آمریکا در انجام آزمایش‌های هسته‌ای پیش‌دستی کند، مسکو نیز چنین آزمایشاتی را انجام خواهد داد.
رویترز با اشاره به این سخنان پوتین در گزارش خود نوشت: «رئیس جمهوری روسیه در یک سخنرانی به شدت ضد غربی تاکید کرد که تعلیق مشارکت روسیه در پیمان استارت نو و آمادگی برای انجام آزمایش تسلیحات هسته‌ای جدید به معنای بیرون رفتن کرملین از این پیمان نیست». این پاراگراف از گزارش رویترز طی ساعات و روزهای اخیر بارها و بارها از سوی آن دسته از تحلیلگران که معتقدند این اقدام کرملین نمی‌توان بیش از حد خطرناک باشد، مورد استفاده قرار گرفته و به نوعی می‌تواند گویای این موضوع باشد که بسیاری از نخبگان هنوز هم بر این باور هستند که قرار نیست هیچ اقدام سلبی از سوی مسکو انجام شود اما به نظر می‌رسد که قدری باید موشکافانه به این موضوع نگاه کرد. قبل از آنکه بخواهیم سخنان پوتین را کالبدشکافی کنیم باید نیم نگاهی به ماهیت پیمان استارت جدید که برخی‌ها هم بدان پیمان استارت‌نو می‌گویند داشته باشیم.
اینکه پوتین می‌گوید روسیه در حال جنگ با مردم اوکراین نیست، بلکه آنها گروگان رژیم کی‌یف و اربابان غربی آن هستند به نوعی در حال مخابره یک پیام اجتماعی است تا بتواند به هر ترتیب مردم کی‌یف را از حیث روانی با خود هماهنگ کند
پیمان «استارت نو» آخرین معاهده دوطرفه خلع تسلیحات هسته‌ای میان روسیه و آمریکا، دو کشور دارای بزرگترین زرادخانه‌های هسته‌ای جهان است. این پیمان توسط باراک اوباما، رئیس جمهوری وقت آمریکا و دمیتری مِدوِدِف، رئیس جمهوری وقت روسیه در ۸ آوریل سال ۲۰۱۰ در پراگ، پایتخت جمهوری چک امضا شد. پیمان مذکور به نوعی جایگزین پیمان‌های «استارت ۱» و «سورت» است. پیمان استارت1 یا همان پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک در سال ۱۹۹۳ توسط جورج بوش و میخائیل گورباچف و پیمان سورت (SORT)یا همان پیمان کاهش تسلیحات تهاجمی در سال ۲۰۰۲ امضا شد که به نوعی باید آنرا پیمان‌های مادر دانست.
توجه داشته باشید که پیمان استارت نو زرادخانه‌های دو کشور که ۹۰ درصد تسلیحات هسته‌ای دنیا را در خود جای دادند به حداکثر ۱۵۵۰ کلاهک مستقر در خاک هر دو طرف محدود می‌کند. این میزان، کاهشی ۳۰ درصدی در مقایسه با پیمان قبلی در سال ۲۰۰۲ است. این پیمان همچنین علاوه بر اینکه تعداد پرتابگرها (لانچرها) و بمب‌افکن‌های سنگین را به ۸۰۰ فروند محدود می‌کند، شامل مجموعه‌ای از بازرسی‌های متقابل از سایت‌های نظامی هم می‌شود. ولادیمیر پوتین، در ژانویه ۲۰۲۱ پیش از پایان مدت این پیمان، آنرا برای پنج سال یعنی تا سال ۲۰۲۶ تمدید کرد. این پیمان پس از ماه‌ها مذاکره با هدف ازسرگیری روابط با کرملین امضا شد و بر اساس آن، ایالات متحده باید استقرار سپرهای ضد موشکی در لهستان و جمهوری چک را کنار می‌گذاشت. دولت جورج دبلیو بوش هم پیشتر خواهان استقرار این سپرهای موشکی بود اما در آنموقع نزاع‌های خرد و کلان مانع از این اقدام شد.
پیمان استارت‌نو، زرادخانه‌های روسیه و آمریکا که ۹۰ درصد تسلیحات هسته‌ای دنیا را در خود جای دادند به حداکثر ۱۵۵۰ کلاهک مستقر در خاک هر دو طرف محدود می‌کند و به همین دلیل دستور پوتین برای جامعه ملل چندان قابل هضم نیست
هشدار روسیه تا چه حد جدی است؟
آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد تعلیق این پیمان نیست بلکه سخنان رئیس جمهوری روسیه است که به نظر می‌رسد بیش از هر چیز دیگر اهمیت دارد و مهم به نظر می‌رسد. ولادیمیر پوتین در توضیح تصمیم خود برای تعلیق تعهدات روسیه در پیمان استارت نو صراحتاً اعلام کرد که آمریکا و متحدانش در ناتو می‌خواهند به ما یک شکست استراتژیک را تحمیل کنند. آنها همزمان تلاش می‌کنند تا به تاسیسات هسته‌ای ما دست یابند و در نتیجه روسیه همکاری خود در پیمان سلاح‌های تهاجمی استراتژیک را به حالت تعلیق در می‌آورد. این سخنان پوتین به نوعی نشان می‌دهد که مسکو هنوز در ترس و هراس این موضوع قرار دارد که غرب هزینه‌های بیشتری را به او تحمیل کند. او تا بالاترین حد آمریکا را به چالش کشید و گفت که روسیه در حال جنگ با مردم اوکراین نیست، چراکه آنها گروگان رژیم کی‌یف و اربابان غربی آن هستند که قبلاً این کشور را به لحاظ سیاسی، نظامی و اقتصادی اشغال کرده‌اند و از سوی دیگر باید متوجه بود که غرب مستقیماً تمامی تضمین‌های امنیتی روسیه را رد کرد و کاملاً مشخص بود که این تهدید هر روز در حال افزایش است. از سوی دیگر دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور سابق روسیه و معاون رئیس شورای امنیت ملی هم در مورد تعلیق این پیمان گفت که مدت‌ها پیش‌بینی کردم که این اقدام باید به منزله پیامی برای ایالات متحده باشد که فکر می‌کرد می‌تواند شکست روسیه را محقق کند اما امنیت استراتژیک یک موضوع دیگر است که از همه چیز مجزا حساب می‌شود. او این استدلال را اشتباه بد آمریکایی‌ها خواند و هشدار داد از آنجایی که آمریکا می‌خواهد روسیه را شکست دهد، ما حق داریم با هر سلاحی از جمله هسته‌ای از خود دفاع کنیم. در این میان البته انتقادهایی هم به اقدامات روسیه صورت گرفت. به عنوان مثال استفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد از ایالات متحده و روسیه خواست تا اجرای کامل پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک موسوم به استارت را هر چه سریعتر از سر بگیرند. ا اعلام کرد که معاهده استارت 3 و معاهدات دوجانبه بعدی درباره کاهش تسلیحات هسته‌ای استراتژیک بین روسیه و آمریکا، نه تنها امنیت این کشورها، بلکه امنیت کل جامعه بین‌المللی را تضمین می‌کند.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا هم که در یونان به سر می‌برد، تصمیم روسیه برای تعلیق مشارکت خود در معاهده کاهش تسلیحات هسته‌ای نیو استارت با ایالات متحده را تأسف‌بار و غیر مسئولانه خواند. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو نیز گفت که این ائتلاف نظامی از تصمیم روسیه در تعلیق معاهده نیو استارت متاسف و متعجب است. مارشال بیلینگزلی، معاون وزیر امور خارجه دونالد ترامپ در امور کنترل تسلیحات و امنیت بین‌الملل هم در اینباره اعلام کرد روسیه و چین تعداد کلاهک‌های بیشتری را مستقر خواهند کرد و این به منزله تهدید برای آمریکا است. از سوی دیگر تحلیلگران حوزه امنیت بین‌الملل هم معتقدند حتی با وجود جنگ اوکراین و تعلیق پیمان استارت نو، تهدید درگیری هسته‌ای همچنان پایین است؛ اما آخرین قدرت‌نمایی هسته‌ای کرملین بار دیگر زنگ خطر را به صدا درآورد و ترس‌ها را نسبت به وخیم شدن تنش‌ها برانگیخت. حال باید دید که این خوش‌بینی‌ها تا به کجا ادامه دارد و واکنش عملی واشنگتن چه خواهد بود!
دیدگاه تان را بنویسید