بازار ترکیه به اقدامات و سخنان اخیر اردوغان واکنش مثبت نشان داد؛
«دلار تُرک»، تشویق بدون ضمانت به سرمایه‌گذاری!
فرشاد گلزاری
بحران اقتصادی ترکیه که غالباً آن را با نام بحران لیر می‌شناسیم طی هفته‌های گذشته مشکلاتی را بر مردم این کشور و حتی سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی بار کرده که بدون شک باید گفت طی چهار دهه اخیر چنین رویدادی بی‌سابقه بوده است. در مورد وضعیت فعلی اقتصاد ترکیه باید به این نکته توجه شود که ریشه این بحران در اصل سیاست‌های اقتصادی است که از سوی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه وضع شده است. بر این اساس اردوغان مدت‌ها اصرار داشت که ترکیه باید نرخ بهره پایین‌تری داشته باشد و در ماه آگوست بانک مرکزی آن کشور مجموعه‌ای از کاهش نرخ بهره را در دستور کار قرار داد که در چند ماه گذشته اجرایی شده است. کاهش نرخ بهره واقعی به کم‌تر از نرخ تورم ۱۴ درصد، سرمایه‌گذاران ترکیه را مجبور کرد تا به سمت بازار‌های ارز خارجی (ارزهای دیجیتال و فارکس) فرار سرمایه داشته باشند. از سوی دیگر باید توجه داشت که فرار سرمایه‌های مورد نظر عموماً در بخش داخلی اقتصاد ترکیه رخ داده و این در حالیست سرمایه‌گذاران خارجی هم با مشاهده این وضعیت در ترکیه، نه تنها رغبتی به سرمایه‌گذاری در بازار این کشور از خود نشان نمی‌دهند بلکه برخی از آنها سرمایه‌های منقول خود را از این کشور خارج کرده‌اند و برخی دیگر هم منتظرند تا اوضاع به روال سابق برگردد تا بتوانند سرمایه‌های غیرمنقول خود را به فروش بگذارند و از ترکیه خارج کنند. این روند و افت قیمت لیر از سوی دیگر به نفع صرافی‌های رمزارزها در ترکیه شده که تب و تاب آن حالا در تمام دنیا بالا گرفته است. بر اساس گزارشی که اکونومیست منتشر کرده، نگرانی‌ها نسبت به سیاست اقتصادی ترکیه باعث افت ۴۰ درصدی ارزش لیر از ماه سپتامبر شده و مردم ترکیه را برای حفظ پس‌اندازشان در برابر آثار افزایش تورم به سمت بازارهایی هدایت کرده که رمزارزها یکی از آنهاست. آمار شرکت‌های تحلیل بلاک چین ChainAlysis و Kaiko نشان داد سقف یک میلیون معامله در روز برگشته است. این سقف اوایل سال میلادی جاری پس از اینکه تغییر ناگهانی رئیس بانک مرکزی ترکیه باعث نخستین ریزش بزرگ لیر در سال ۲۰۲۱ شد، شکسته شده بود، اما پس از آن شمار معاملات به پایین ۵۰۰ هزار کاهش پیدا کرد تا اینکه نوسان ارزش لیر دوباره علاقه به رمزارزها را برانگیخت. تبدیل لیر به دلار آمریکا یا طلا برای مردم ترکیه که شاهد افت ۹۰ درصدی ارزش لیر از سال ۲۰۰۸ بوده‌اند، امری متداول است، ولی دولت ترکیه به دنبال سخت‌تر کردن این شیوه‌هاست؛ چراکه قیمت رمزارز امسال رشد چشمگیری پیدا کرده و معاملات رمزارز محبوبیت یافته‌اند، به انضمام اینکه حالا شرکت فیسبوک پلتفرم دنیای واقعی اما مجازی به نام «متاورس» را راه‌اندازی کرده و بخشی از سرمایه‌ها مردم جهان به صورت رمزارز وارد این پلتفرم شده است. آمار نشان داد که بیت‌کوین و تِتر که ارزش ثابتی داشته و در معاملات رمزارز به طور گسترده استفاده می‌شوند، برای تبادل لیر از سال ۲۰۱۹ محبوبیت داشته‌اند و این در حالیست که بیت‌کوین در نوامبر به رکورد بالای ۶۹ هزار دلار صعود کرد. این مولفه‌ها به خوبی نشان می‌دهد که اوضاع در ترکیه همانند ایران به سوی جذب شدن سرمایه‌ها در بازار رمزارزها پیش می‌رود که این چندان باب دل دولت‌ها نیست!
طرح «دلار تُرک»اردوغان از منظر مردم ترکیه که حالا از تورم و بیکاری به ستوه آمده‌اند، یک طرح خوب به شمار می‌آید اما در مقابل کسانی در قبال این طرح صف‌بندی کرده‌اند که معتقدند این طرح فقط بدهی عمومی را افزایش می‌دهد
مخالفت اردوغان
تبدیل لیر به دلار آمریکا یا طلا برای مردم ترکیه که شاهد افت ۹۰ درصدی ارزش لیر از سال ۲۰۰۸ بوده‌اند، امری متداول است اما حال و با وجود افزایش قیمت و همه‌گیری رمزارزها مردم ترکیه به سمت سرمایه‌گذاری در این بازار هجوم برده‌اند
در این میان اردوغان البته صرفاً با مشکل افت قیمت لیر مواجه نیست بلکه در داخل ترکیه هم بسیاری از مخالفان وی چنان بر او می‌تازند که او را عصبانی کرده‌اند. به عنوان مثال کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب اپوزیسیون ترکیه روز گذشته (چهارشنبه) با انتقاد از سیاست‌های پولی اردوغان اعلام کرد که دولت او تضمین‌هایی را برای حفظ ارزش لیر مطرح کرده که وجود ندارد. او معتقد است که دولت اردوغان نمی‌تواند شرایطی از اعتماد در بازارها را ایجاد کند و اعلام کرد که ترکیه به یک استراتژی قوی به جای برنامه‌های کوتاه مدت نیاز دارد؛ چراکه شهروندان ترکیه بیش از لیر به ارزهای خارجی و خصوصاً رمزارزها اعتماد می‌کنند که نشان از وجود مشکل دولتی دارد. رهبر اپوزیسیون ترکیه همچنین خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام در کشور شد، اما این اظهارات در حالی مطرح شده است که اردوغان با ابزار سرمایه‌گذاری جدید براساس نرخ ارز خارجی در روز سه‌شنبه باعث ایجاد تحولی در بازارها شد و ارزش دلار آمریکا را در برابر لیر ترکیه بیش از ۲۹ درصد در یک روز کاهش داد. ابزار تازه که توسط او ارائه شده و برخی در رسانه‌های اجتماعی برچسب «دلار ترکیه» را به او زده‌اند، ظاهراً راه حلی برای این مشکل ارائه داده است. بر اساس این طرح، اگر سرمایه‌گذاران ارزهای خارجی خود را به لیر تبدیل کرده و در یک حساب پس‌انداز با سررسید معین سرمایه‌گذاری کنند؛ خزانه‌داری ترکیه تضمین می‌کند که بازدهی مشابه بازار‌های فارکس را دریافت خواهند کرد و اگر بازار فارکس کم‌تر از نرخ بهره رسمی باشد، سرمایه‌گذاران کماکان نرخ بهره رسمی را دریافت خواهند کرد. نورالدین نباتی، وزیر دارایی جدید ترکیه در بیانیه‌ای کتبی اعلام کرده که طرح تازه، دارای گزینه‌های سررسید سه، شش، نه و دوازده ماهه خواهد بود و اگر سرمایه‌گذاران سپرده خود را پیش از اتمام مدت زمان مشخص از حساب‌های پس‌انداز برداشت کنند تنها بازدهی پس‌اندازشان براساس نرخ فارکس را دریافت خواهند کرد. قاعدتاً این طرح از منظر مردم که حالا از تورم و بیکاری به ستوه آمده‌اند، یک طرح خوب به حساب می‌آید اما در مقابل اقتصاددانان به طور گسترده از این طرح انتقاد و درمقابل آن صف‌بندی کردند، زیرا باعث افزایش بدهی عمومی می‌شود و خزانه‌داری هر تفاوتی بین نرخ ارز خارجی و لیر را پرداخت می‌کند. طیف دوم منتقدان اردوغان اما این طرح او را به گونه‌ای دیگر مورد نقد قرار می‌دهند و حتی برای آن سند ارائه می‌کنند. آنها معتقدند این ابزار مالی جدید که توسط اردوغان مطرح شده، تجربه قدیمی مشابهی را به کارشناسان یادآوری می‌کند که ترکیه در دهه ۷۰ میلادی اجرایی کرد. در آن زمان ترکیه برای جذب جریان ارز خارجی تلاش و طرحی تحت عنوان «سپرده‌های قابل تبدیل لیر ترکیه» را مطرح کرد. در آن زمان این طرح پرداخت اصل و سود سپرده‌ها را در برابر تمام خطرات ناشی از کاهش ارزش واحد پول ملی را تضمین می‌کرد و این طرح در نهایت منجر به انفجار بزرگ اعتباری توسط بانک‌های داخلی ترکیه شد و موج تازه‌ای از تورم را به راه انداخت. حال باید منتظر ماند تا نتایج این طرح جدید حاکم آکسارای مشخص شود!
دیدگاه تان را بنویسید