قیام علیه الیگارشی

فرشاد گلزاری

 آخرین روزهای دی ماه بود که یکباره خبر آمد آلکسی ناوالنی، رهبر اپوزیسیون روسیه که چندی پیش در کشورش مسموم شده و برای درمان به آلمان رفته بود، در بدو ورود به فرودگاه مسکو بازداشت شد.

هواپیمای حامل ناوالنی که اروپایی‌ها او را از مخالفان سیاسی سرسخت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه می‌دانند، ابتدا قرار بود در فرودگاه ونوکووا مسکو فرود بیاید، اما در آخرین لحظات تغییر مسیر داد و حوالی ساعت ۶ عصر در فرودگاه بین‌المللی شرمتیوو در مسکو به زمین نشست.

خبرنگارانی که در هواپیمای حامل ناوالنی از برلین با او همراه بودند، گفته‌اند که خلبان ابتدا ۳۰ دقیقه تأخیر به دلیل «مشکل فنی» اعلام کرد، اما بعد از آن گفت که هواپیما به سمت شرمتیوو در حرکت است و در فرودگاه ونوکوو فرود نخواهد آمد. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که بازداشت او از قبل طراحی و برنامه‌ریزی شده بود و او به محض ورود، دستگیر و راهی بازداشتگاه شد. به ناوالنی پیش از بازگشت در مورد دستگیر و زندانی شدنش هشدار داده شده بود؛ زیرا او در کشورش پرونده مفتوح

امنیتی - قضایی دارد که بر پایه آن در سال ۲۰۱۴ به حبس تعلیقی محکوم شده است. این معترض روسی بر مبنای محکومیت قبلی‌اش می‌بایست هر ماه دو بار خود را به مقامات قضایی معرفی می‌کرد و به او گفته شده بود که چون در مدت اقامتش در آلمان نتوانسته خود را معرفی کند، به همین دلیل در بازگشت بازداشت می‌شود.

در اینجا دو و شاید هم سه تئوری به ذهن هر تحلیلگر خطور می‌کند. نخست آنکه اگر اروپایی‌ها می‌دانستند ناوالنی به محض ورود به مسکو دستگیر می‌شود، چرا با آن دیدگاهی که حقوق‌بشر را سرلوحه کار و شعار خود کرده‌اند، اجازه دادند تا ائ به روسیه برگردد و به این وضع دچار شود؟ تئوری دوم هم این است که اروپایی‌ها به خوبی از احتمال بازداشت ناوالنی در روسیه خبر داشتند اما به دنبال آن بودند تا بتوانند آشوبی در روسیه به پا کنند تا شاید حاکم کرملین را به زعم خود تحت فشار قرار دهند. تئوری سوم هم بدون تردید این خواهد بود که ناوالنی خودش و برای ادامه مبارزه‌اش علیه دولت روسیه و الیگارشی حاکم بر آن وارد روسیه شده است؛ چراکه ناوالنی پیش از عزیمت از برلین از دوستانش خواسته بود به استقبال او بیایندتا جایی که در فرودگاه ونوکووا هم حدود ۲۰۰ نفر از دوستان او و هم نیروهای پلیس ضد شورش در انتظارش بودند و پس از بازداشت ناوالنی در فرودگاه دیگر، شماری از دوستانش نیز در فرودگاهی که حاضر بودند به دست پلیس و نیروهای لباس شخصی بازداشت شدند و این دقیقاً همان سناریوی فریبی است که سرویس امنیت داخلی روسیه برای بازداشتِ بدون حاشیه ناوالنی اجرا کرد!

نکته‌ای که در اینجا باید مورد نظر قرار بگیرد و به نوعی می‌تواند موید این احتمال باشد که اروپایی‌ها از همه‌چیز خبر داشتند این است که اخیراً فیلمی دو ساعته از سوی ناوالنی و تیمش در باره ‌یک کاخ مجلل در نزدیکی خلیج گلندجیک (واقع در ساحل دریای سیاه روسیه) با مساحت ۱۷.۶ هزار متر مربع منتشر شده که به ادعای وی متعلق به ولادیمیر پوتین بوده و هزینه ساخت آن چیزی حدود یک و نیم میلیارد دلار تمام شده است. این فیلم حدود 40 میلیون بازدیدکننده داشته است و به نوعی محرک اصلی اعتراضات روزهای اخیر در روسیه به حساب می‌آید.

نکته مهم این است که در مقدمه این فیلم که در کانال یوتیوب ناوالنی منتشر شده وی توضیح می‌دهد که تحقیقات در مورد این فیلم را زمانی که «در بخش مراقبت‌های ویژه در یکی از بیمارستان‌های برلین» بود، طراحی کرده است! این موضوع دقیقاً نشان می‌دهد که اروپایی‌ها در طرح ایجاد یک اغتشاش مهندسی شده در سراسر روسیه با ناوالنی شریک هستند؛ چراکه یک فیلم دو ساعته آن هم با این میزان از داده‌های پنهان و به شدت طبقه‌بندی شده، نمی‌تواند ظرف مدت چند هفته از یک کشور دیگر آماده شود.

تنها راه برون‌رفت از بحران داخلی توسط مسکو، باز کردن کانال گفت‌وگو‌های ملی توسط پوتین یا یک اَمینِ دولتی یا خصوصی از ناحیه او است و اگر این اتفاق رخ ندهد می‌تواند تاوان سنگینی برای کرملین داشته باشد

بایدن و چهار سال سخت  با پوتین

هیچ شکی وجود ندارد اعتراضات سراسری که روز شنبه در روسیه برگزار شد، یکی از بزرگترین رخدادهای اجتماعی - سیاسی طی قرن حاضر در این کشور به حساب می‌آید.

درست است که حامیان و طرفداران ناوالنی این اعتراضات را سر و سامان دادند، اما شدت عمل پلیس و به صورت کلی ساختار امنیتی روسیه به خوبی نشان می‌دهد که کرملین از این میزان اعتراض و ابعاد گسترده آن به شدت نگران است.

ناوالنی که در حبس به سر می‌برد، تعداد زیادی از نزدیکانش هم بازداشت شدند و به نوعی حلقه ابتدایی و هسته مرکزی این اعتراضات به حاشیه رانده شده‌اند که در طی ماه‌ها  وسال‌های اخیر بارها این اقدامات تکرار شده است. طبیعتاً باید انتظار داشته باشیم که اعتراضات اینچنینی پایان یابد اما واقعیت این است که بازداشت حداقل بیش از 3000 نفر در یک روز آن هم در یک تظاهرات مسالمت‌آمیز به خوبی نشان‌دهنده آن است که کفه ترازو به ضرر پوتین و تیمش سنگینی کرده است.

دلیل این امر هم مشخص است. نخست آنکه ما در 120 شهر روسیه شاهد به میدان آمدن مردم و به خصوص جوانانی هستیم که اساساً معتقدند الیگارشی روسی به مرکزیت پوتین و تیم او، در حال بلعیدن فرصت‌ها و ثروت‌های ملی روسیه است. اینکه در گذشته صرفاً مسکو و چند شهر کوچک صحنه تظاهرات بود ولی حالا حتی در شهرهایی که دمای آن به زیر 50 درجه می‌رسد هم شاهد به خیابان آمدن مردم هستیم و همین موضوع جمعیت چندبرابری را علیه کرملین به پا داشته است.

بازداشت‌های گسترده مردم معترض باعث شد سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مستقیما این اقدام دولت روسیه را نقض فاحش حقوق‌بشر بداند که باید آن را نخستین رویارویی دموکرات‌های تازه نفس واشنگتن با مسکو بدانیم

از سوی دیگر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مستقیما بازداشت‌های گسترده مردم از سوی دولت روسیه را نقض فاحش حقوق‌بشر دانست که به صورت مستقیم از سوی کرملین به عنوان دخالت در امور داخلی مسکو قلمداد شد. این اولین رویارویی دولت «جو بایدن» با پوتین و تیمش است که بدون تردید برای او چالش‌های زیادی طی چهار سال آینده به بار خواهد آورد.

در این راستا بدون تردید اروپایی‌ها هم با دموکرات‌های کاخ‌سفید علیه مسکو هماهنگ می‌شوند و در اینجاست که باید گفت یک اتحاد واحد علیه کرملین در داخل و خارج از روسیه شکل گرفته است. تنها راه برون‌رفت از این بحران توسط مسکو، باز کردن کانال گفت‌وگو‌های ملی توسط پوتین یا یک اَمینِ دولتی یا خصوصی از ناحیه او است؛ چراکه مقیاس اعتراضات و همچنین عدم توانایی حزب منتسب به پوتین (حزب روسیه واحد) در بهبود مسائل معیشتی، مبارزه با فساد و آزادی‌های سیاسی و غیره می‌تواند «قیام علیه کرملین» را به نقاط تاریک و باریک بکشاند.