امضای توافق آتش‌بس میان ارمنستان و آذربایجان در سایه نقض‌های مکرر
صلح زیر باران گلوله!
فرشاد گلزاری
به‌رغم اینکه بحران قره‌باغ در صدر اخبارِ رسانه‌های جهان قرار دارد، بسیاری از مطبوعات و خبرگزاری‌ها طی ساعات اولیة روز گذشته (شنبه) اعلام کردند که ارمنستان و جمهوری آذربایجان با واسطه‌گری روسیه توافق آتش‌بس را به امضا رساندند.
بر اساس داده‌های موجود، کاخ کرملین پنجشنبه شب در بیانیه‌ای اعلام کرد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه وزیران خارجه ارمنستان و آذربایجان را برای انجام مذاکرات طی روز جمعه درباره درگیری‌های اخیر میان دو کشور بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ به مسکو دعوت کرده است.
در این بیانیه هدف مذاکرات پیشنهادی روسیه «جلوگیری از جنگ» و تبادل زندانیان و اجساد سربازان کشته شده از دو طرف اعلام شده بود و روس‌ها اعلام کرده بودند که پوتین خواستار پایان جنگ در قره باغ به دلایل انسانی و با هدف مبادله اجساد کشته‌شدگان و زندانیان است. طبیعی است که روسیه در این پرونده حکم قدرت شماره یک را دارد و هر حرفی که بزند، برای طرفین به مانندِ یک ابلاغِ مهم و رده بالا محسوب می‌شود.
دعوتنامه روس‌ها در حالی به ایروان و باکو ابلاغ شد که روز پنجشنبه وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان برای دیدار با گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (متشکل از روسیه، فرانسه و آمریکا) وارد ژنو شد. بسیاری بر این عقیده بودند که سفر وزیر خارجه آذربایجان به ژنو آن هم یک روز قبل از شروع مذاکرات دو طرف در مسکو، به نوعی یک دیدار تدارکاتی و هماهنگی با روس‌ها بوده است اما مساله اینجاست که در ژنو، نماینده آمریکا و فرانسه هم حضور داشته‌اند. درست است که وزیر خارجه آذربایجان به صورت جداگانه با نماینده پاریس و واشنگتن دیدار کرده است، اما واقعیت این است که هر دو طرف در مورد قره‌باغ و پیگیری این پرونده به روس‌ها وکالت داده‌اند تا مسکو کلیت کار را جلو ببرد.
اگرچه آتش بس میان دو طرف با نظارت مسکو برقرار شده است، اما آذری‌ها با فتح 9 روستا از توابع قره‌باغ، بعید است به این راحتی به آتش‌بس تن بدهند؛ مضاف بر اینکه ترکیه هم از این جنگ منافع تسلیحاتی و اقتصادی دریافت می‌کند
بر این اساس نه تنها مسکو به محل حل و فصل اختلاف در مورد قره‌باغ تبدیل شد، بلکه قبل از روز پنجشنبه، رئیس‌جمهور روسیه پس از یکسری مکالمات تلفنی با الهام علی‌اف و نیکول پاشینیان به دلایل بشردوستانه خواستار پایان دادن به درگیریها در منطقه قره‌باغ و تبادل اجساد کشته‌شدگان و زندانیان شد.
موضوع بعدی این است که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه قرار است روز دوشنبه در مسکو میزبان همتای ارمنی خود باشد که این موضوع هم نشان می‌دهد آمریکایی‌ها و فرانسوی‌ها باز هم روسیه را به عنوان قاضیِ پرونده قره‌باغ قبول دارند. اینروند تا جایی پیش رفت که منابع خبری، سحرگاه روز گذشته (شنبه) اعلام کردند که در پی برگزاری مذاکرات سه‌جانبه وزیران امور خارجه جمهوری آذربایجان، ارمنستان و روسیه در مسکو؛ سرگئی لاوروف خبر داد که باکو و ایروان توافق کرده‌اند از دهم اکتبر (روز گذشته/شنبه) در منطقه قره‌باغ آتش‌بس برقرار شود. بر اساس بیانیه صادر شده از سوی دستگاه دیپلماسی روسیه، دو طرف همچنین در قبال آغاز مذاکرات واقعی برای حل مناقشه بر اساس مبانی اساسی سازش توافق کرده‌اند و قرار است پارامترهای مختلف برقراری آتش‌بس در قره‌باغ به طور جداگانه مورد توافق قرار بگیرد. بر اساس گزارش اسپوتنیک، این بیانیه پس از مذاکرات سه‌جانبه که حدود ۱۰ ساعت به طول انجامید، صادر شده است.
درست است که وزیر خارجه آذربایجان به صورت جداگانه با نماینده پاریس و واشنگتن دیدار کرده است، اما واقعیت این است که هر دو طرف در مورد قره‌باغ و پیگیری این پرونده به روس‌ها وکالت داده‌اند تا مسکو کلیت کار را جلو ببرد
صلح شکننده در قره‌باغ
در بخشی از بیانیة صادر شده از سوی مسکو به این موضوع اشاره شده است که آتش‌بسِ مذکور باید از ظهر روز گذشته (شنبه) برقرار شود؛ چراکه رسانه‌های آذربایجان اعلام کرده‌اند که بیش از ۳۰۰ نفر تاکنون در جریان درگیری‌های میان دو کشور در قره‌باغ کشته شده‌اند ولی مقامات محلی ارمنی در قره‌باغ شمار سربازان کشته شده را بیش از ۳۷۰ تن اعلام کرده‌اند.
اینکه اعداد و ارقام تا چه حد در برقراری آتش‌بس در یک منازعه منطقه‌ای تاثیر دارد، نکته‌ای است که نمی‌توان آن را به عنوان یک پارامتر مهم در نظر نگرفت اما آنچه درمورد آتش‌بس‌ها به صورت عمومی اتفاق می‌افتد، بحث نقض آن است. در قره‌باغ هم چنین اتفاقی رخ داده است. درست پس از آنکه توافق آتش‌بس به امضا رسیده و دو طرف آن را امضا کرده‌اند؛ می‌بینیم که رسانه‌ها اعلام می‌کنند که این توافق نقض شده است؛ به گونه‌ای که دقایقی پس از اعمال آتش‌بس، دو طرف یکدیگر را به نقض آن متهم کردند.
در این راستا وزارت دفاع ارمنستان، جمهوری آذربایجان را به شلیک به داخل ارمنستان متهم می‌کند و نیروهای ارمنستان در قره‌باغ نیز نیروهای جمهوری آذربایجان را به درگیری‌های جدید پنج دقیقه پس از اعمال آتش‌بس متهم کرده‌اند! باکو نیز اعلام کرده است که نیروهای دشمن در قره‌باغ به سمت قلمروی جمهوری آذربایجان شلیک کرده‌اند. الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان در بیانیه‌ای با اعلام اینکه آتش‌بس به طور کامل نقض نشده، اعلام کرد که طرف‌های درگیر اکنون تلاش می‌کنند تا راه‌حل سیاسی پیدا کنند.
فرانسه هم اگرچه برقراری این آتش‌بس را مورد استقبال قرار داد اما گفت که این روند به صورت کامل اجرایی نشده است و نقش آتش‌بس را تایید کرد. در این میان جالب‌ترین و البته مشکوک‌ترین موضع را آنکارا اتخاذ کرده است. وزارت خارجه ترکیه روز گذشته (شنبه) اعلام کرد، آتش‌بس تازه اعلام شده در قره‌باغ گامی مهم است، اما نمی‌توان آن را جایگزین یک راه‌حل جامع برای این درگیری طولانی مدت دانست! وزارت خارجه ترکیه در ادامه بیانیه خود آورده است: «دولت باکو به ارمنستان آخرین فرصت را برای خروج نیروهایش از منطقه داد؛ این آتش بس با هدف تبادل زندانیان جنگ و اجساد کشته شده‌ها یک گام مهم است، اما جایگزین راه‌حلی دائمی برای این مشکل نیست.
همانطور که ترکیه همیشه گفته، از تصمیم جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند و با این رویکرد، به حمایتمان از باکو ادامه می‌دهیم!» موضع ترکیه کاملاً مشخص می‌کند که آنها باز هم به دنبال ادامه جنگ هستند. اردوغان و تیم عدالت و توسعه همان روزهای اول اعلام کردند که نیروهای آذربایجان باید تمام‌قد وارد قره‌باغ شوند و آنجا را فتح کنند. از سوی دیگر او مردم ارمنستان را به قیام علیه دولت کشورشان دعوت کرد و تمام این مسائل نشان می‌دهد که منافع زیادی در تنش میان دو طرف برای آنکارا نهفته است.
بر این اساس باید توجه داشت که اگرچه آتش بس میان دو طرف با نظارت مسکو برقرار شده، اما واقعیت امر این است که آذری‌ها با فتح 9 روستا از توابع قره‌باغ، بعید است به این راحتی به آتش‌بس تن بدهند؛ مضاف بر اینکه ترکیه هم از این جنگ منافع تسلیحاتی و اقتصادی دریافت می‌کند. به همین دلیل، مولفه‌های حاضر نشان می‌دهد که احتمالاً طی روزها یا ساعات آینده، روس‌ها در حوزه سیاسی بیشتر فعال خواهند شد و اگر روند درگیریها خاتمه پیدا نکند، احتمال دارد مسکو نیروهای خود را به عنوان دیوارِ حائل برای آرام کردن اوضاع، وارد قره‌باغ کند.
دیدگاه تان را بنویسید