نگاهی به تشدید تقابل پارلمان و دولت عراق
آشفتگی سیاسی و بیم استیضاح الکاظمی
فرشاد گلزاری
«به دنبال بازگرداندن اعتماد مردم به نظام سیاسی عراق هستیم». این عبارتِ کوتاه (اما مهم) بخشی از سخنان عمار حکیم رهبر جریان حکمت ملی عراق در دیدار روز یکشنبه با نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در این کشور است. سخنان عمار حکیم شاید برای بسیاری مهم نباشد اما باید توجه داشت که در پَسِ اظهارات او یک سابقه مهم وجود دارد. چندی پیش (چهارشنبه هفته گذشته برابر با 11 تیرماه) او از تشکیل ائتلاف جدیدی به نام «عراقیون» خبر داد که متشکل از چهره‌های پارلمانی عراق است و تلاش دارد یک رویکرد میانه‌رو را برای حمایت از ثبات سیاسی عراق در پیش بگیرد. اینکه چرا حکیم در دیدار با نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در عراق (جنین هنیس پلاسخارت) یکبار دیگر به صورت واضح دلایل تشکیل این ائتلاف را ذکر می‌کند، در وهله اول نشان می‌دهد که اوضاع در عراق آنگونه که شنیده می‌شود خوب نیست و در وهله دوم او سعی می‌کند به سازمان ملل که به صورت تمام و کمال توسط آمریکایی‌ها حمایت و راهبری می‌شود، این پیام را بدهد که عراقی‌ها (به خصوص شیعیان این کشور) در حال ائتلاف‌سازی برای مقابله با سناریوی آنها در منطقه و بغداد هستند. ممکن است حکیم در نظر بسیاری از مخاطبان و حتی صاحب‌نظران داخل و خارج از کشورمان، یک شخصیت کمرنگ در عرصه سیاسی شناخته شود، اما واقعیت این است که هر کدام از مُهره‌های سیاسی و امنیتی در شطرنج قدرتِ عراق به یک نحو وارد بازی می‌شوند. به عنوان مثال زمانی شاهد بودیم که مقتدی صدر در بحث تظاهراتِ ضدفساد علیه دولت وقت عراق پیشرو بود و هر وقت او اذن دخول می‌داد، هزاران نفر از شیعیان وارد منطقه سبز و میدان تحریر بغداد می‌شدند و دست به اعتراض و حتی تحصن‌های طولانی مدت می‌زدند. در مورد شخصیت‌هایی مانند آیت‌الله سیستانی هم این موضوع صدق می‌کند. مرجعیت عراق پس از آنکه داعش تا سامرا پیش آمد فرمان بسیج عمومی برای مقابله با ویروس تکفیر را داد و حالا هم شخصی مانند عمار حکیم پس از یک حاشیه‌نشینی نسبتاً کوتاه به میدان آمده است تا بتواند اوضاع نابسامان عراق را سر و سامان دهد. نکته‌‌ای که در اینجا باید مورد نظر قرار بگیرد این است که عمار حکیم و مجموعه کسانی‌که ائتلاف عراقیون را تاسیس کرده‌اند، از طیف شیعیان عراق هستند. این موضوع دقیقاً گویای این است که یک چند صداییِ مشهود درون پارلمان عراق به وجود آمده است که در طرف دیگر آن کردها و اهل تسنن این کشور حضور دارند. به عنوان مثال ائتلاف سنی القوی العراقیه (گروه‌های عراقی) به ریاست محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق روز یکشنبه با صدور بیانیه‌ای از مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق خواست تا سلاح را به دولت منحصر کرده و مانع از حملات علیه هیئت‌های دیپلماتیک شود! این دقیقاً همان نقطه اوج اختلافاتی است که موجب تشدید شکاف و تقویت قطب‌بندی‌ها در پارلمان عراق می‌شود؛ چراکه اهل تسنن و کردهای عراق اصالتاً طرفدار ابقای نظامیان آمریکا در عراق و در مقابل شیعیان با استناد به مصوبه خروج نظامیان آمریکایی از کشورشان خواهان اخراج آنها هستند. این روند به جایی رسیده که حالا یک اختلاف دیگر میان پارلمان و نخست‌وزیری عراق نمایان شده است.
حکیم سعی می‌کند به سازمان ملل که به صورت تمام و کمال توسط آمریکایی‌ها حمایت و راهبری می‌شود، این پیام را بدهد که عراقی‌ها (به خصوص شیعیان این کشور) در حال ائتلاف‌سازی برای مقابله با سناریوی آنها در منطقه و بغداد هستند
الکاظمی و خطر استیضاح!
در این کشمکش‌ها شاهد آن هستیم که نخست‌وزیر عراق مورد اشاره قرار گرفته است. درست است که مصطفی الکاظمی از سوی طیف شیعیان عراق برای تصدی نخست‌وزیری عراق معرفی شده اما واقعیت این است که بسیاری از تحلیلگران حاضر در آمریکا و عراق معتقدند که راهبرد الکاظمی به خصوص در حوزه سیاست خارجی تا حد زیادی به نفع آمریکا و برخی دیگر از متحدان آن در منطقه تعریف شده است. به عنوان نمونه، منصور البعیجی، نماینده پارلمان عراق در سخنانی نسبت به موضع دولت کشورش و سکوت آن درقبال اشغال خاک این کشور توسط ترکیه و نقض حریم هوایی آن توسط آمریکا اعتراض کرده و خواهان برگزاری نشست فوق‌العاده پارلمان عراق درباره نقض‌های آمریکا و ترکیه است. او معتقد است که ترکیه به بهانه جنگیدن با حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در حال انجام عملیات نظامی در خاک عراق است و این در واقع اشغال خاک عراق به حساب می‌آید و این درحالی است که ما شاهد واکنش و پاسخ دولت در سطح معقول نبوده‌ایم. چندی بعد اما کمیته روابط خارجی در پارلمان عراق اعلام کرد عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی محور مذاکرات مصطفی الکاظمی در واشنگتن است و این خبر را باید نوعی آرام‌سازی افکار عمومی و مقامات عراق به حساب بیاوریم. اما داستان به اینجا ختم نمی‌شود، بلکه اوضاع و احوال نشان می‌دهد که هدف بعدی، زیر ذره‌بین بردن تحرکات سفارت آمریکا در بغداد است! پس از آنکه نیروهای ضدتروریسم عراق با هماهنگی نظامیان آمریکا به بازداشت چندین نفر از عناصر کتائب حزب‌الله اقدام کردند، انتقاد به نخست‌وزیر عراق بالا گرفت اما آمریکایی‌ها برای مانور قدرت در عراق دست به آزمایش سامانه‌های پدافند هوایی پاتریوت در محوطه داخلی سفارتشان در بغداد کردند! همین موضوع باعث شده تا اعتراض‌ها نسبت به تبدیل شدن سفارت آمریکا در پایتخت عراق به پادگان نظامی سر به فلک بکشد. به عنوان مثال ائتلاف الفتح با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که این اقدام آمریکایی‌ها (آن هم در فضای شهری) نه تنها مخاطراتی را برای ساکنان بغداد به همراه دارد، بلکه نقض تمام عرف‌های دیپلماتیک به حساب می‌آید و علاوه بر آن حریم هوایی کشور را هم ناامن کرده است. ائتلاف مذکور باز هم خواهان پاسخگویی از سوی دولت الکاظمی در این مورد شده است که گویا هیچ پاسخی دریافت نکرده است. این که آیا سفارت آمریکا در بغداد تبدیل به یک پادگان نظامی شده است، پاسخش مثبت است؛ چراکه آمریکایی‌ها با ایجاد یک فریب رسانه‌ای و امنیتی حدود 3هزار نفر از نظامیان خود را با کت و شلوار وارد این سفارت کرده و به تمام مسئولان عراقی اعلام کرده‌اند که این تعداد نظامی آمریکایی از کشور خارج شده‌اند. از سوی دیگر آمریکایی‌ها با این اقدامات درصدد آن هستند تا به مخالفان خود در عراق بفهمانند که دست برتر در این کشور با آنها است.
تجمیع وضعیت فعلی و بالا گرفتن اختلاف‌ها نشان از یک آشفتگی سیاسی و هرج و مرج در ساختار سیاسی عراق دارد؛ چراکه دولتی‌ها معتقدند راه برون‌رفت از بحران فعلی، برگزاری انتخابات زودهنگام است، اما احزاب با آن مخالف هستند
به هر ترتیب تجمیع این نقض‌ها و مولفه‌های منفی هیچ خروجی مشهودی ندارد جز تضعیف دولت عراق و بیشتر شدن طیف مخالفان الکاظمی. در این مسیر روز گذشته (دوشنبه) جاسم البخاتی، نماینده جریان حکمت ملی عراق در پارلمان این کشور از دیدار قریب‌الوقوع با مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر و تدوین فهرستی مشتمل بر 14 پرسش برای طرح با وی وی خبر داد و در همین حال زمزمه‌هایی از احتمال استیضاح الکاظمی شنیده می‌شود! این در حالیست که ائتلاف سائرون به رهبر مقتدی صدر اخیراً اعلام کرده است که احزاب سیاسی عراق تمایلی به برگزاری انتخابات زودهنگام در عراق ندارند. به همین جهت است که می‌گوییم تجمیع وضعیت فعلی و بالا گرفتن اختلاف‌ها نشان از یک آشفتگی سیاسی و هرج و مرج در ساختار سیاسی عراق دارد؛ چراکه دولتی‌ها معتقدند راه برون‌رفت از بحران فعلی، برگزاری انتخابات زودهنگام است.
دیدگاه تان را بنویسید