منازعه باکو- ایروان در ایستگاه پایانی

رامین پرتو

چند روز پیش دولت ارمنستان برای اجتناب از به راه افتادن مجدد جنگ با جمهوری آذربایجان، چهار روستای مورد مناقشه با این کشور در منطقه قزاق را به باکو واگذار کرد. بر اساس اعلام منابع خبری ایروان، این روستاها به مدت بیش از سه دهه در کنترل ارمنستان قرار داشتند. توجه داشته باشید که نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان اواخر ماه مارس برای انتقال کنترل این روستاها به جمهوری آذربایجان ابراز آمادگی کرده و گفته بود که «سیاست ما جلوگیری از جنگ است، نه شروع آن و به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم که با ترسیم مرز دقیق‌تری در این مناطق موافقت کنیم. ما این کار را نه تنها به نفع جمهوری ارمنستان، بلکه برای روستاهای منطقه انجام می‌دهیم تا امنیت آنها را تضمین کنیم». پاشینیان با بیان اینکه بدون حل‌وفصل این مساله، جنگی دوباره میان باکو و ایروان رخ خواهد داد، چندین بار ابراز کرده بود که مایل است این روستاها را که برای ایروان مهم هستند، به جمهوری آذربایجان بازگرداند. در این راستا اما روز گذشته (سه‌شنبه) اتفاقی رخ داد که به نوعی می‌توان آن را گام‌های مثبت در رفع تنش میان ایروان و باکو دانست. وزارت کشور جمهوری آذربایجان دیروز اعلام کرد که ارمنستان تعیین مرز با جمهوری آذربایجان در بخش باغانیس- ووسکپار در استان تاووش را آغاز کرده است. در بیانیه وزارت کشور جمهوری آذربایجان آمده است: «مسیر باغانیس-ووسکپار برای انجام پاکسازی مین در قلمرو مجاور و هم‌چنین جلوگیری از ورود شهروندان به مناطق مین‌گذاری شده مجاور به منظور اطمینان از ایمنی آنها بسته شده است». خبرگزاری تاس هم به نقل از وزارت کشور جمهوری آذربایجان گزارش کرده که تعیین مرز در بخش باغانیس-ووسکپار برای ۲۳ آوریل (برابر با چهارم اردیبهشت) برنامه‌ریزی شده است و شایعاتی مبنی بر اینکه بخشی از قلمرو حاکمیت جمهوری ارمنستان به آذربایجان واگذار خواهد شد، صحت ندارد. نکته بسیار مهم این است که در بخشی از این بیانیه امده است که «هیچ تغییری در خط تماس ارمنستان - آذربایجان برنامه‌ریزی نشده و پس از تعیین مرز، نیروهای مرزی ارمنستان به حفاظت از خط مرزی مشغول خواهند شد. تاکید چند باره در بیانیه مذکور که از سوی وزارت کشور آذربایجان صادر شده به خوبی نشان می‌دهد که باکو هم به این مساله پی برده که پاشینیان در داخل ارمنستان به دلیل واگذاری روستاها و تحدید مرزها تحت فشار قرار دارد و با صدور چنین بیانیه‌هایی درصدد است تا به هر ترتیب که شده جلوی وخیم شدن اوضاع داخلی ارمنستان را بگیرد؛ چراکه اگر پاشینیان با فشار معترضان و چهره‌های سیاسی منصوب به روسیه در ایروان از قدرت کنار زده شود، ممکن است نفر بعدی که جایگزین وی می‌شود هرگونه توافق با باکو را کنار بزند که این موضوع برای الهام علی‌اف چندان 

خوشایند نخواهد بود. 

تا  صلح   نهایی  چقدر  زمان   باقیست؟

بر اساس اعلام منابع خبری ارمنستان و همچنین خبرگزاری‌های روسیه گروهی از شهروندان ارمنستان روز گذشته (سه‌شنبه) در اعتراض به تحدید مرز با جمهوری آذربایجان، بزرگراه ارمنستان - گرجستان را در نزدیکی دریاچه سوان مسدود کردند. خبرگزاری تاس در این رابطه نوشته است که در حال حاضر، در هر دو طرف این بزرگراه در منطقه تحت محاصره، ترافیک سنگینی وجود دارد اما پلیس برای رفع انسداد بزرگراه هنوز به زور متوسل نشده است. تظاهرات همچنین در منطقه مرزی استان «تاووش» ارمنستان ادامه دارد، جایی که مقام‌ها در حال انجام اقدامات لازم برای تحدید مرزها با آذربایجان هستند. همچنین ساکنان مناطق مرزی «باغانیس»، «ووسکپار»، «کیرانتس» و «نویمبریان» ارمنستان نیز به خیابان‌ها ریختند. این اقدامات دقیقاً همان نکته‌ای است که باکو از آن ترس دارد و نمی‌خواهد به مناطق دیگر سرایت کند. در این راستا نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان و تویو کلار، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور قفقاز جنوبی روز دوشنبه در نشستی در ایروان، موضوع تعیین و تحدید مرزها میان ارمنستان و آذربایجان را مورد بحث و بررسی قرار دادند و همین موضوع می‌تواند گویای آن باشد که اتحادیه اروپا هم به صورت مستقیم بر روند تحدید مرزهای دو طرف اشراف دارد و اساساً باید گفت که بخشی از این اقدام توسط انها نظارت می‌شود. این اقدام بدین جهت انجام می‌شود که غرب بتواند از سنگ‌اندازی مسکو در روند مذکور جلوگیری کند؛ چراکه اخیراً پاشینیان به اروپایی‌ها بیش از حد نزدیک شده و حتی کار به جایی رسیده که صلح‌بانان روسیه از قره‌باغ خارج شده‌اند. اما نکته نهایی و مهمتر اظهارات روز گذشته رئیس جمهوری آذربایجان است. الهام علی‌اف در سخنرانی خود در دانشگاه آ.د.آ واقع در باکو و در جمع دانشجویان اعلام کرد که دستیابی به توافق صلح بین آذربایجان و ارمنستان تا نوامبر ممکن به نظر می‌رسد و حداقل توافق بر سر اصول اساسی واقع‌بینانه است. او گفت که جمهوری آذربایجان و ارمنستان درک مشترکی از نحوه شکل‌گیری یک معاهده صلح دارند، اما جزئیات هنوز مورد توافق قرار نگرفته است. رئیس‌جمهوری آذربایجان همچنین اعلام کرد که باکو با برگزاری نشست وزرای خارجه ارمنستان و آذربایجان در قزاقستان موافقت کرده است. حال به نظر می‌رسد که با توجه به مولفه‌های موجود، توافق صلح بین ایروان و باکو در ایستگاه پایانی قرار دارد.