هوای این روزهای تهران سِرّ درون نیروگاه‌ها را عیان می‌کند
انتخاب بین بد و بدتر؛ خاموشی یا مازوت؟
سعیده علیپور
دیروز فریدون عباسی، عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: «مردم را از مصرف مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع نترسانیم، چون اگر مازوت مصرف نکنیم ۲۵ درصد کشور در خاموشی فرو‌می‌رود». او به سایت عصرایران گفت که «اگر گرما می‌خواهیم زنده بمانیم باید آلودگی را تحمل کنیم!».
حرف‌های عجیب این نماینده که خبر از گیر انداختن مردم در دو راهی انتخاب بین «مازوت» و «خاموشی» می‌دهد، در حالی است که هفته گذشته علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط‌زیست کشور گفته بود: «هیچ یک از نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی و معدنی حق استفاده از سوخت مازوت را ندارند».
با این حال با ادامه آلودگی هوای نقاط مختلف کشور در فصل سرما، بحث استفاده نیروگاه‌ها از سوخت سمی و خطرناک مازوت، بار دیگر قوت گرفته و با وجود انکار برخی، شمار دیگری از مسئولان استفاده از مازوت را برای تامین برق تایید می‌کنند. هر چند از سال گذشته مسئولان در تهران و اصفهان اطمینان می‌دهند که مازوتی در این شهرها مصرف نمی‌شود و مشعل مازوت‌سوز در واحدهای صنعتی این استان‌ها پلمب است، اما هوای این روزهای تهران سِرّ درون نیروگاه‌ها را عیان می‌کند و انکارهای مسئولان را برای مردم از سکه می‌اندازد.
در حالی که در تهران اخبار متقنی در خصوص استفاده از مازوت در نیروگاه‌های این استان؛ جز وضعیت قرمز آلودگی هوا که برخی آن را به پدیده وارونگی هوا در فصول سرد و آلایندگی منابع متحرک نسبت می‌دهند و اقرار جسته و گریخته برخی دست‌اندرکاران امور، وجود ندارد، اما این عمل در نیروگاه‌های سایر استان‌های کشور با دستان بازتری انجام می‌شود و اخباری هم در خصوص آن منتشر می‌شود. دوم آذر ماه جواد رحمتی، معاون استاندار آذربایجان‌شرقی، درباره دلیل تشدید آلودگی هوای تبریز گفت: «باوجود اینکه قانون، استفاده از سوخت مازوت را به خصوص هنگام آلودگی هوا منع کرده اما امسال از ۱۵ شهریور نیروگاه تبریز به دلیل تصمیمات ابلاغی از مرکز، مجبور به استفاده از سوخت مازوت به جای گاز شده است».
سخنان او به ابلاغیه‌ای اشاره داشت که در شهریورماه از سوی دولت، برای صنایع صادر شد و به واسطه آن بسیاری از صنایع شروع به سوزاندن مازوت کردند. در این میان گرچه کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران ۲۹ آبان ماه تشکیل شد و یکی از مصوبات آن ممنوعیت مصرف نفت کوره یا همان مازوت بود، اما بسیاری از صاحبنظران معتقدند که هوای این روزهای تهران نشان می‌دهد که حتی این مصوبه در تهران هم اجرا نمی‌شود.
پای مازوت از کی در میان آمد؟
چند سالی است که با شروع فصل سرما زمزمه‌های کمبود گاز هم شروع می‌شود و از آنجایی که بسیاری از نیروگاه‌های تولید برق هم از گاز تغذیه می‌کنند، با کمبود در گاز، باید نگران تامین برق هم بود. همین جاست که پای این ماده سیاه، بدبو و ارزان و آلاینده به میان آمده و جای خالی کم‌وکسری‌های گاز طبیعی را پر می‌کند. اما چه قیمتی؟
چندی پیش جواد اوجی، وزیر جدید نفت اعلام کرد که «سال گذشته در فصل سرما روزانه ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیون مترمکعب کمبود گاز وجود داشت که با محدودیت ارسال گاز طبیعی به صنایع و بخش نیروگاهی و جایگزین کردن سوخت مایع، جبران شد. امسال باتوجه به اینکه ما در زمینه تولید گاز طبیعی رقم اضافه‌ای نخواهیم داشت و مصرف در بخش‌های خانگی، صنایع و نیروگاهی هم نسبت به پارسال با افزایش ۱۰ درصدی روبه‌رو می‌شود، پیش‌بینی می‌کنیم در فصل سرد سال (دی و بهمن‌ماه) روزانه با ۲۰۰ میلیون مترمکعب کسری گاز روبه‌رو شویم که طبق برنامه‌ریزی‌ها برای جایگزینی با سوخت مایع، سعی می‌کنیم هموطنان‌مان دچار مشکل نشوند».
اما بسیاری از صاحبنظران این سوال را مطرح می‌کنند که چطور ایران که یکی از غنی‌ترین منابع گاز جهان پس از ایالات متحده آمریکا و روسیه را در اختیار دارد چنین با کمبود گاز مواجه می‌شود؟ پرسشی که کارشناسان عدم توانایی در استخراج را پاسخ اصلی آن می‌دانند.
در همین باره مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس‌ارشد حوزه انرژی می‌گوید: «باید متناسب با ذخایر افزایش تولید صورت می‌گرفت و از آن طرف نیز باید مصرف کنترل می‌شد اما متاسفانه به دلیل مشکلاتی که وجود داشت این موضوع محقق نشد».
او به ایسنا می‌گوید: «تحریم، نبود امکانات و تکنولوژی، عدم توسعه عملیات در پارس جنوبی، در پارس شمالی و کیش موجب شد تا افزایش تولید محقق نشود، از آن طرف نیز مصرف گاز در بخش صنعت، نیروگاه و خانگی نیز افزایش یافت، همچنین در حال حاضر ایران تقریبا جز چند کشور برتر دنیا در توسعه گازرسانی است که خود این موضوع افزایش مصرف را به دنبال دارد».
این کارشناس ارشد حوزه انرژی می‌افزاید: «باتوجه به اقتصاد و تولید ناخالص داخلی مصرف انرژی به ویژه گاز به شدت در ایران بالا است و برای کاهش مصرف باید اقداماتی را انجام داد، به عنوان مثال می‌توانیم تجهیزات کم‌مصرف گازسوز را توسعه دهیم، ساختمان‌ها را عایق‌بندی کنیم تا مصرف گاز کاهش یابد، متاسفانه در سال‌های اخیر این اتفاقات نیفتاده و افزایش مصرف در کنار عدم افزایش تولید شرایط فعلی را به وجود آورده است».
مجموع این عوامل موجب شد تا اگر سرمای شدیدی پیش بیاید، با افزایش مصرف بخش خانگی و تجاری دچار مشکل شویم و در این شرایط تنها کاری که برای جلوگیری از قطع گاز انجام می‌شود، استفاده از سوخت مایع یا همان گازوئیل یا مازوت است. سوخت‌هایی به شدت آلاینده که مشکل امروز را حل می‌کند و هوا را آلوده و تلی از مشکلات را به آینده می‌سپارد.
از آنجایی که بسیاری از نیروگاه‌های تولید برق از گاز تغذیه می‌کنند، با کمبود در گاز، باید نگران تامین برق هم بود. همین جاست که پای مازوت؛ این ماده سیاه، بد بو و ارزان و آلاینده به میان آمده و جای خالی کم‌وکسری‌های گاز طبیعی را پر می‌کند. اما به چه قیمتی؟
پیش‌بینی افزایش مازوت‌سوزی در ماه‌های آتی
در حالی که پیش‌بینی می‌شود احتمال در پیش بودن زمستانی سرد و پرتقاضا در بخش انرژی اولیه زیاد است. در زمستان امسال آنطور که وزیر نفت گفته حدود 200 میلیون مترمکعب کسری گاز داریم. در زمستان سال گذشته نیز کمبود سوخت گاز به علت آنچه افزایش مصرف خانگی اعلام شد، موجب از مدار خارج شدن برخی واحدهای نیروگاهی و کسری برق در زمستان شد؛ به طوری که در اتفاقی کم‌سابقه، جداول خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده در زمستان صادر شد و برخی از نیروگاه‌های برق شروع به مازوت‌سوزی برای تامین برق کردند.
15 دی ماه پارسال نیز عیسی کلانتری، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست در همین باره گفت: «برخی نیروگاه‌ها مشکل سوخت دارند و مجبورند برای تولید برق از مازوت استفاده کنند. پس اگر برق از سوی خانواده‌ها بی‌رویه مصرف شود استفاده از مازوت در صنایع و نیروگاه‌ها به عنوان سوخت اجتناب‌ناپذیر است. ملت یا باید نبود برق را بپذیرند یا اینکه ناچاریم از مازوت استفاده کنیم». در زمستان امسال اما وضعیت به مراتب بدتر از سال قبل پیش‌بینی می‌شود. هرچه مصرف گاز در بخش خانگی بالاتر رود به معنای محدود شدن گازرسانی به نیروگاه‌ها و صنایع در زمستان خواهد بود.
در واقع پیش‌بینی می‌شود زمستان امسال صنایع و نیروگاه‌ها تا حد امکان به مصرف سوخت مایع مجبور شوند و در نقاطی که امکان مصرف سوخت مایع به جای گاز میسر نباشد، واحد صنعتی یا نیروگاهی از مدار خارج شود.
در روزهای اخیر هم استاندار تهران وعده داد که «در اطراف تهران حتی به قیمت تعطیلی صنایع اجازه مازوت‌سوزی را نمی‌دهیم». گرچه رئیس انجمن صنعت سیمان با اعلام اینکه گاز برخی کارخانه‌های سیمان قطع شد، گفت: «فعلا همه کارخانه‌های سیمان فعال هستند و قطعی تولید نداریم». ادامه فعالیتی که گفته می‌شود مازوت‌سوزی در آن نقش مهمی ایفا می‌کند.
بسیاری از صاحبنظران این سوال را مطرح می‌کنند که چطور ایران که یکی از غنی‌ترین منابع گاز جهان پس از ایالات متحده آمریکا و روسیه را در اختیار دارد؛ چنین با کمبود گاز مواجه می‌شود؟
خاموشی یا مازوت؟
نیاز روزانه نیروگاه‌ها به سوخت معادل (گاز طبیعی یا سوخت مایع) در مجموع حداقل 200 میلیون مترمکعب است؛ یعنی برابر با میزان کسری و ناترازی تولید و مصرف گاز در زمستان. حال اگر نیمی از این نیاز 200 میلیون مترمکعبی یعنی برابر با 100 میلیون مترمکعب نیز با گاز تأمین شود، حداکثر امکان تأمین و مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها به 50 میلیون مترمکعب معادل نیز نخواهد رسید. یعنی در چنین شرایطی، یک چهارم نیاز سوختی نیروگاه‌های کشور در زمستان تامین نشده باقی مانده و یک چهارم از ظرفیت تولید برق زمستانی از مدار خارج خواهد شد یا همان فاجعه سال قبل به شکلی بدتر رخ نشان می‌دهد.
این در حالی است که ایسنا اخیرا گزارش داد که آمارهای مصرف گاز گویای رسیدن به نقطه هشدار در این حوزه است، آن هم در شروع سرما. آنطور که مسئولان اعلام کردند میزان مصرف گاز در همین بازه زمانی نسبت به سال گذشته ۱۰۰ درصد افزایش یافته است.
محمدرضا جولایی، مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران گفته است: «امسال سرما زودتر آغاز شد و مصارف گاز به‌شدت افزایش یافت؛ به این معنا که از سه هفته پیش که بارش‌ها آغاز شده و همچنان ادامه دارد، افزایش ۱۰۰ درصدی در مصرف گاز نسبت به همین بازه زمانی در سال ۱۳۹۹ را شاهد بودیم، ضمن اینکه پیش‌بینی‌ها نشان از کاهش دو درجه‌ای دما نسبت به سال گذشته دارد».
علی رغم اینکه در سال‌های پیش بنزین متهم اصلی آلودگی هوا بود، اما آن طور که مسئولان اعلام کردند افزایش کیفیت بنزین، این فرآورده نفتی را از گردونه خارج کرده اما همچنان احتراق بد خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها مورد اتهام است. از سال گذشته با شروع فصل سرما مازوت‌سوزی صنایع و نیروگاه‌ها در ردیف نخست متهمان آلودگی هوا قرار گرفت و امسال هم قرار است پرقدرت‌تر همان نقش پررنگ سال پیش را اجرا کند.
دیدگاه تان را بنویسید