بازار آزاد رهاشده و دلار ۸۰ هزارتومانی تبعات خطرناکی دارد

رامتین موثق

به نظر می‌رسد قیمت دلار سر ایستادن ندارد و همچنان رکوردشکنی و کانال‌های تازه‌ای را فتح می‌کند. در آخر هفته گذشته دلار وارد رکورد تاریخی 80 هزارتومان شد و با کانال 70 هزارتومانی خداحافظی کرد. هرچند که باز دولت و بانک مرکزی معتقدند این نوسانات مقطعی است اما این نوسانات هیچوقت در اقتصاد ایران مقطعی نبوده‌اند و نهایت ریزش آنها چیزی در حد 2 تا 3 هزارتومان بوده است.

در این حین نیز برخی معتقدند که گرانی دلار نیما کرده است، باعث گرانی دلار بازار آزاد نیز شده است. این افراد اعتقاد دارند که دولت باید بازار آزاد را مدیریت کند و مانع از افزایش قیمت دلار شود. اما عوامل تاثیرگذار بر افزایش‌های پی‌درپی دلار چیست؟ چرا دولت نمی‌تواند این بازار را مدیریت کند؟ وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» به این سوالات پاسخ داده است.

انتظارات تورمی دلار را به 80 تومان رسانده

این اقتصاددان در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، با اشاره به میانگین 40 درصدی تورم در 7 سال اخیر، درباره قیمت دلار در ایران اظهار کرد: مبتنی بر نظریه برابری قدرت خرید، که حکایت از اختلاف تورم ایران و آمریکا دارد، در حال حاضر قیمت دلار باید حدود ۷۳ هزارتومان باشد.

شقاقی شهری با عنوان اینکه بر پایه قدرت دلاری نقدینگی هم نرخ تعادلی دلار برای امسال باید حوالی ۷۳ هزارتومان باشد، درباره عبور دلار از کانال 80 هزارتومانی بیان کرد: البته اکنون دلار تا ۸۰ هزارتومان بالا رفته است و بخشی از این روند مربوط به افزایش انتظارات تورمی است.

به گفته او، نزدیک شدن به ژانویه و تعطیلات کریسمس، تقاضای بیش از حد دلار در اقتصاد ایران، نزدیکی روی کار آمدن ترامپ و نگرانی‌های این رخداد، تعطیلی‌های هفته‌های گذشته و مشکلاتی که در مدیریت بازار اتفاق افتاد، انتظارات تورمی کنونی را شکل می‌دهد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد که تمام این عوامل روی افزایش دلار از نرخ تعادلی ۷۳ هزارتومان تا ۸۰ هزارتومان کنونی تاثیر دارند.

قیمت دلار بازار آزاد راهبر اقتصاد ایران است

شقاقی شهری عنوان کرد: من به سرکوب قیمت ارز اعتقاد ندارم، اما معتقدم دولت باید بر بازار آزاد دلار یا همان بازار غیررسمی دلار احاطه داشته باشد‌.

این اقتصاددان یادآور شد: لذا از عباراتی مثل «بازار آزاد تلگرامی است»، یا «بازار آزاد مصنوعی است» و «بازار آزاد ارتباطی با دولت ندارد»، نگران هستم. بانک مرکزی در سال‌های اخیر از اینگونه مواجهه‌ها زیاد داشته است. برای مثال بارها شاهد بودیم که اعلام کرده‌اند که قیمت دلار بازار آزاد تلگرامی است در حالی که واقعیت اینگونه نیست.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره تاثیرگذاری نرخ بازار آزاد توضیح داد: اولا این قیمت متناسب با شرایط تعادلی و همچنین انتظارات و التهاب‌های اقتصاد تنظیم می‌شود. ثانیا همه مردم از قیمت بازار آزاد تبعیت می‌کنند زیرا قیمت بازار آزاد قیمت پیشرو و راهبر است. به ندرت شنیدم که مردم قیمت دلار نیما را بدانند. برای مردم ایران قیمت بازار آزاد است که راهبر و پیشرو است و سایر نرخ‌های اقتصادی هم از قیمت دلار بازار آزاد تبعیت می‌کنند و این نرخ است که سیگنال و علامت به اقتصاد ایران می‌دهد و سایر کالاها و خدمات هم براساس قیمت بازار آزاد تعیین و نرخ‌گذاری می‌شوند.

اکنون نرخ توافقی ۶۳ تومان است؛ اما قیمت بازار آزاد ۸۰ هزارتومان شده است. نباید بازار آزاد را رها کنیم و دولت باید این اشتباه خود را تصحیح کند وگرنه این نرخ توافقی هم دردی را علاج نخواهد کرد زیرا همینطور اختلاف بین نرخ توافقی و بازار آزاد بیشتر می‌شود و به همان رانتی که به واسطه نیما ایجاد شده بود، برمی‌گردیم

بازار آزاد رهاشده تبعات خطرناکی دارد

شقاقی شهری با تأکید بر اینکه دولت باید بر بازار آزاد احاطه و مدیریت داشته باشد، تصریح کرد: یک اشتباهی دوباره در حال تکرار است و دولت دوباره سراغ نرخ توافقی رفته‌ است و می‌خواهد آن را مدیریت کند.

او ادامه داد: این سیاست اشتباه است و دولت باید بازار آزاد را مدیریت کند و یک بسته مدیریت و نظارت بر بازار آزاد داشته باشد که در آن بسته مولفه‌هایی مانند قاچاق، حکمرانی ریال، شفافیت گردش پول در اقتصاد کشور، مدیریت هوشمند بر مصرف ارزی، نظارت بر توزیع کالا در اقتصاد ایران، مدیریت و ساماندهی واردات برای اقتصاد، مهار واردات غیررسمی، کنترل پولشویی، کنترل حساب سرمایه و دیگر مولفه‌های اثرگذار نقش بازی کنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به ضرورت تدوین این بسته سیاستی، تصریح کرد: دولت چنین بسته سیاستی را طراحی نکرده است و تا زمانی که این بسته سیاسی طراحی نشود، مسئولیت‌ها مشخص نشود و آن انسجام درون دولت برای اجرای این بسته هماهنگ فراهم نشود، بازار آزاد رهاشده می‌ماند و بازار رها شده هم خطرات و تبعات مخرب در پی دارد.

شقاقی شهری با تاکید بر اینکه دولت باید تلاش کند بر بازار آزاد کنترل و احاطه داشته باشد و آن بازار را رها نکند اما اکنون به نظر می‌رسد که دولت بازار آزاد را رها کرده و گردن نمی‌گیرد، بیان کرد: اگر بازار آزاد را رها شود و کسی آن را گردن نگیرد، تبعاتش همین اتفاقاتی است که اکنون می‌افتد.

 وحید شقاقی شهری در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: دولت باید تلاش کند بر بازار آزاد کنترل و احاطه داشته باشد و آن بازار را رها نکند اما اکنون به نظر می‌رسد که دولت بازار آزاد را رها کرده و گردن نمی‌گیرد و تبعاتش همین افزایش‌های پی‌درپی دلار است که اکنون اتفاق می‌افتد

او مطرح کرد: سوال اینست که اگر شما بازار آزاد را رها کنی، آیا بازار آزاد هم شما را رها می‌کند؟ طبیعتا بازار آزاد شما را رها نمی‌کند و منظور اینست که بازار آزاد بر تمام اقتصاد تاثیر می‌گذارد و سلطه دارد چون بر نظام قیمت‌های اقتصاد ایران مسلط است.

به گفته این اقتصاددان، دولت نباید بازار آزاد را رها کند و بپذیرد که این بازار آزاد وجود دارد و یک بسته مدیریتی برای بازار آزاد طراحی کند و از عباراتی نظیر مصنوعی و غیرواقعی بودن بازار آزاد عبور کند زیرا مفهوم این عبارات اینست که این بیمار ما تب ندارد. اگر نپذیریم که بیمار تب دارد آن بیمار درمان نمی‌شود.

بانک مرکزی معتقد است بازار آزاد وجود ندارد!

شقاقی شهری در پاسخ به اینکه «چرا تاکنون دولت سعی بر احاطه داشتن بر بازار آزاد دلار نداشته است؟»، اظهار کرد: این رویکرد ناشی از یک اشتباه محاسباتی و تشخیصی دارد و برای مثال بارها شاهد بودیم که بانک مرکزی می‌گفت این بازار تلگرامی است.

او افزود: این عبارات شبیه اینست که بیماری تب دارد ولی آن دستگاه تب‌سنج، تب را نشان ندهد. بانک مرکزی هم به عنوان نهادی که باید قوه تشخیص داشته باشد، اگر اشتباه تشخیص بدهد نمی‌توان درمان کرد و مواجهه با مسئله ارز در طی سال‌های اخیر اشتباه بوده است زیرا اصلا بانک مرکزی معتقد بود بازار آزاد وجود ندارد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: اول دستگاه تب‌سنج را برای تشخیص بیماری باید درست کرد، بانک مرکزی هم باید مواجهه خود را با مسئله بازار آزاد تغییر دهد تا بتواند آن را درمان کند؛ در غیر اینصورت هرچقدر هم رها شود بازار آزاد اقتصاد را رها نمی‌کند زیرا قیمت همه کالاها با قیمت بازار آزاد خود را تعدیل و هماهنگ می‌کنند. در واقع قیمت بازار آزاد است که بر ذهن، روان، آرامش و شرایط اقتصادی سایه افکنده است

یک اقتصاددان: از عباراتی مثل «بازار آزاد تلگرامی است»، یا «بازار آزاد مصنوعی است» و «بازار آزاد ارتباطی با دولت ندارد»، نگران هستم. بانک مرکزی در سال‌های اخیر از اینگونه مواجهه‌ها زیاد داشته است. همچنین یک اشتباهی دوباره در حال تکرار است و دولت به سراغ نرخ توافقی رفته‌ است و می‌خواهد آن را مدیریت کند در صورتی که باید بازار آزاد را مدیریت کند

نرخ توافقی به شرط رها نشدن بازار آزاد موفق است

شقاقی شهری در پاسخ به اینکه «آیا افزایش نرخ نیما و رسیدن آن به نرخ توافقی، در گران شدن دلار بازار آزاد هم تاثیرگذار است؟»، عنوان کرد که این سیاست اثری ندارد و اگر هم داشته باشد، اثر آن کوتاه‌مدت است.

او اظهار کرد: اتفاقا افزایش نرخ نیما ایده خوبی بود که در دولت پیاده شد. نیما یک فاجعه بود. آثار خیلی خطرناکی بر اقتصاد ایران داشت زیرا با این نرخ صادرکننده را مجبور کرده بودند که دلارهایش را به قیمت نیما عرضه کند و صادرکنندگان هم مقاومت می‌کردند و شاهد خروج سرمایه بودیم.

این استاد دانشگاه درباره دیگر آثار تغییر قیمت ارز نیما گفت: از طرفی هم عطش واردات زیاد بود زیرا هرکس که به دلار نیما می‌رسید، می‌توانست از این رانت ارزی ناشی از اختلاف قیمت نیما و بازار آزاد منتفع شود و این باعث تشدید منفی شدن کسری تجاری غیرنفتی شده بود.

شقاقی شهری تصریح کرد: نیما شرایط ولنگاری و به هم ریختگی در اقتصاد به وجود آورده بود و نرخ توافقی به مراتب از نیما بهتر است اما به شرط اینکه بازار آزاد رها نباشد. چون اگر بازار آزاد را رها کنیم دوباره همان اختلاف قیمت بین نرخ نیما و بازار آزاد، بین نرخ توافقی و بازار آزاد تکرار می‌شود.

او با اشاره به اینکه اکنون نرخ توافقی ۶۳ تومان است اما قیمت بازار آزاد ۸۰ هزارتومان شده است، در پایان خاطرنشان کرد: نباید بازار آزاد را رها کنیم و دولت باید این اشتباه خود را تصحیح کند وگرنه این نرخ توافقی هم چیزی را علاج نخواهد کرد زیرا همینطور اختلاف بین نرخ توافقی و بازار آزاد بیشتر می‌شود و به همان رانتی که به واسطه نیما ایجاد شده بود، 

برمی‌گردیم.