بازتعریف راهبرد مسکو برای ادامه همکاری با دمشق

رامین پرتو

پس از کنار رفتن بشار اسد از قدرت و سقوط حکومت بعث در سوریه، بسیاری از کشورهای عربی و غربی آرام آرام به دمشق نزدیک شدند و در این راستا مقامات زیادی از این کشورها به دیدار ابومحمد الجولانی که با نام احمد الشرع در حال اداره دولت موقت سوریه است، رفتند. بدون شک راهبردهای هر کدام از کشورهای منطقه و فرامنطقه در قبال سوریه با یکدیگر تفاوت دارد و در این راستا برخی از آنها به دنبال تعمیق حضور خود در سوریه از حیث سیاسی و اقتصادی هستند و برخی دیگر هم به موضوع حضور نظامی در این کشور فکر می کنند. به عنوان مثال سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل شامگاه سه‌شنبه فاش کرد که مقامات ارشد کاخ سفید پیامی را به همتایان اسرائیلی خود ابلاغ کردند مبنی بر اینکه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا می‌خواهد هزاران نیروی آمریکایی را از سوریه خارج کند. رسانه‌های آمریکا هم اعلام کرده‌اند که خروج نیروهای آمریکایی از سوریه باعث نگرانی شدید تل‌آویو خواهد شد و انتظار می‌رود که این اقدام بر یگان‌های کرد در سوریه نیز تأثیر بگذارد. 

در مدل دیگر می‌توان به ترکیه هم اشاره کرد؛ به گونه‌ای که علی یرلیکایا، وزیر کشور ترکیه دیروز (چهارشنبه) گاعلام کرد که با قدرت گرفتن طیف منتصب به جولانی در دمشق، بیش از ۸۱ هزار پناهجوی سوری، ترکیه را به مقصد سوریه ترک کرده‌اند. این در حالیست که جدیدترین آمارها نشان می‌دهد که در حال حاضر بیش از ۲ میلیون و ۸۷۰ هزار پناهجوی سوری در کشور ترکیه زندگی می‌کنند و بدون شک این اقدام ترکیه برای بازگرداندن سوری‌ها به کشورشان را باید در راستای کاهش فشارهای اقتصادی و اجتماعی به آنکارا دانست. این در حالیست که مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) با اشاره به تداوم حملات ترکیه به شمال و شرق سوریه، بر اهمیت نقش دولت جدید این کشور در اتخاذ موضعی روشن درباره این حملات تأکید کرد. 

همین دو نمونه کوچک نشان می‌دهد که بازیگران فعال در پرونده سوریه هر کدام منافعی را در این کشور دنبال می‌کنند که در نهایت نشان از تعدد و تضاد منافع اس و حتی می‌تواند دولت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را مقابل یکدیگر قرار دهد. 

با این تفاسیر حالا روس‌ها هم به این عرصه وارد شده‌اند و به دنبال ان هستند تا بتوانند منافع خود را در دمشق همانند دوران بشار اسد کسب کنند. بر همین اساس میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه و فرستاده پوتین به خاورمیانه و آفریقا در رأس هیأتی بلندپایه وارد دمشق شد و این برای اولین بار است که روس‌ها پس از به روی کار آمدن جولانی و تیمش وارد دمشق می‌شوند. 

رویترز اعلام کرده که احمد الشرع در جریان گفت‌وگو با بوگدانوف، از روسیه درخواست کرده که اسد و دستیاران نزدیک او را که بعد از سرنگونی حکومت سوریه به مسکو گریخته‌اند، به دمشق تحویل دهند

وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای درباره این سفر خاطرنشان کرد: این هیات مورد استقبال «احمد الشرع» رئیس دولت موقت سوریه قرار گرفت و ۲ طرف گفت‌وگوی مفصلی با یکدیگر داشتند که در جریان آن، اعضای دولت موقت سوریه، از جمله «اسعد الشیبانی» وزیر امور خارجه و «ماهر الشرع» وزیر بهداشت نیز حضور داشتند. در ادامه این بیانیه آمده است که «آن‌ها در جریان گفت‌وگوهای صریح  خود درباره طیف وسیعی از موضوعات در روابط روسیه و سوریه در شرایط کنونی رایزنی و بر تمایل به ادامه ایجاد همکاری‌های چندجانبه و دوجانبه بر اساس اصول دوستی سنتی و احترام متقابل بین مسکو و دمشق تاکید کردند». 

وزارت امور خارجه روسیه افزود: در این میان، طرف روس ادامه حمایت خود از وحدت، تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه و همچنین آمادگی خود را برای ارائه کمک‌های لازم به مردم سوریه در احیای این کشور پس از بحران اعلام کرد. این بیانیه می‌افزاید: طرف همچنین در جریان تبادل نظر در مورد تحولات سوریه و وضعیت در حال تغییر در این کشور و پیرامون آن، بر اهمیت حل مشکلات داخلی سوری‌ها از طریق ایجاد یک روند سیاسی پایدار در چارچوب گفت‌وگوی فراگیر با مشارکت تمامی طیف‌های سیاسی و قومی سوریه تاکید کردند. بر اساس بیانیه دستگاه دیپلماسی روسیه، در این سفر توافق شد که تماس‌های دوجانبه با هدف دستیابی به توافقات مربوطه در چارچوب تقویت بیشتر روابط چندجانبه و تفاهمات متقابل مسکو و دمشق، ازجمله ابعاد سیاست خارجی کماکان ادامه یابد. 

به گزارش خبرگزاری تاس، بوگدانوف در سفر به دمشق تاکید کرد که روسیه آماده کمک به سوریه و حمایت از ایجاد ثبات در اوضاع و دستیابی به راه حل‌های مناسب برای رفع مشکلات مختلف در این کشور است. او افزود: روسیه سختی اوضاع در کشور سوریه را درک می‌کند و خود مقامات سوریه می‌گویند که موقتی است.» وی خاطرنشان کرد که «وضعیت تأسیسات روسیه در طرطوس و حمیمیم» تغییری نکرده است. 

مقامات ارشد کاخ سفید پیامی را به همتایان اسرائیلی خود ابلاغ کردند مبنی بر اینکه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا می‌خواهد هزاران نیروی آمریکایی را از سوریه خارج کند که همین موضوع باعث نگرانی دمشق و مابقی بازیگران شده است

بوگدانوف همچنین گفت که مذاکرات هیئت روسی با احمد الشرع و اسعد الشیبانی، وزیر امور خارجه دولت موقت، خوب و سازنده بود و سه ساعت به طول انجامید. در مقابل دولت موقت سوریه تاکید کرد که احیای روابط باید به اشتباهات گذشته رسیدگی کند، به خواست مردم سوریه احترام بگذارد و منافع آنها را تامین کند. دولت موقت سوریه در بیانیه‌ای اعلام کرد: گفت‌وگوها در این دیدار بر موضوعات کلیدی از جمله احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه متمرکز بود. دمشق همچنین اعلام کرده که «طرف روسی حمایت خود را از تغییرات مثبتی که در حال حاضر در سوریه رخ می‌دهد اعلام کرد. در گفت‌وگوها بر نقش روسیه در بازسازی اعتماد مردم سوریه از طریق اقدامات مشخص مانند غرامت، بازسازی و بهبود وضعیت تاکید شد». دولت موقت سوریه گفته است که ۲ طرف در مورد مکانیسم‌های عدالت انتقالی با هدف تضمین پاسخگویی و تحقق عدالت برای قربانیان جنگ بحث کردند.خبرگزاری تاس افزود هیئت روسی با همتای سوری خود در مورد روابط تجاری و اقتصادی گفت‌وگو کرده و بر تعهد خود به ایجاد آنچه همکاری متقابل سودمند با سوریه می‌خواند، تاکید کرده است. 

استرداد اسد و امنیت پایگاه‌های نظامی 

در مورد سفر هیأت روسی به سوریه دو نکته بسیار حائز اهمیت است که یکی از آنها پایگاه‌های نظامی روسیه در سوریه بوده و دیگری بحث استرداد بشار اسد از سوی مسکو به دمشق است. در این خصوص کرملین دیروز (چهارشنبه) اعلام کرد که روسیه در حال کار برای ایجاد گفت‌وگو با دولت جدید در سوریه بوده و این در شرایطی است که مسکو به دنبال تامین امنیت آینده پایگاه‌های نظامی خود در آنجاست.

همچنین به طور جداگانه، یک منبع سوری مطلع از مذاکرات با مسکو به رویترز گفت احمد الشرع در جریان گفت‌وگو با بوگدانوف، از روسیه درخواست کرده است که اسد و دستیاران نزدیک او را به دمشق تحویل دهند؛ چراکه طبق گزارش‌های منتشر شده، اسد و اعضای خانواده‌اش بعد از سرنگونی حکومت سوریه به مسکو رفتند. با این حال، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین از اظهار نظر در مورد اینکه آیا این درخواست مطرح شده است یا خیر، خودداری کرد. 

همچنین خبرگزاری سوری سانا گزارش داد که دولت موقت سوریه برای بازگرداندن اعتماد از روسیه درخواست غرامت کرده است. پسکوف در این رابطه هم اظهارنظر نکرد و صرفاً بر اهمیت روابط مستمر مسکو با دمشق تاکید داشت. پسکوف گفت که باید گفت‌وگوی مداوم با مقامات سوریه داشته باشیم و روسیه به این کار ادامه خواهد داد. 

حال باید دید که آیا مسکو می‌تواند در سوریه جدید با حاکمان دمشق کنار بیاید یا خیر؟!