نرخ ارز در بازار رسمیت ندارد، اما کاهش قیمت دستاورد است!

رامتین موثق

بعد از تلاطم‌های نرخ ارز، دلار در محدوده قیمتی 55 تا 57 هزار تومان یاقی ماند و علی‌رغم ادعای مقامات اقتصادی درباره موقتی بودن آن، به قیمت سابق برنگشت. اما یک رویه تکرار شد؛ ناکامی در مهار قیمت دلار و به رسمیت نشناختن بازار آن! شاهد مثال اینکه جمعه 4 اسفند، وزیر اقتصاد در هشتاد و نهمین نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان یزد، در اظهاراتی گفت که نرخ ارز بازار آزاد را به رسمیت نمی‌شناسد.

خاندوزی همچنین عنوان کرد که سیاست بانک مرکزی نباید به فرار صادراتی و کم‌اظهاری صادرکنندگان منجر شود یا در طرف مقابل، تنها حامی واردات باشد و باید تعامل مناسبی در این رابطه برقرار شود.

اما نرخ بازار آزاد چه تاثیری در اقتصاد کشور دارد و آیا به رسمیت نشناختن آن باعث کاهش این تاثیرات می‌شود یا نه؟

به رسمیت شناختن نرخ بازار قبح دارد

عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» درباره به رسمیت شناخته نشدن نرخ بازار آزاد توسط دولتمردان یادآور شد: دولت‌ها یا روسای بانک مرکزی در سال‌های اخیر اصطلاحات عجیبی نظیر نرخ بازار قاچاق و یا نرخ‌ کانالهای تلگرامی، که آقای  فرزین بیشتر به آن علاقه دارند، را برای نرخ بازار آزاد که همه کشور و مسؤلین می فهمند، به کار می‌برند.

آرش علوی افزود: به نظر‌میرسد یک قبحی در به رسمیت شناختن نرخ بازار آزاد توسط دولتمردان وجود دارد زیرا تصور می‌کنند این امر به بازار برای افزایش قیمت‌ها سیگنال می‌دهد و افزایش قیمت‌ها در زمان‌هایی که بین نرخ رسمی و بازار آزاد تفاوت وجود دارد، تشدید می‌شود.

او درباره این به سابقه به رسمیت نشناختن نرخ بازار در مجلس بیان کرد: حتی در زمان‌هایی که بازار هم آرام بوده، در لایحه های بودجه سنواتی کشور، وقتی معادل ریالی نرخ محاسبه شده یک دلار در بودجه را حساب کنیم، میبینیم همیشه زیر قیمت بازار آزاد بوده. یعنی این تصور حتی در مجلس هم وجود داشته که اگر قیمت بازار را به رسمیت بشناسیم، باعث سیگنال به بازار می‌شود.

استفاده غیرمستقیم دولت‌ها از نرخ بازار

این فعال اقتصادی درباره استفاده دولت از نرخ بازار آزاد عنوان کرد: دولت به صورت مستقیم از دلار بازار آزاد استفاده‌‌ای نمی‌کند و نفعی ندارد و به صورت غیرمستقیم از آن منتفع می‌شود.

به گفته علوی، دولت‌ها در در تسویه‌حساب تعهدهایی که شرکت‌ها دارند و در محاسبه مالیات شرکت‌ها نفع غیرمستقیم دارند زیرا بسیاری از اوقات نرخ بازار آزاد را می‌پذیرد که می‌تواند منجر به دریافت مالیات بیشتر و ثبت فروش بالاتر می‌شود. او تاکید کرد که دولت خود به عنوان یک نهاد نفع نمی‌برد اما زمینه این را ایجاد مسکند که افرادی در دولت‌ها و بانک مرکزی با امضا و امتیازات طلایی از این تفاوت نرخ  بتوانند نفع ببرند.

این کارشناس اقتصادی با تصریح اینکه تقریبا هیچ کالایی در ایران وجود ندارد که تحت‌تاثیر قیمت بازار آزاد نباشد، درباره استفاده از ارز ترجیحی بیان کرد: محاسبات بسیار زیادی توسط نهادهای حاکمیتی انجام شده که چه مقدار قیمت ارز ترجیحی در نقطه نهایی به دست مردم می‌رسد و نتیجه آن است در بسیاری از کالاهایی که ارز ترجیحی دریافت می‌کنند، این نرخ ارزان به دست مردم نمی‌رسد. عملا این تفاوت نرخ عمدا و  یا سهوا در زنجیره توزیع بلعیده می‌شود.

علوی با اشاره به اینکه گاه بخشنامه‌های صادر می‌شود که صادرات کالاهایی را که با ارز ارزان وارد می‌شوند را ممنوع می‌کند، ادامه داد: صادر کردن کالایی که با ارز ارزان وارد شده و یا اینکه بخش عمده قیمت تمام شده آن با ارز ترجیحی است، منطقی نیست. یعنی با ارز ارزان کالایی وارد می‌شود و آن را به کالایی دیگر تبدیل می‌کنند و با ارز آزاد می‌فروشند. 

او تاکید کرد: این کار تجارت نیست و استفاده از ارز مفت است.

یک فعال اقتصادی: در کشور اگر نرخ بازار آزاد به بازار قاچاق معروف است چرا کاهش قیمت آن موفقیت تلقی می‌شود؟ موفقیت یک کشور در کالایی که قاچاق است، افزایش قیمت آن است نه کاهش آن. به آن می‌ماند که دولت کاهش قیمت هروئین در بازار سیاه را دستاورد بداند!

خودشان می‌دانند دروغ می‌گویند!

این عضو اتاق بازرگانی درباره اظهارات خاندوزی تصریح کرد: باید برای این اظهارات متاسف بود. وقتی رییس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد کشور چنین اظهارات سطح پایینی را مطرح می‌کنند از چندجنبه باعث تأسف است‌.

علوی با تاکید بر اینکه قطعا چنین اظهاراتی دروغ است و خودشان هم می‌دانند دروغ است، افزود: برای مثال خبرگزاری بانک مرکزی، خبرهایی درباره کاهش نرخ بازار آزاد دارد. باید پرسید اگر بازار آزاد را قبول ندارید چرا پس کاهش قیمت آن را یک دستاورد می‌دانید؟

او اضافه کرد: در کشور اگر نرخ بازار آزاد به بازار قاچاق معروف است چرا کاهش یا ثبات قیمت آن باعث افتخار و نشانه موفقیت است؟ موفقیت یک کشور در کالایی که قاچاق است، افزایش قیمت آن است نه کاهش آن. این عین آن می‌ماند که دولت کاهش قیمت هروئین در بازار سیاه را دستاورد بداند!

این فعال اقتصادی خاطرنشان کرد: یکی از اقتصاددانان مطرح کشور گفته بودند قبول نداشتن نرخ بازار آزاد مانند قبول نداشتن جاذبه زمین است. می‌توان آن را قبول نداشت اما حقیقت از بین نمی‌رود.

علوی اظهار کرد: تجربه سال‌های ۹۶ تا امروز نشان می‌دهد اقتصاد آنقدر که برخی فکر می‌کنند نرخ بازار آزاد واقعی نیست، دستور پذیر نیست و این باعث می‌شود اعتماد به سیاستگذاران اقتصادی از بین برود. باعث تاسف است که در کشور از یک سوراخ بارها گزیده میشویم. مخالفین دولت‌ها تصور میکنند، دولت بد عمل میکنه، و وقتی خودشان به قدرت می‌رسند همان نسخه اشتباه دخالت دستوری را انجام می‌دهند و نتیجه همان می‌شود. 

او تصریح کرد: نرخ بازار آزاد خوب یا بد، ذهنی یا واقعی، یگانه نرخ تاثیر گذار ارزی در سفره های مردم است و تنها نرخی است که تمام مردم لمس می‌کنند و برای تمام نیازهای خود باید با آن قیمت محاسبه کنند و اگر دولتمردی از روی اشتباهدبگویند این نرخ را قبول ندارند، چیزی تغییر نمی‌کند.

فقط در عمل برای اثبات این اشتباه رانت و تفاوت قیمت را تقویت می‌کند و هم اعتماد مردن و کارشناسان را به مقامات اقتصادی کشور به شدت کاهش می‌دهد. مثل اظهار نظر اخیر رئیس محترم بانک مرکزی که فرموده بودند سیستم سوئیفت و FATF خودمان را ایجاد کنیم. آیندگان بعدا از شنیدن اینگونه اظهارات کم‌مایه و اشتباهی حیرت خواهند کرد.

آرش علوی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: قطعا اظهاراتی مانند اینکه بازار آزاد را به رسمیت نمی‌شناسیم، دروغ است و خودشان هم می‌دانند دروغ است. باید پرسید اگر بازار آزاد را قبول ندارید چرا کاهش قیمت دلار را یک دستاورد می‌دانید؟ 

دوباره صورت مسئله را پاک می‌کنند

این عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی درباره کم‌اظهار دانستن صادرات توسط خاندوزی هشدار داد: کم‌اظهار دانستن صادرات یک خطر بسیار بزرگ است و در کمال تاسف چندوقتی است زمزمه آن را از طرف مسئولین مختلف دولت و بانک مرکزی می‌شنویم.

علوی با تاکید بر اینکه صادرات غیر نفتی کشور در یک اتفاق بسیار تلخ و بی سابقه در تاریخ تجارت خارجی کشور کم هست و تراز تجاری کشور هم به صورت ناراحت کننده ای منفی است، عنوان کرد: متاسفانه مانند بقیه موارد در کشور، به جای تشخیص عارضه تعاریف را عوض می‌کنیم.

بخشی از دولت به جای حل کردن مشکل چندنرخی ارز، به جای اتخاذ سیاست‌های درست و به جای حذف کردن ارزهای پررانت ۲۸۵۰۰ و ۴۲ هزار تومانی، به جای حذف تعهد ارزی ، به این نتیجه محیرالعقول رسیده‌اند که بخش مهمی از تراز تجاری منفی کشور مربوط به کاهش ارزش‌های صادراتی کشور است.

او ادامه داد: این کار را از چند طریق به قول خودشان اصلاح می‌کنند که بیم‌می یرود نتیجه بیشتر عددسازی باشد تا اصلاحات واقعی. یک‌ موجی اخیرا ایجاد شده تا آنجایی که امکان دارد به گمرک فشار وارد می‌کنند که ارزش دلاری صادراتی کالاها را بالا ببرند. استدلال عجیب پشت این کار این است که صادرکنندگان چون تعهد ارزی داشتند، در سال‌های اخیر به صورت مصنوعی نرخ های گمرکی را به زور و زیر قیمت واقعیو کاهش داده‌اند، و مثل همه موارد اشتباه برای اینکار چند مثال دارند که به اشتباه آن را به کل تعمیم‌می دهند.

این فعال اقتصادی افزود: همچنین ادعا می‌شود که کم‌اظهاری در صادرات می‌شود که اشتباه است. تمام این معضلات ناشی از سیاست تعهد ارزی است و بیم آن وجود دارد، دولتمردان با ادله‌های سست، صادرات را بدون اینکه واقعا افزایش پیدا کرده باشد، در آمار بالا ببرند و این کار بسیار خطرناکی است.

علوی تصریح کرد: در صورتی که آن چیزی که افراد در بازار احساس می‌کنند تقاضای کاذب برای واردات و دریافت ارز ترجیحی است و اگر قیمت ارز اصلاح شود و تک‌نرخی شود، حجمی از این تقاضای کاذب که برای استفاده از رانت حدفاصل بین ارز ۴۰ هزار تومانی با ۵۷ هزار تومانی است، مرتفع می‌شود و تقاضا برای واردات کم خواهد شد و این اظهار اضافه‌ای که در واردات انجام می‌شود، که منطق اقتصادی دارد، برطرف می‌شود. او در پایان خاطرنشان کرد: اگر تعهد ارزی با قیمت بازار آزاد را اصلاح کنند، هیچ نگرانی از این نخواهند داشت که صادرکنندگان متخلف احتمالی کلیت اعداد صادرات را کاهش دهند و صادرات کشور به صورت عملی امکان رشد می‌یابد.