گسترش همکاری ایران و هند در سایه بدعهدی اروپا
هندوستان جور اروپایی‌ها را کشید
امین قلعه‌ای
10 روز از آغاز سال میلادی جدید می‌گذرد و هنوز خبری از آغاز به کار سازوکار اروپایی نقل و انتقال مالی با ایران نیست. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، چند هفته پیش اعلام کرده بود که قبل از پایان سال ۲۰۱۸، سازوکار ویژه اتحادیه اروپا برای تسهیل دادوستد با ایران اجرایی خواهد شد. در همین حال «ریچارد نفیو»، عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا و کارشناس امور تحریم‌ها در باره سرنوشت SPV می‌گوید: «من فکر می‌کنم که کانالی شبیه SPV جهت تسهیل تجارت بین اروپا و ایران درنهایت ایجاد خواهد شد، اما فکر نمی‌کنم این کانال همان کانال SPV باشد که در ماه سپتامبر اعلام شد و زمینه‌های وسیع تجارت بین ایران و اروپا را پوشش دهد. تصور من این است که پیامدهای تحریم‌ها برای اکثر بانک‌ها و شرکت‌های ایرانی بسیار شدید خواهد بود و در نتیجه اروپا به مکانسیم مالی با ایران به طور دقیق نگاه خواهد کرد و آن را به کانالی قابل‌کنترل‌تر، مانند تجارت مرتبط با فعالیت‌های بشردوستانه، تبدیل خواهد کرد». حالا در شرایطی که اروپایی‌ها به وعده‌های خویش برای همراهی با ایران در مقابله با تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده عمل نکرده‌اند، ایران بیش از هر زمان دیگری نگاه خویش را به سمت شرق چرخانده و در میان کشورهای شرقی، بیشترین همراهی از سوی هندوستان دیده می‌شود. محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان دو روز پیش در این مورد گفت: «اروپایی‌ها تلاش کرده‌اند اما در حد انتظار ما نتوانستند پیشرفت کنند. ما همکاری خود را از طریق کانال‌های مختلف مثل مورد هند گسترش می‌دهیم. در حالی که با اروپا و همکاری در خصوص SPV ادامه می‌دهیم اما منتظر آن‌ها نمی‌مانیم. ما با شرکای سنتی خود کار می‌کنیم مثل چین، هند و روسیه تا این که بتوانیم در راستای منافع مردم‌مان همکاری کنیم.»
حال در شرایطی که اروپایی‌ها به وعده‌های خویش برای همراهی با ایران در مقابله با تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده عمل نکرده‌اند، ایران بیش از هر زمان دیگری نگاه خویش را به سمت شرق چرخانده است
همکاری‌های روبه گسترش با هندوستان
روابط ایران و هندوستان در دور تازه تحریم‌های آمرکیا علیه ایران روبه‌گسترش است. این همکاری‌ها مشخصا در چهار حوزه صادرات نفت ایران به هندوستان، سرمایه‌گذاری ایران در صنایع پتروپالایشی هندوستان، سرمایه‌گذاری هندوستان در پروژه توسعه بندر چابهار و توسعه میدان گازی فرزاد B در حال انجام است. در این بین استمرار فروش نفت ازجمله مهمترین دغدغه‌های دولتمردان ایرانی است. هند سومین واردکننده بزرگ نفت جهان است. این کشور خواهان ادامه خرید نفت ایران است که مدت اعتبار طولانی‌تری داشته و هزینه حمل آن رایگان است. ایران نیز قصد دارد از پول صادرات نفت خود که به روپیه دریافت می‌کند برای پرداخت پول واردات از هند استفاده کند. ارزش واردات نفت هند از ایران در فاصله آوریل تا نوامبر سال ۲۰۱۸ به حدود ۱۱ میلیارد دلار بالغ شده است و نفت حدود ۹۰ درصد از واردات هند از ایران را تشکیل داد. دهلی‌نو اخیرا پرداخت به روپیه که برای واردات نفت ایران انجام می‌شود را از مالیات سنگین معاف کرد. این معافیت به پالایشگاه‌های هندی امکان داد حدود ۱.۵ میلیارد دلار بدهی معوق به شرکت ملی نفت ایران را که از زمان بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران ایجاد شده است، تسویه کنند. در دور قبلی تحریم‌های آمریکا علیه ایران، هند ۴۵ درصد از پول واردات نفت ایران را به روپیه پرداخت می‌کرد و پرداخت مابقی آن به یورو انجام می‌گرفت، اما این بار دهلی‌نو توافقی با تهران امضا کرده که تحت آن، تمامی پول خرید نفت را به روپیه پرداخت خواهد کرد. توافق مذکور به هند کمک خواهد کرد تراز تجاری میان دو کشور را که به نفع ایران بود، بهبود دهد. مدیر اجرایی بانک UCO اظهار کرد پیش از این پالایشگاه‌های هندی به ۱۵ بانک پول پرداخت می‌کردند، اما این بار تنها به حساب ۹ بانک ایرانی پول واریز می‌کنند زیرا ۵ بانک دیگر هدف تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار گرفته‌اند. این ۹ بانک شامل بانک‌های سامان، پاسارگاد، اقتصاد نوین، کارآفرین، سرمایه، خاورمیانه، بانک شهر، حکمت ایرانیان و گردشگری هستند.
زمینه‌های توسعه همکاری
گذشته از مضوع فروش نفت به هندوستان و بازگشت پول آن به واحد پولی هندوستان، موضوع دیگر گسترش همکاری میان دو کشور سرمایه‌گذاری‌های دو جانبه است. در این بین سرمایه‌گذاری ایران در طرح توسعه «چنای پترولیوم» گام بزرگی در راستای تضمین فروش نفت ایران در بازار هند است. براساس اطلاعات موجود با یک سرمایه‌گذاری 4 میلیارد دلاری سهمی 15 درصدی در طرح توسعه چنای پترولیوم نصیب ایران خواهد شد. ایمان ناصری، مدیرکل خاورمیانه موسسه مشاوران بازار نفت و گاز (FGE) در این باره به توسعه ایرانی می‌گوید: «این تصمیم درستی است که به کاهش آثار تحریم کمک می‌کند. ایران تاکنون بجز همین سرمایه‌گذاری فعالیت گسترده و تجربه دیگری در صنایع پایین‌دستی یا بالادستی نفت و گاز نداشته است. سرمایه‌گذاری نفتی در کشورهایی که مشتری نفتی هستند هم برای ایران استراتژی خوبی است و هم برای بقیه تولیدکنندگان نفتی که این استراتژی را دنبال می‌کنند.» علاوه بر پروژه «چنای پترولیوم» دولت هند اعلام کرد که از روز دوشنبه عملیات تجاری خود را در بندر چابهار جمهوری اسلامی ایران با ورود یک کشتی قبرسی با محموله 72 میلیون تن ذرت رسما آغاز کرده است. طبق قرارداد میان ایران و هند، قرار است که طرف هندی حدود 85 میلیون دلار برای توسعه چابهار سرمایه‌گذاری کند و طبق گفته مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی، با حضور جدی هندی‌ها، این اعتبارات نیز برای سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌ها، تزریق خواهد شد. زمینه سوم همکاری میان دولت‌های ایران و هندوستان ، در حوزه گاز است. ایران و هندوستان از مدت‌ها پیش مذاکرات خویش برای توسعه میدان گازی فرزاد B را آغاز کرده‌اند. طولانی شدن روند مذاکرات، اما به اختلاف میان دو کشور بر سر نحوه بهره‌برداری از میدان و قیمت گازی که در نتیجه توسعه این میدان نصیب هندوستان می‌شد، باز می‌گردد. حالا گشایشی تازه در این خصوص در حال قوع است. غلامرضا انصاری؛ معاون دیپلماسی اقتصادی وزیر خارجه ایران دیروز در این باره گفت: «شرکت‌های هندی امکان دریافت حق توسعه میدان گازی فرزاد ب را دارند و تهران می‌تواند برخی شرایط در رابطه با این پروژه را آسان‌تر کند.» به هر روی به نظر می‌رسد که روابط اقتصادی ایران و هندوستان در سایه بدعهدی‌های اروپایی‌ها رو به گسترش است.
دیدگاه تان را بنویسید