تغییر رئیس‌کل بانک مرکزی هم نتیجه نداد

مهرنوش حیدری

 حاتمی‌یزد، اقتصاددان و کارشناس ارشد بانکی گفت: دولت سیزدهم باید بپذیرد توفیقی در مهار قیمت ارز نداشته است و سیاست‌هایش در این حوزه حتی با تغییر رئیس کل بانک مرکزی نتیجه‌ای دربرنداشته است.

بازار ارز ماه‌هاست که شرایط نابسامانی را طی می‌کند و سبب گلایه‌های فراوانی در بین اقشار مختلف مردم شده چراکه صعود نرخ دلار سبب شده تا ارزش دارایی‌ها و سرمایه‌هایی ایرانیان روز به روز کاهش یابد و از ارزش پول ملی نیز کاسته شود.

در سال‌های پس از اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران؛ روز به روز بر ارزش دلار افزوده شده و این ارز آمریکایی در مسیر صعودی به حرکت خود ادامه داده و کار به آنجایی رسیده که رکوردهای هراس‌انگیزی نیز برجا گذاشته است. دولت سیزدهم هم که تاکنون در ممانعت از پیشروی نرخ ارز موفق نبوده، به تغییر رئیس کل بانک مرکزی بسنده کرده، اقدامی که از 8 دی‌ماه 1401 نیز مشخص بود، راهکاری کارشناسی شده نیست و تنها می‌تواند مسکنی موقت بر این درد مزمن باشد.

دلار در روزهای اخیر از قله‌های قیمتی عقب‌نشینی کرد هرچند محمدرضا فرزین سعی کرد برای کنترل نرخ ارز با تعیین نرخ دستوری 28.5 هزار تومان بازار را سامان دهد اما این راهکار نیز میسر واقع نشده و درست 10 روز بعد یعنی نیمه روز 18 دی‌ماه دلار با نرخی بیش از 40.5 هزار تومان در بازار آزاد معامله شد.

تجربه نشان داده نه دلار جهانگیری و نه دلار فرزین، هیچ‌کدام توان و قدرت مقابله با جریان قوی افزایش نرخ ارز را ندارند و اسکناس آمریکایی همچنان بر فراز قله‌ها پیشتازی می‌کند.

بی اثر بودن تغییر مدیریت بانک مرکزی در تغییر شرایط بازار

احمد حاتمی یزد، ‌اقتصاددان درباره تاثیر تغییر افراد در مسند ریاست بانک مرکزی بر وضعیت بازار و تثبیت نرخ ارز می‌گوید: به نظرم تغییر مدیریت بانک مرکزی نتوانسته تاثیری در تثبیت نرخ ارز داشته باشد و اگر هم تغییری باشد بسیار بسیار کوتاه‌مدت است زیرا عوامل اصلی که باعث بالارفتن نرخ ارز شده‌اند؛ همچنان باقی هستند.

حاتمی یزد در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: نوسان قیمت دلار اصلا ربطی به فعالیت خارجی‌ها و کانال‌ها و ... ندارد و این سخنان در اصل حرف‌های عوام‌فریبانه است و دلیل اصلی بحران تحریم، کسری بودجه و افزایش نقدینگی است

مدیرعامل اسبق یک بانک در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» تصریح کرد: این درحالی است که اگر عوامل اصلی برطرف و مشکلات حل شود؛ نرخ ارز هم احتمالا تغییر کند در غیر این صورت ممکن است وضعیت بازار ارز حتی بدتر از وضعیت فعلی شود.

وی بیان کرد: از جمله مسائل مهم و موثر بر روند بازار ارز می‌توان به داشتن نقدینگی بالا و به اصطلاح پول‌‌پاشی در جامعه به روش‌های مختلف اشاره کرد بدون اینکه منبعی برای این پول وجود داشته باشد؛ پول چاپ می‌کنند در شرایطی که کسری بودجه دارند و برای تامین کسری بودجه از محل اعتبارات بانک مرکزی استفاده می‌کنند؛ این افزایش نقدینگی موجب تورم و افزایش همه قیمت‌ها می‌شود که دلار هم یکی از این موارد است.

سرمایه‌گذاری بر دلار در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی

وی افزود: شرایط بی‌ثبات اقتصادی و سیاسی که به‌وجود آمده باعث شده عده‌ای از اهل ثروت و قدرت پول‌های خود را یا در داخل و یا در خارج از کشور تبدیل به ارز کنند و ارزها را نگه‌دارند؛ شیوه‌ای که به دلیل کاهش مستمر پول ملی و افزایش نرخ دلار در پیش گرفته‌اند و آن را تبدیل به روشی برای سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

حاتمی یزد گفت: تحت‌تاثیر این شرایط تقاضای کاذب برای ارز به‌وجود می‌آید و ممکن است به شکل خروج سرمایه از کشور یا تبدیل دارایی‌های ریالی به ارزی رخ دهد؛ در شرایطی که بحران سیاسی و اقتصادی وجود داشته باشد، این امر اجتناب‌ناپذیر است.

وی اضافه کرد: ‌نقدینگی نیز نتیجه کسری بودجه است و از طریق انتشار پول جدید در حال تامین کسری بودجه هستند بنابراین تا زمانی که کسری بودجه و بحران‌های سیاسی و اقتصادی وجود دارد، این قصه نیز ادامه دارد.

این اقتصاددان گفت: تغییر افراد هیچ تاثیری بر این موضوع نخواهد داشت و برای حل موضوع سیاست‌ها باید تغییر کند. بودجه متوازن و برنامه‌ریزی شده لازم است؛ اکنون نه برنامه هفتم تنظیم شده و نه بودجه سال آینده کامل ارائه شده و نه راهی برای جبران کسری بودجه یافته‌اند.

 اعمال سیاست‌های قدیمی تابع شرایط استراتژی ایران است

این مقام اسبق بانکی در پاسخ به این پرسش که «دولت‌های قبلی نیز به صورت دستوری سعی کردند بازار را سامان‌دهند که شکست خوردند، به نظر شما چرا دولت سیزدهم همان روش‌های مردود قدیمی را دوباره اجرا کرده است»؛ گفت: فرقی نمی‌کند چه دولتی بر سر کار باشد و این روش‌ها ادامه همان سیاست‌های قدیم است و بناچار تابع شرایط استراتژی ایران در سیاست خارجی و داخلی هستند؛ همیشه که شرایط 3 ماهه اخیر وجود نداشته این وضعیت بر بحران‌های قبلی اضافه شده است اما مهمترین بحرانی که این روزها با آن روبه‌رو هستیم؛ تحریم بیش از 10 ساله آمریکا علیه ایران است؛ البته باید توجه داشت علاوه بر آمریکا همه دنیایی که با آمریکا کار می‌کنند نیز منافع خود را در این مساله مشاهده کرده‌اند که به تحریم ایران تن دهند.

دستکاری نرخ ارز توسط دولت یا ایفای نقش خارج‌نشینان

وی درباره این مساله که عده‌ای بر این باورند که دولت نرخ ارز را دستکاری می‌کند و در مقابل دولتی‌ها معتقدند که خارج‌نشینان در تعیین نرخ ارز در بازار داخل نقش ایفا می‌کنند؛ عنوان کرد: نوسان قیمت دلار اصلا ربطی به فعالیت خارجی‌ها و کانال‌ها و ...  این موضوعات ندارد و این سخنان در اصل حرف‌های عوام‌فریبانه است و اصل قصه تحریم، کسری بودجه و افزایش نقدینگی است.

ایجاد رانت با تعیین نرخ دلار پایین‌تر از نرخ بازار

حاتمی یزد در پاسخ به این پرسش که «در دولت گذشته دلار جهانگیری را داشتیم و اکنون دلار فرزین را داریم؛ این تعیین نرخ‌های دستوری چقدر موجب رانت می‌شود»؛‌ توضیح داد: قطعا تعیین نرخ‌های دلار پایین‌تر از نرخ بازار موجب رانت، فساد و رشوه‌خواری می‌شود این تجربه چند دهه است که اگر نادیده گرفته شود؛ عواقب آن تکرار می‌شود زیرا کسانی‌که از ارز ارزان استفاده می‌کنند، اجناسی را که وارد می‌کنند با قیمت گران به فروش می‌رسانند.

این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که آیا دولت قادر است در دو سال آینده نرخ کالاهای اساسی را تثبیت کند؛ بیان کرد: دولت ابدا نمی‌تواند این کار را انجام دهد؛ تا زمانی که مساله تحریم حل نشود این وضعیت ادامه دارد.