طرح جدید خودروسازها برای خروج از بحران ارائه شد:
آزادسازی قیمت در فضای انحصاری
امین قلعه‌ای
خودرو و قیمت آن همواره از موضوعات پرمناقشه در فضای کارشناسی و رسانه‌ای کشور بوده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند حمایت بی‌دریغ از صنعت خودرو، به بهانه خودکفایی این صنعت، رویکری شکست‌خورده است. آنها می‌گویند نتیجه نگاه «حمایت بی‌دریغ» به صنعت نفت؛ تولید خودروهای بی‌کیفیت با ایمنی و قیمت بالا توسط خودروسازان بوده است. به اعتقاد کارشناسان، خودروسازان در فضای غیررقابتی حاصل از کشیدن دیوار تعرفه‌ای به دور این صنعت، اراده‌ای برای بهبود کیفیت و ارائه خدمات مناسب به مصرف‌کنندگان از خود نشان نمی‌دهند و در نتیجه این رویکرد شاهد بروز نارضایتی‌های فزاینده از این صنعت در سطح جامعه هستیم. از سوی دیگر متولیان صنعت خودرو شرایط نامناسب صنعت خودرو را حاصل دخالت دولت‌ها در قیمت‌گذاری این کالا و همچنین تحمیل شرایط غیر اقتصادی به این صنعت ارزیابی می‌کنند.
دعوای تکراری افزایش قیمت
دیگر برای شهروندان ایرانی عادت شده است که به محض وقوع هر بحرانی در اقتصاد ایران خودروسازان از لزوم افزایش قیمت در رسانه‌ها سخن بگویند. حال فرقی ندارد که این بحران ناشی از رکود باشد و یا به دنبال ایجاد یک ابرتورم در اقتصاد ایران اتفاق بیافتد. دو خودورساز بزرگ کشور این روزها و بدنبال بحران اقتصادی پیش آمده باز هم خواستار افزایش قیمت شده‌اند و حتی در مباحثات رسانه‌ای از آزادسازی قیمت خودرو سخن می‌گویند. افزایش قیمت خودرو برای خودروسازان به امری تبدیل شده که حتی زیان‌دهی روزانه آنها نیز برایشان پرسودتر است و به نظر می‌رسد که این رویه مادامی که قیمت محصولاتشان بالا نرود، ادامه خواهد داشت. ولی بعضی کارشناسان معتقدند که این درخواست خودروسازان منطقی نبوده و آنها به دلایل مختلف باید خودروهای خود را با قیمت‌های پایین‌تر بفروشند؛ ولی دلیل این شرکت‌ها برای افزایش قیمت چیست؟پایگاه خبری تحلیلی چرخان در مطلبی تحلیلی در مورد وضعیت خودروسازان می‌نویسد: «وضعیت این صنعت به قدری وخیم است که خط تولید بعضی از خودروهای نسبتا باکیفیت مانند برلیانس و سراتو عملا متوقف شد که دلیل اصلی این اتفاق عدم برنامه‌ریزی درست خودروساز و بی‌توجهی به مشکلات بلندمدت این صنعت، بوده است. شاید برایتان جالب باشد بدانید که این شرکت‌ها به قدری در برنامه‌ریزی ناتوان بودند که ایربگ و ای‌بی‌اس از سری تولیدات جدید این شرکت‌ها احتمالا حذف خواهد شد و این یعنی بازگشت به سال‌هایی که امنیت، اولویتی برای این شرکت‌ها نداشت.» در این میان راه‌حل مطرح شده از سوی خودروسازان آزادسازی قیمت خودرو و کنار گذاشتن مکانیسم‌های قیمت‌گذاری است.
آیا آزادسازی قیمت به صنعت خودرو کمک می‌کند؟
رئیس انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی در مورد دلایل خودروسازان درمورد آزادسازی قیمت خودرو می‌گوید: «طبق بررسی‌های صورت گرفته خودروها با توجه به میزان ارزبری که دارند باید بین 60 تا 80 درصد افزایش قیمت داشته باشند. این درصد با در نظر گرفتن ارز 9 هزار تومانی است. با درصد یادشده که همان آزادسازی قیمت‌ها است، قیمت خودرو در بازار هم کاهش پیدا می‌کند. به عنوان مثال قیمت 206 صندوقدار که در کارخانه 42 میلیون تومان است، با افزایش قیمت مواد اولیه، ارز، قطعه و با توجه به درصد داخلی‌سازی باید 60 درصد افزایش پیدا کند که براساس این محاسبه، قیمت خودرو به حدود 67 میلیون و 200 هزار تومان می‌رسد. حال قیمت این خودرو در بازار بین 72 تا 73 میلیون تومان است. ازاین‌رو اصلاح قیمت‌ها درنهایت به نفع مردم خواهد بود.»
محمدرضا نجفی‌منش، با بیان اینکه طی ماه‌های اخیر 95 درصد کسانی که خودرو خریداری کردند، برای استفاده شخصی نبوده و تنها با هدف کسب سود بوده است، به‌طوری‌که بخش اعظم مردم که در سایت خودروسازان ثبت‌نام کردند بیش از یک هفته خودرو را نگه نداشتند. وی می‌افزاید: «به نظر می‌رسد با شفاف شدن مقوله آزادسازی قیمت خودرو و نفع آن برای مردم و تولیدکنندگان، تصمیم سازان با اصلاح قیمت خودرو موافقت کنند.» نجفی‌منش با اشاره به اینکه اگر اصلاح قیمت خودرو اتفاق نیافتد وضعیت بازار با شرایط بدتری روبه‌رو خواهد شد، یادآور می‌شود: «طی چند وقت اخیر وضعیت 70 قطعه‌ساز پایش و براساس آن مشخص شد که آنها 37 درصد تعدیل نیرو داشتند. شرایط تولیدکنندگان خودرو و قطعه به‌هیچ‌عنوان خوب نیست و وزارت صنعت باید هرچه سریع‌تر نسبت به اصلاح قیمت‌ها اقدام کند.»
ادعای بازگشت ثبات به بازار خودرو در نتیجه شفاف‌سازی قیمت، اما در حالی از سوی خودروسازان مطرح می‌شود که متولیان این صنعت تاکنون هیچ نقشه روشنی برای اصلاح وضعیت اداره آن ارائه نکرده‌اند. درحقیقت آنها در حالی ادعا می‌کنند که آزادسازی قیمت خودرو به شفاف‌سازی بازار آن منجر خواهد شد که هیچ سخنی در مورد مسائلی همچون زمانبندی خروج خودرو از کارخانه که ازجمله مهم‌ترین دلایل شکاف قیمتی است ارائه نمی‌کنند. آنها همچنین هیچ برنامه‌ای برای اصلاح ساختار منابع انسانی، بهبود کیفیت خودرو و بهبود خدمات پس از فروش ندارند.
نماینده مردم شیراز جمعه شب در برنامه مناظره در شبکه یک سیما گفت: «موضوع مهم این است که آزادسازی باید با چه مکانیزمی صورت بگیرد. اگر با شرایط فعلی باشد، طرح موضوع غلط است. به عبارتی در یک فضای انحصاری که تمام مرزها بسته شده و خودروسازان داخلی با خودشان قصد رقابت داشته باشند، درست نیست و یک فضایی است که ٨٠ میلیون را محکوم می‌کنیم که هر قیمتی که تعیین می‌شود، شما باید بخرید. علاوه بر این زمانی که واردات بخواهد صورت گیرد، باید چند برابر جریمه پرداخت شود. بنابراین اگر آزادسازی قیمت مطرح است باید این آزادسازی شبیه کل جهان صورت گیرد که صنایع خودرویی کشورهای مختلف با هم رقابت می‌کنند و این رقابت به سمت کاهش قیمت می‌رود برای اینکه بتوانند بازار و مشتری را جذب کنند. اما اگر همین شرایط فعلی در کشور ادامه یابد، کاملا نتیجه معکوس خواهیم داشت؛ چراکه احساس رقابت ایجاد نمی‌شود؛ بنابراین قیمت را تا جایی که می‌توانند افزایش می‌دهند.»
مرور تحولات مربوط به صنعت خودرو در چهار دهه اخیر و مقایسه بازار آن در ایران با سایر نقاط جهان به روشنی نشان می‌دهد که ادامه حیات این صنعت در ایران تنها به اتلاف منابع و تحمیل هزینه‌های مالی و جانی به مصرف‌کنندگان منجر خواهد شد
بهرام پارسایی، ادامه داد: «خودروسازان محصول عرضه نکردند تا ببینند بازار چقدر کشش دارد؛ ازاین‌رو شاید رانت‌خوار و دلالی وجود ندارد و رانت‌خوار خود خودروساز است. الان نیز پیشنهاد پنج درصد زیر قیمت بازار را ارائه داده‌اند که نشان می‌دهد برنامه‌ریزی از قبل بوده که قیمت دوگانه به وجود آید. بنابراین بنده مخالف این نحوه آزادسازی قیمت به هر بهانه حمایت از تولید، اشتغال یا هر چیز دیگر که باشد، هستم. تأکید می‌کنم که در چنین فضایی طرح موضوع، غلط و فریب افکار عمومی است؛ اما اگر در فضای رقابتی باشد، کاملا موافق هستم و حمایت می‌کنم.»
راه‌حل چیست؟
اقتصاددانان معتقدند که دخالت دولت و از بین بردن رقابت در هر بازاری دست‌کم در بلندمدت تبعاتی فاجعه‌بار به همراه خواهد داشت. مرور تحولات مربوط به صنعت خودرو در چهار دهه اخیر و مقایسه بازار آن در ایران با سایر نقاط جهان به روشنی نشان می‌دهد که ادامه حیات صنعت در ایران بدون تن دادن به ضرورت‌های اقتصادی تنها به اتلاف منابع و تحمیل هزینه‌های مالی و جانی به مصرف‌کنندگان منجر خواهد شد. در این میان سخن گفتن از آزادسازی قیمت‌ها در شرایط انحصاری و در حالی که این صنعت به‌‌رغم حمایت‌های همه‌جانبه از سوی دولت هرگز موفق به کسب درآمدهای ارزی از طریق صادرات و خلق بازارهای خارجی نشده است، بی‌هیچ تردید در حکم جفا به شهروندان است. از همین رو باید گفت اصرار به ادامه روش کنونی در اداره صنعت خودرو هرگز به شکوفایی آن کمکی نخواهد کرد.
ادعای بازگشت ثبات به بازار خودرو در نتیجه شفاف‌سازی قیمت، در حالی از سوی خودروسازان مطرح می‌شود که متولیان این صنعت تاکنون هیچ برنامه روشنی برای اصلاح وضعیت اداره آن ارائه نکرده‌اند
نماینده مردم ساوه و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز در این زمینه گفت: «طی این ۵۰ سال با صنعت خودرو چه کرده‌ایم؟ خودروسازی ما زمانی که نفت دچار تحریم می‌شد، کمک‌کننده شده و بودجه کشور را جبران می‌کرد. اما الان به جایی رسیده که با دست خودمان و با انحصار، صنعت خودرو نه‌تنها از بین رفته، بلکه باعث بدبختی خیلی از کسانی که در قطعه‌سازی بودند، شده است. طبیعی است زمانی که رقابت از جامعه گرفته می‌شود، آن مجموعه از بین می‌رود. در این سال‌ها، مرزها را بسته و ۱۴۰ درصد تعرفه برای واردات خودرو گذاشته شد؛ بنابراین باعث باشد که روز به روز کیفیت خودروها پایین‌تر بیاید. خودرویی که اکنون تولید می‌شود، خودرویی است که ٢۵ سال بیش از رده خارج شده است.»
محمدرضا منصوری افزود: «همه امکانات در اختیار خودروسازان قرار گرفته است و قیمت برق، گاز و حتی نیروی انسانی آنها کمتر از سایر کشورها است. سوال این است که چرا با همه این امکانات در این سال‌ها نتوانسته‌ایم خودرویی تولید کنیم که صادر شود. اگر خودروساز محصول باکیفیت ساخته بود می‌توانست صادرات کند و با برگشت پول آن از ورشکستگی نجات پیدا کند. چرا در بحث مالی به جایی رسیدیم که خودروساز ما ۵٠ هزار میلیارد تومان بدهی دارد، این فاجعه است. بنابراین هرچه زودتر باید جلو این فاجعه گرفته شود.»
دیدگاه تان را بنویسید