بزرگترین ریزش تاریخی بورس در پنج دهه اخیر

ایمان ربیعی

 بورس کم‌کم در حال تبدیل شدن به غده چرکینی در اقتصاد ایران است. سال گذشته وقتی شاخص بورس بی‌محابا سبز می‌پوشید و صف‌های خرید جایی برای سوزن انداختن نداشت، بسیاری از کارشناسان هشدار می‌دادند که حباب قیمتی در حال شکل‌گیری است و تخلیه این حباب می‌تواند اقتصاد نیمه نفس ایران را با مشکلات فراوانی مواجه کند.   حقوقی‎هایی که آن روزها در قیمت‌های بالا حاضر به عرضه نبودند، حالا در قیمت‌هایی به مراتب پایین، خود در کسوت فروشنده ظاهر می‌شوند تا به بحران بورس دامن زنند و شرایط را از آنچه هست، سخت‌تر کنند.

 شاخص بورس در مرداد ماه سال گذشته تا دو میلیون و صد هزار واحد پیشروی کرد، اما حالا در محدود یک میلیون و صد هزار واحدی قرار دارد.

 شاخص بورس ایران حالا پس از عقب‌نشینی یک میلیون واحدی که بزرگترین ریزش تاریخی بورس در پنج دهه اخیر محسوب می‌شود، همچنان قصدی برای سبزپوشی ندارد و بارقه‌ای از امید برای بهبود وضعیت یا ایجاد پایداری و ثبات در این بازار به چشم نمی‎خورد .

 بررسی‌ها نشان می‎دهد در صورت ادامه این روند شاخص بورس حتی احتمال عقب‎نشینی تا یک میلیون واحد را نیز دارد. حالا هفته‎ای نیست که سهامداران معترض، دست به انتقاد و تجمع خیابانی نزنند.

 تجمع‌های متعددی که برابر سازمان و شرکت بورس برگزار شده است، گواه این مدعاست .

 بر اساس این گزارش حالا گروه‌های مختلفی از کارشناسان و انجمن‌های کارشناسی نیز دست به نگارش نامه‌هایی با محوریت هشدار نسبت به وضعیت کنونی زده‎اند و راهکارهایی را نیز برای برون‎رفت از آن مطرح کرده‌اند.

رئیس بورس چه می‎گوید؟

کار بدان جا رسید که رئیس سازمان بورس به همراه معاونان و مدیرانش دیروز حتی در مجلس شورای اسلامی حاضر شد تا در جمع نمایندگان کمیسیون اقتصادی توضیحاتی ارائه کند.

رئیس سازمان بورس پس از این نشست با تاکید بر اینکه از حقوق تمام سهامداران به ویژه سهامداران خرد پاسداری خواهد کرد، افزود: برنامه‌های متنوعی برای ارائه اطلاعات ارزشمند درباره شرکت‌ها به سهامداران داریم تا این افراد بتوانند براساس تحلیل درست درباره سهام خود تصمیم‌گیری کنند.

رئیس سازمان بورس با اشاره به اینکه تقویت تقاضا در بازار سرمایه از راهکارهای بهبود شرایط است، ادامه داد: در ماه‌های گذشته تقاضا تضعیف شده که می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه، طرف تقاضا را در بازار تقویت کرد.  البته وی به نامه اخیر به همتی نیز اشاره کرد و گفت: در مورد نرخ تسعیر ارز با رئیس کل بانک مرکزی مکاتبه کردیم که به محض دستیابی به نتیجه نهایی در مورد آن اطلاع‌رسانی خواهد شد.

پاسخ همتی به درخواست فعالان بازار سرمایه

عبدالناصر همتی نیز در یادداشتی به درخواست فعالان بازار سرمایه برای اصلاح نرخ تسعیر دارایی‌های ارزی بانک‌ها پاسخ داد و اعلام کرد: دارایی‌های ارزی بانک‌ها، عمدتاً مطالبات از بنگاه‌ها هستند و بخشی از آن ‌هم به دلیل تحریم‌ها مسدودند. وصول مطالبات ارزی بعضاً معوق، در نرخ‌های فعلی ارز در بازار، مشکلات خودش را دارد.

وی اضافه کرد که تسعیر مطالبات ارزی بانک‌ها در نرخ بالاتر، شناسایی درآمد موهومی بیشتر و سود بی‌کیفیت و لذا، ارائه عملکرد غیرواقعی و پرداخت مالیات نقدی است.

رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد که بانک مرکزی آماده اصلاح نرخ تسعیر دارایی‌های ارزی بانک‌ها، متناسب با نرخ تسعیر متناسب با شرایط غیرتحریمی است. بانک مرکزی برای موثر واقع شدن اصلاح نرخ تسعیر ارز در قیمت سهام بانک‌ها معتقد است اعطای معافیت مالیات سود ناشی از تسعیر، تا زمان نقد شدن آنها ضروری است.

نزدیکی انتخابات ریاست‌جمهوری سبب شده است، بسیاری از کاندیداها دست به تدوین برنامه‌هایی با محوریت بورس برای جمع‌آوری آرا بزنند و بسیاری از کنشگران سیاسی و اقتصادی معتقدند مولفه بورس در انتخابات سیزدهم نقشی جدی را بازی خواهد کرد

چه تعداد ایرانی زیان دیدند؟

انجمن توسعه سرمایه‌گذاری حرفه‌ای در نامه‌ای سرگشاده به سران قوا اعلام کردند: وضعیت کنونی اقتصاد و بازار سرمایه به عنوان آیینه تمام‌ نمای وضعیت اقتصادی کشور امروز در شرایط نامناسب و بسیار اسفباری قرار دارد . در بخشی از این نامه آمده است: در آخرین سال از قرن که به نام «تولید، پیشتیبانی و مانع‌زدایی‌ها» نام‌گذاری شده است بار دیگر یادآور شویم که در چند قرن اخیر هیچ مقامی در تاریخ ایران این میزان بر موضوع تولید و مشارکت مردمی و اقتصاد مردمی تاکید نکرده و مایه تاسف است که علیرغم این سطح از تاکید امروز تولید، سرمایهگذار و کارگر نام‌های مترادف با فقر و گرفتاری و درماندگی و در مقابل دلالی و واسطهگری و رباخواری مترادف با ثروت و شوکت شده است.

در این نامه تاکید شده است: کاهش نرخ بهره در ابتدای سال و فرمان آزادسازی سهام عدالت که بهترین خبر برای جامعه درگیر کرونا بود باعث شد میزان مشارکت در بورس از ۱۰میلیون نفر کد فعال به ۲۱ میلیون کد رسیده و با اضافه شدن سهام عدالت شمار کدهای معاملاتی بازار به بیش از ۵۱ میلیون نفر رسید. موج ورود افراد جدید به بازار چنان بود که میزان مشارکت در عرضه‌های اولیه از زیر ۲۰۰ هزار کد به بالای ۵.۱ میلیون نفر رسید و نشانه‌های بروز یک اقتصاد مردمی با مشارکت و تعهد عمومی مردم در اقتصاد بروز کرده بود.

نکته مهم این نامه اشاره به میزان زیان وارده به ایرانیان است. در این نامه تحلیلی خطاب به سران سه قوه تاکید شده است: ریزش شدید بازار و خروج نقدینگی، منجر به آسیب جدی به خانواده ۴۶ میلیون نفری سهام عدالت شد، به گونه‌ای که تقریباً نیمی از ایرانیان ۴۰درصد دارایی خود را در بورس از دست دادند و اینک بی‌پناه و درمانده در بحران کرونا دست به دامان شما شده یا به صورتی کاملاً کورکورانه راهی بازارهایی نظیر رمز ارزها شده‌اند که بی‌تردید به خروج نقدینگی از کشور منجر شده و یا در بازار ارز و سکه به انتظار سقوط اقتصاد کشور یا در بازار املاک به دنبال گرانی و تورم آینده هستند. به راستی آیا هیچ کشوری در جهان می‌تواند خود را در برابر از دست رفتن دارایی و ثروت نیمی از مردم خود بی‌تفاوت بداند؟

چه باید کرد؟

ناراضیان از وضعیت بازار سرمایه حالا به جمعیتی قابل توجه تبدیل شده‌اند. نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری سبب شده است، بسیاری از کاندیداهای ریاست‌جمهوری دست به تدوین برنامه‌هایی با محوریت بورس برای جمع‌آوری آرا بزنند و بسیاری از کنشگران سیاسی و اقتصادی معتقدند مولفه بورس در انتخابات سیزدهم نقشی جدی را بازی خواهد کرد.

 محمد مهدی سماواتی، کارشناس بازار سرمایه به تجارت نیوز گفته است: در هیچ یک از ادوار گذشته بازار سرمایه چنین سقوط و چنین میزان مداخله سیاسی را تجربه نکرده است و از سوی دیگر بیش از ۵۰ میلیون نفر ذینفع در بازار سرمایه وجود دارد. پس می‌توان چنین برداشت کرد که رئیس‌جمهور بعدی ایران را بازار سرمایه تعیین می‎کند. مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه نیز به خبرآنلاین گفته است: بازار در وضعیتی نامساعد است و رشد اصلی بازار از آبان و زمانی است که دولت جدید مستقر می‌شود.

به نظر می‎رسد فاکتورهای نقش آفرین برای مستاجر جدید پاستور حالا به ذینفعان تالار شیشه‎ای ارتباط پیدا کرده است. باید صبر کرد تا مشخص شود آیا کاندیدایی هست که بتواند سبد رای خود را از آرای ناراضیان بازار سرمایه پر کند؟