کالاهای اساسی به جای عرضه، در مبادی ورودی فاسد می‌شوند
کمبود کالا در بازار و وفور فساد در گمرکات
ایمان ربیعی
ماجرای کالاهای اساسی رسوبی در گمرکات حالا به نقطه بحرانی رسیده است. در حالی که بانک مرکزی و گمرک در چند روز گذشته بر سر ماجرای برنج‌های رسوبی درگیر جدالی رسانه‌ای شدند و از پس اطلاعیهها و گزارش‌های رسمی با یکدیگر صحبت کردند؛ جلال محمودزاده، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس اعلام کرد که مقدار زیادی گوشت در گمرکات کشور فاسد شده است.
فساد کالاهای اساسی در گمرکات داستان جدیدی نیست. پیش‌تر بسیاری از مسئولان و کارشناسان و فعالان صنفی به طولانی شدن پروسه ترخیص کالا به دلیل نبود ارز یا کندی روند تخصیص ارز هشدار داده بودند و حالا این اتفاق رخ داده است.
بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای درخصوص چرایی رسوب 200 هزار تن برنج در گمرکات اعلام کرد: «ستاد اقتصادی دولت، برنج را در سال جاری از سبد کالاهای مشمول ارز با نرخ ترجیحی خارج کرد و در گروه کالاهای اساسی با نرخ نیمایی قرار داد. بر همین اساس، در حال حاضر تمام برنج موجود در گمرکات کشور که واردکننده متقاضی ارز با «نرخ نیمایی» باشد، بر اساس فهرست اعلامی «وزارت صمت»، دارای تخصیص ارز از بانک مرکزی هستند. لذا از ابتدای سال جاری تاکنون حدود ۵۰۰ میلیون دلار بابت واردات برنج به نرخ نیمایی تأمین ارز شده است. با این وجود، برنج‌های رسوبی موضوع گزارش‌های چند روز اخیر، مربوط به مواردی است که واردکننده متقاضی ارز با نرخ ترجیحی (۴۲۰۰ تومانی) است.در عین حال بانک مرکزی ترخیص درصدی از سوی گمرک را عامل بروز این اتفاق می‌داند، ادعایی که با پاسخ گمرک همراه شده است. از سوی دیگر، مهرداد ارونقی، معاون فنی گمرک، در پاسخ به این اطلاعیه گفته است: «بانک مرکزی به خوبی اطلاعات این برنج‌ها را در اختیار دارد و به خوبی می‌داند میزان برنج‌های رسوبی که صاحبان کالا، متقاضی ارز با نرخ ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی هستند ۱۹،۷۱۳ تن متعلق به ۱۰ شرکت است. بنابراین گره زدن موضوع رسوب بیش از ۲۰۰ هزار تن برنج مانده در بنادر و گمرکات کشور به 19 هزارتن کالا صحیح نیست و لازم است درباره این موضوع هم شفاف‌سازی شود. معاون فنی گمرک همچنین در واکنش به قسمت پایانی اطلاعیه بانک مرکزی مبنی بر اینکه «برخلاف مصوبات تعیین شده در مورد ترخیص درصدی کالاها و بدون توجه به نظرات و انجام استعلام‌های مرتبط از بانک مرکزی و«سامانه جامع تجارت» توسط گمرک، کالاها به صورت درصدی توسط گمرک ترخیص شده و شرایط فعلی را برای کالاهای باقیمانده و وارد‌کنندگان رقم زده است»، اینگونه توضیح داده است: «اتفاقا چون گمرک ایران به انتظار صدور کد رهگیری بانک ننشسته و با اجرای دقیق مصوبات ابلاغی نسبت به ترخیص درصدی کالاها تا حد امکان اقدام کرده، به جای رسوب و فساد ۵۰۰ هزار تن برنج، این رسوب به ۲۰۰ هزار تن رسیده است.»
کمبود روغن در بازار، گرانی برنج، گرانی گوشت، کمبود رب گوجه فرنگی، مشروط شدن فروش برخی کالاها در بازار به خرید برخی کالاهای دیگر یا حتی فروش در احجام بالا همگی نشان می‌دهد بازار ایران این روزها جز تورم با مشکلات دیگری نیز روبروست
وقتی ارز نیست
این اولین بار نیست که کالاهای اساسی در گمرکات ایران با چنین وضعیتی روبرو می‌شوند. فاسد شدن گوشت‌ها و اعلام احتمال فساد 200 هزار تن برنج در حالی رخ می‌دهد که بازار ایران در شرایطی نامتعارف با کمبودی جدی روبروست. نبود یا به عبارت بهتر کمبود روغن در بازار، گرانی برنج، گرانی گوشت، کمبود رب گوجه فرنگی، مشروط شدن فروش برخی کالاها در بازار به خرید برخی کالاهای دیگر یا حتی فروش در احجام بالا همگی نشان می‌دهد بازار ایران این روزها جز تورم با مشکلات دیگری نیز روبروست. اگر تا چندی پیش مقامات دولتی و اعضای ستاد تنظیم بازار تاکید داشتند که رویی از تنظیم بازار در وفور کالاها قابل ردگیری است؛ اما امروز روشن است که ماجرای وفور جای خود را به کمبود داده و حالا بازار ایران توامان با گرانی و کمبود دست به گریبان است.
ماجرایی به نام ارز 4200 تومانی
هر چند هنوز هیچ مقام مسئولی به صورت جدی مسئولیت توزیع ارز 4200 تومانی را نپذیرفته است و مقامات سابق و مقامات فعلی به صورت فردی مخالفت خود را با ادامه این روند و حتی تخصیص این ارز اعلام کرده‌اند؛ اما تخصیص ارز 4200 تومانی با هدف پایین نگه داشتن بهای گوشت و مرغ و برنج و روغن و ... همچنان در دستور کار قرار دارد. البته برنج از فهرست ارز 4200 تومانی خارج شده و همین امر زمینه را برای افزایش قابل توجه قیمت برنج در بازار فراهم کرده است. رشد بالای قیمت برنج خارجی سبب شده است برنج داخلی نیز با رشد بالاتر قیمت روبرو شود و نتیجه این باشد که قیمت هر کیلو برنج معمولی با کیفیت متوسط به قیمتی حدود 30 هزار تومان در مغازه‌های سطح شهر برسد.
حالا اما با وجودی که ارز برنج از ارز رسمی 4200 تومانی به ارز نیمایی تغییر کرده است، همچنان کندی در تخصیص ارز مانع از آزادسازی و ترخیص برنج‌های انباری شده است.
بنا بر اطلاعیه‌های متعدد مشخص شده که بیش از سه میلیون تن کالای اساسی در گمرکات رسوب کرده است.
مشکل کجاست؟
در حالی که این روزها بانک مرکزی کاهش قیمت ارز در بازار را چون علم افتخار بر بالای سر برده است؛ اما ماجرای دپوی کالاها در گمرکات نشان می‌دهد ماجرای ارز در اقتصاد ایران پیچیده‌تر از گذشته است.
در حالی بانک مرکزی از عرضه روزانه 70 میلیون دلار ارز در بازار متشکل و بی‌مشتری ماندن آن خبر می‌دهد که بررسی‌ها نشان می‌دهد کالاهای اساسی در عین کمبود و گرانی در بازارهای شهری و روستایی در حال فاسد شدن هستند. این ماجرا بی‌تردید مشکلات متعددی را متوجه اقتصاد ایران می‌کند.
اگر مشکلی در تامین ارز وجود ندارد و ذخایر ارزی ایران تکافوی نیازها را می‌دهد دلیلی برای کمبود یا نبود ارز برای ترخیص کالاهای اساسی جود ندارد. البته یکی از تجار در این خصوص می‌گوید باید قبول کرد یک سر ماجرای کمبود ارز برای ترخیص کالاها به ماجرای عدم پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف برمی‌گردد. به عبارت دیگر چون مراودات بانکی ما قطع است، مشکلاتی را در این حوزه داریم. یکی از مهمترین مشکلات این است که ما به ذخایر اسکناسی دسترسی داریم و می‌توانیم در داخل با عرضه اسکناس ارزی مشکل را حل کنیم اما از سوی دیگر ترخیص این اقلام نیاز به حواله دارد و ما در این بخش با کمبود یا به عبارتی اختلال جدی مواجه هستیم.
به نظر می‌رسد بازار ارز ایران نیازی جدی به تجدید ساختار دارد بانک مرکزی به جای تمرکز بر 5 درصد معاملات بازار که در فردوسی و سبزه‌میدان می‌گذرد، باید در مقیاسی بزرگتر برای حل بران برنامه‌ریزی کند.
دیدگاه تان را بنویسید