بحران دریافت تسهیلات خرد پابرجاست
عقب‌ماندگی وام‌ها از چرخه تورم
ایمان ربیعی
وام‌ها چقدر کار مردم را راه می‌اندازند؟ نظام بانکی ایران در حوزه پرداخت وام با دو مشکل عمده روبروست. یکی قیمت پایین وام‌ها یا به عبارت دیگر عقب‌ماندگی وام‌ها از چرخه تورم و دیگری سختی دریافت تسهیلات خرد در قیاس با تسهیلات کلان. اگر امروز اراده کنید دریافت وام 30 میلیاردی از بانک برایتان احتمالا بسیار ساده‌تر از دریافت وام 30 میلیون تومانی است. تمایل بانک‌ها به پرداخت وام‌های کلان از آنجا نشات می‌گیرد که دردسر قبول ضامن و چک و ... را برای پرداخت وامی کوچک به جان نمی‌خرند و ترجیح می‌دهند مبلغی بزرگ را یک جا به مشتریان پرداخت کنند. این قصه البته ابعادی دیگر نیز دارد و سفارش‌های اینجا و آنجا برای دریافت تسهیلات کلان در این موضوع موثر است و برای اثبات این مدعا کافی است نگاهی به فهرست بلند بالای بدهکاران بانکی بیندازید. بدهکاران بانکی روزگاری بحث داغ رسانه‌ها بودند زمانی احمدی‌نژاد قول داده بود نامشان را از جیب دربیاورد و منتشر کند و روزگاری اسامی‌شان به گفته جهانگیری و دیگر مسئولان در اختیار قوه قضاییه قرار گرفت و قوه قضاییه رسیدگی به این پرونده‌ها را کلید زد؛ اما درنهایت داستان وام‌های کلان و طلب‌های کلان از دریافت‌کنندگان وام همچنان به قوت خود باقی مانده است.
اینجا اما داستان طلب‌های کلان غیرقابل وصول نیست. قصه وام‌های بانکی قصه پرغصه‌ای است که ایرانی‌ها با آن آشنایی کامل دارند.
آمارهای ارائه شده از سوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد تنها ۴۰ درصد مردم ایران وام بانکی گرفته‌اند و ۶۰ درصد مردم تاکنون هیچ بهره‌ای از وام‌های بانکی نبرده‌اند. وی توضیح داده است: از ۲۵ میلیون خانوار تنها ۱۰۰ هزار خانوار ایرانی تسهیلات بالای ۱۰۰ میلیون تومان گرفته‌اند. این آمار در کنار عقب‌ماندگی رقم تسهیلات بانکی از قیمت‌ها در بازار به خوبی نشان می‌دهد که خانوار ایرانی برای تامین هزینه‌های خود با چه دشواری‌های شدیدی روبروست.
وام خرید مسکن
مسکن را می‌توان سرمایه‌ای‌ترین کالای ایرانی دانست. مسکن عصاره یک عمر تلاش خانوارهاست. افزایش مداوم قیمت این کالا در سال‌های گذشته، ضرورت ملکیت را برای خانوار ایرانی بیش از پیش آشکار کرده است. از سوی دیگر مسکن کالایی سرمایه‌ای است و بنا بر قول وزیر راه و شهرسازی یک و نیم میلیون نفر در ایران بیش از یک واحد مسکونی را در تملک دارند. به این ترتیب مسکن می‌تواند به جایگاه پس‌انداز برای خانوار ایرانی تبدیل شود.
سقف وام مسکن از طریق اوراق تقدم 240 میلیون تومان است. بخشی از پول خانوار برای دریافت تسهیلات صرف خرید اوراق می‌شود. اگر باز بدون در نظر گرفتن قیمت اوراق رقم 240 میلیون تومان برای تسهیلات مسکن در نظر گرفته شود، این اعتبار کفاف خرید 10 متر خانه را در تهران می‌دهد. متوسط قیمت مسکن در تهران به 23 میلیون تومان رسیده است به این ترتیب این رقم می‌تواند هزینه 10 متر را پوشش دهد. بر این اساس خرید یک واحد 50 متری در تهران هزینه‌ای یک میلیارد و 150 میلیون تومان را دربردارد و این رقم خود نشان از ناکارآمدی این تسهیلات و عدم پوشش کافی برای خرید مسکن دارد.
این وضعیت البته در دیگر شهرها نیز کمابیش به چشم می‌خورد.
بی‌اثر شدن این تسهیلات، فشار برای خرید کالای بادوامی چون مسکن را افزایش می‌دهد این در حالی است که در بسیاری از کشورهای جهان خرید مسکن، خودرو و دیگر کالاهای بادوام با پرداخت تسهیلات متناسبی از سوی بانک‌ها امکان‌پذیر می‌شود.
تسهیلات خرید خودرو
بازار خودرو این روزها یکی از آشفته‌ترین شرایط را پشت سر می‌گذارد. افزایش روزمره قیمت خودرو در بازار در حالی اتفاق می‌افتد که کمتر بانکی دست به پرداخت تسهیلاتی ویژه تحت‌عنوان تسهیلات خرید خودرو می‌زند. سقف تسهیلات خودرو در بسیاری از بانک‌ها هنوز 15 میلیون تومان است در حالی که ارزان‌ترین خودروهای ایرانی در مرز 100 میلیون تومان قرار دارند.
باید توجه داشت همین تسهیلات البته مستلزم معرفی ضامن به بانک و طی مراحل پیچیده‌ای است که از عهده بسیاری از مشتریان خارج است، چراکه اغلب بانک‌ها تنها ضامن‌هایی را به رسمیت می‌شناسند که در استخدام دولت باشند و بتوانند نسبت به ارائه نامه کسر از حقوق اقدام کنند.
وام خرید کالای بادوام
شاید این وام را بتوان یکی از کاربردی‌ترین وام‌ها در شرایط کنونی دانست، اما همین تسهیلات نیز برای خرید یک دو قلم کالای ضروری بادوام جوابگوست در حالی که قیمت لوازم خانگی در ماه‌های اخیر افزایش چشمگیری را تجربه کرده است بسیاری قادر نیستند با این تسهیلات هزینه لازم برای خرید کالای مورد نیازشان را تامین کنند. این تسهیلات در قالب کارت‌های خرید از سوی بسیاری از بانک‌ها پرداخت می‌شود.
وام ازدواج
کرونا برگزاری مراسم ازدواج را در ایران به تعطیلی کشانده است، تالارهای عروسی فعلا به واسطه شیوع کرونا قادر به سرویس‌دهی نیستند اما تسهیلات 50 میلیونی ازدواج برای هر یک از زوجین با توجه به افزایش شدید قیمت‌ها در بازار چندان کاربردی ندارند.
این موضوع البته دستمایه شوخی‌های کاربران در فضای مجازی نیز شده است که وام ازدواج را با قیمت یک دست کت و شلوار و یک دست لباس عروس قیاس کرده‌اند و مدعی‌اند این تسهیلات کفاف خرید دسته گل و گلکاری ماشین و لباس عروس و داماد را می‌دهد. این تسهیلات البته با قیمت‌های امروز جوابگوی برگزاری مراسم عروسی حتی برای جمعیتی اندک هم نیست. یک مثال ساده درستی این گزاره را اثبات می‌کند. قیمت یخچال-فریزرهای ایرانی در بازار از 20 میلیون تومان عبور کرده و گاز ساده نیز نزدیک به 5 تا 6 میلیون تومان قیمت دارد.
آمارهای ارائه شده از سوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد تنها ۴۰ درصد مردم ایران وام بانکی گرفته‌اند و ۶۰ درصد مردم تاکنون هیچ بهره‌ای از وام‌های بانکی نبرده‌اند. همچنین از ۲۵ میلیون خانوار تنها ۱۰۰ هزار خانوار ایرانی تسهیلات بالای ۱۰۰ میلیون تومان گرفته‌اند
وام ودیعه مسکن
این وام جدید برای کمک به مستاجران در سال شیوع کرونا پرداخت می‌شود. سقف این تسهیلات 50 میلیون تومان است و شرایط خاصی برای پرداخت آن پیش‌بینی شده است. این تسهیلات در حالی پرداخت می‌شود که در مناطق مرکزی تهران اجاره یک واحد 50 متری حداقل رهنی برابر با 100 میلیون تومان را دربردارد و مستاجر اگر خوش‌شانس باشد می‌تواند با دریافت این وام نیمی از رهن را پوشش دهد. آنچه مسلم است اینکه بانک‌ها درآزمون تامین تسهیلات خرد مورد نیاز خانوارها نمره قبولی نمی‌گیرند و بررسی‌ها نشان می‌دهد تسهیلات پرداختی، جدا از سختی پروسه پرداخت، از تورم بدجوری عقب ماندهاند.
دیدگاه تان را بنویسید