«کرونای» اقتصادی در راه بازارهای مالی ایران

مهناز اعتدالی

با سرایت ویروس کرونا به بازارهای جهانی؛ پیش‌بینی می‌شود آثار دنباله‌دار این بحران تا 160 میلیارد دلار از رشد اقتصادی دنیا کم کند. کارشناسان زیان اقتصاد جهانی از این بیماری را در مقطع فعلی 40 ‌میلیارد دلار برآورد کرده‌اند که در صورت عدم مهار تبعات این ویروس، این رقم با رشد فزاینده‌ای روبرو خواهد شد.

تاثیر سیاسی و اقتصادی ویروس کرونا به حدی گسترش پیدا کرده که روز گذشته با شروع معاملات در بازارهای جهانی، بازار سهام چین شاهد خروج 420 میلیارد دلار نقدینگی سرمایه‌گذاران بود. بازار چین که تا روز گذشته در تعطیلات سال نو به سر می‌برد در اولین بازگشایی سال جدید چینی با ریزش شدید تمام شاخص‌های بورسی مواجه شد. در این زمینه از زمان شروع ویروس تمام بورس‌های جهان از جمله وال‌استریت، به این ویروس کشنده واکنش نشان داده و ۱.۵ تریلیون دلار از ارزش آن‌ها، از بین رفته اما اینک نوبت به خود چین رسیده است. به دنبال ترس سرمایه‌گذاران از حضور در بازار چین، بانک مرکزی این کشور حدود ۱۷۳ میلیارد دلار نقدینگی به بازار وارد کرد تا از سقوط بی‌رویه بازار جلوگیری کند. پیش‌بینی می‌شود که در صورت ادامه گسترش اپیدمی کرونا، نرخ رشد اقتصادی چین حدود یک درصد در سال جاری کاهش یابد.

بر اساس گزارش رویترز برای مدیریت این شرایط، بانک مردم چین (بانک مرکزی چین) ۱.۲ تریلیون دلار به بازارهای پولی از طریق قراردادهای بازخرید اوراق قرضه تزریق کرد، ضمن‌اینکه بانک مرکزی چین به طرز غیرمنتظره‌ای نرخ بهره را نیز کاهش داده است.

در این میان اقتصاد تحریم شده ایران که وابستگی زیادی به چین دارد در معرض سقوط جدی از گسترش این ویروس است. به نظر می‌رسد افت رشد اقتصادی چین، کاهش سطح تجارت جهانی آن و نیز تاثیر بحران اقتصادی چین بر بازارهای جهانی، بر اقتصاد بسته ایران نیز تاثیر قابل‌توجهی داشته باشد.

هشدار بسیاری از فعالان اقتصادی از آسیب بازارهای مالی ایران متاثر از ویروس کرونا در روزهای اخیر منتشر شده است. در این زمینه پدرام سلطانی، عضو شورای عمومی فدراسیون جهانی اتاق‌های بازرگانی در توییتی اعلام کرده است: «متوسط نرخ جهانی نفت خام در 10 روز اخیر بیش از 10 درصد کاهش یافته است. همچنین نرخ بسیاری از مواد اولیه و خام که توسط ایران صادر می‌شود. ویروس کرونا پیش از آن که به سلامتی ایرانیان لطمه وارد کند به اقتصاد بسته و وابسته ما به چین آسیب خواهد زد. تنگی نفس اقتصاد ایران به زودی عود می‌کند».

تداوم ویروس کرونا و موج‌سواری اقتصاد آمریکا

رویترز در گزارشی یادآور شده است که اقتصاددان‌ها در هراس‌اند که ویروس کرونا تأثیر مخرب‌تری بر اقتصاد دنیا نسبت به ویروس سارس در سال۲۰۰۳ داشته باشد. ویروس سارس در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ ۸۰۰ نفر را کشت و 33 میلیارد دلار نیز به اقتصاد جهان خسارت زد.

در سال 2003 اقتصاد چین، 6 درصد از تولید ناخالص داخلی دنیا را به خود اختصاص داده بود؛ اما آنچه که اکنون ترس از اثر گسترده‌تر ویروس کرونا را بیشتر کرده توجه به این نکته است که اکنون سهم چین از اقتصاد جهان بسیار بزرگ‌تر از 17سال پیش شده است.

در این زمینه مؤسسه کپیتال اکونومیکس پیش‌بینی کرد ویروس کرونا رشد اقتصادی چین و تقاضا برای کالاها را در 3‌ ماه نخست سال۲۰۲۰ کاهش دهد. بانک آمریکایی گلدمن ساکس نیز گزارش داده که شیوع کرونا احتمالا ۰.۴درصد از رشد اقتصادی چین را در سال۲۰۲۰ کم می‌کند و ممکن است رشد اقتصادی آمریکا را هم پایین بیاورد.

اما مقامات آمریکایی ابراز امیدواری کرده‌اند که اثر منفی کرونا بر اقتصاد چین به موتور محرک در اقتصاد ایالات متحده تبدیل شود. به‌رغم نزول شاخص بورس‌های مستقر در وال‌استریت نیویورک هم زمان با شیوع ویروس کرونا، دولت آمریکا این امر را به فال نیک گرفته و معتقد است این ویروس احتمالا منجر به بازگشت بسیاری از صنایع، ازجمله برخی صنایع‌هایتک، پس از 2دهه، به اقتصاد آمریکا می‌شود که در این زمینه این کشور منافع زیادی کسب خواهد کرد.

بروز این رخداد تکمیل‌کننده همان سیاستی است که دونالد ترامپ در 3 سال گذشته دنبال کرده است. ویلبور راس، وزیر بازرگانی آمریکا روز جمعه در مصاحبه‌ای مناقشه‌برانگیز گفت: «شیوع ویروس کرونا که از چین آغاز شده می‌تواند شرکت‌ها را وادار به ارزیابی دوباره زنجیره‌های عرضه کرده و احتمالا برخی فرصت‌های شغلی را به داخل آمریکا بازگرداند. حقیقت این است که شیوع این بیماری موجب می‌شود بنگاه‌های اقتصادی در هنگام بررسی زنجیره عرضه خود عامل دیگری را در صدر سایر عوامل مدنظر قرار دهند.»

دولت چین، آمریکا را مقصر ایجاد رعب و وحشت جهانی درخصوص شیوع این بیماری می‌داند و اعلام داشته که اگر آمریکا این وحشت همگانی را ایجاد نکرده بود چین می‌توانست به راحتی شیوع ویروس کرونا را به کشورهای دیگر کنترل کند.

آمریکا نخستین کشوری بود که پس از اطلاع از شیوع این ویروس، تمامی اتباع و سفرای خود را از چین خارج کرد و برای شهروندان خود محدودیت سفر به چین اعمال کرد .

تاکی کامای، مدیر موسسه « سی ال اس ای» در واکنشی اعلام کرده است: «رسانه‌ها بردند. همه جا صحبت از کرونا ویروس است و این باعث شده تا سرمایه‌گذاران دلیلی برای فروش سهام خود در بازار‌ها داشته باشند.»

اقتصاد تحریم شده ایران که وابستگی زیادی به چین دارد در معرض سقوط جدی درپی گسترش این ویروس است. به نظر می‌رسد افت رشد اقتصادی چین، کاهش سطح تجارت جهانی آن و نیز تاثیر بحران اقتصادی چین بر بازارهای جهانی، بر اقتصاد بسته ایران نیز تاثیرقابل‌توجهی داشته باشد

واکنش بازارهای جهانی به تب فراگیر کرونا

یکی از مهم‌ترین کامودیتی‌هایی که از شیوع این ویروس آسیب جدی دیده، نفت خام است. این کامودیتی در عرض یک هفته گذشته که از اعلام خبر شیوع کرونا می‌گذرد، بیش‌از 15درصد ارزش خود را از دست داده و به پایین‌ترین رقم خود در طول سه ماه گذشته رسیده است. با توجه به اینکه چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی در جهان است، هر نوع اختلال تولید در چین می‌تواند به کاهش تقاضای جهانی نفت منجر شود تا جایی که کندی رشد تقاضا در این کشور، می‌تواند بازارهای نفت را به بی‌ثباتی برساند. بانک گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده شیوع ویروس مرگبار کرونا ممکن است تقاضای چین برای نفت را بیش از ۲۵۰ هزار بشکه در روز، در 3‌ ماه نخست سال جاری میلادی، کاهش دهد و این به معنای آن است که آسیب دیدن تقاضای نفت درچین، می تواند بدترین سناریو برای اوپک باشد.

بلومبرگ طی گزارشی ضرر بورس‌های جهانی را به دلیل شیوع ویروس کرونا حدود ۱.۵ میلیارد دلار برآورد کرد که انتظار می‌رود در هفته آتی این رقم افزایش یابد.

بازارهای سهام آسیا در پی گسترش ویروس کرونا متزلزل ماندند و قیمت کالاها در بازارهای بورس چین در نخستین روز گشایش معاملات پس از تعطیلات سال نوی این کشور سقوط کردند.

یک روز پس از آنکه سازمان بهداشت جهانی به دلیل شیوع ویروس کرونا شرایط اضطراری بین‌المللی اعلام کرد دولت آمریکا نیز برای سراسر این کشور شرایط فوق‌العاده اعلام کرد و همین امر وال استریت را منفی کرد.

در آسیا با اینکه اکثر بازارها به علت تعطیلات سال نو بسته بودند، اما شاخص نیکی ژاپن و بازار سهام هنگ‌کنگ نیز سقوط کرد. بازارهای مالی اروپا نیز تحت‌تأثیر شیوع این ویروس با افت‌های شدید مواجه شدند به طوری که مهم‌ترین شاخص‌های این قاره ریزش‌های سنگینی را تجربه کردند.

شاخص MSCI که وضعیت سهام ۴۹ کشور جهان را نشان می‌دهد، ۰.۵ درصد کاهش یافته که نشان‌دهنده وضعیت نابسامان بازارهای سهام دنیاست.

از آنجا که ویروس کرونا بیشترین تأثیر منفی را بر کامودیتی‌ها داشت در نتیجه بازار کالاها بیشترین آسیب را دیده‌اند. چین به عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده و مصرف‌کننده اغلب مواد اولیه در دنیا و دومین واردکننده نفت، یکی از مهم‌ترین فاکتورهای قیمت‌گذاری کامودیتی‌ها در جهان محسوب می‌شود. بر این اصل هرگونه بحران و حالت فوق‌العاده‌ای که بر اقتصاد این کشور تأثیر داشته باشد، اثر مستقیم بر قیمت مواد اولیه در دنیا خواهد داشت.

با توجه به این که چین بیش از نیمی از مس جهان را وارد می‌کند و بیش از ۷۰ درصد تجارت دریایی سنگ‌آهن را در اختیار دارد، این دو کامودیتی در هفته گذشته کاهش قیمت زیادی را سپری کردند. همچنین اغلب بازارها و صنایع جهان مانند خودروسازی، توریسم، تولید رایانه، پوشاک و حتی صنایع غذایی تحت‌تأثیر تبعات این ویروس قرار گرفته اند.

مؤسسه کیتکو، که در تحلیل روندهای بازارجهانی طلا پیشرو است، پیش‌بینی کرده که تقاضا برای طلا به‌عنوان یک کالای امن، افزایش خواهد یافت و قیمت هر اونس طلا می‌تواند در کوتاه‌مدت تا سطح 1600دلار رشد کند.

تمام بورس‌های جهان از جمله وال‌استریت، به ویروس کشنده کرونا واکنش نشان داد و ۱.۵ تریلیون دلار از ارزش آن‌ها، از بین رفت؛ اما اینک نوبت به خود چین رسیده است. با شروع معاملات در بازارهای جهانی، بازار سهام چین شاهد خروج 420 میلیارد دلار نقدینگی سرمایه‌گذاران بود

ویروس کرونا  به بورس تهران هم رسید

بورس تهران معاملات هفته را با وجود موج منفی ویروس کرونا نزولی آغاز کرد. افت قیمت کالاها در بازار جهانی به دنبال شیوع کرونا اثر خود را در بورس تهران نیز منعکس کرد. کاهش قیمت جهانی نفت و مس موجب شد که قیمت این سهم‌ها در بورس تهران با ریزش همراه شود.

بورس میلیونی تهران که تا آغاز این هفته از همراهی با روند ریزشی بازار جهانی امتناع ورزیده بود با نگرانی بازارهای مرجع همراه شد و شاهد فشارهای نسبی عرضه در سهام کامودیتی‌محور شد.

بورس که این روزها در مسیر صعودی و جذب هجمه سنگین نقدینگی است در برابر عرضه‌ها و ریزش سریع شاخص تاکنون مقاومت کرده است زیرا هجوم افزایش سرمایه‌ها، پررنگ شدن نقش بازمانده‌ها از رشد عمومی بازار و هیجان عرضه‌های اولیه توانسته است تا حدودی مهار بازار را در دست داشته باشد. اما کارشناسان می‌گویند ادامه واکنش بازارها به ویروس کرونا اهمیت ویژه‌ای برای نمادهای مرتبط بورسی خواهد داشت؛ بنابراین دور از انتظار نیست که معامله‌گران تامل بیشتری نسبت به تحولات بازار جهانی نشان دهند.

تحلیل گران معتقدند در صورتی که نشانه‌های مثبت کنترل این بیماری به بازارهای جهانی مخابره شود حرکت بازارهای مالی در مسیر معکوس پیش‌بینی می‌شود ولی آنچه تاکنون رخ داده نشان می‌دهد چنانچه موج کرونا در دنیا گسترده‌تر شود، احتمال نزول قیمت کالاها نیز وجود دارد که براین اساس بورس تهران در روزهای آینده تاثیر بیشتری از بازارهای جهانی دریافت خواهد کرد؛ ضمن اینکه اقتصاد وابسته ایران به چین و سقوط بازارهای سهام این کشور می‌تواند نقش‌آفرینی قابل‌توجهی در بورس تهران داشته باشد.